Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PAMIĘTNE

Następne hasło: [PAMIĘTNO] »

PAMIĘTNIK (7) sb m

a jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	pamiętnik	pamiętnicy
G	pamiętnika
I	pamiętniki(e)m

sg N pamiętnik (2). ◊ [G pamiętnika.] ◊ I pamiętniki(e)m (3). ◊ pl N pamiętnicy (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Człowiek, który pamięta (5)
- a. Który widział i pamięta, świadek (3)
- b. Który zachowuje wdzięczność (1)
2. Człowiek, który upamiętnia, rozsławia pamięć (1)
3. Kronikarz (1)
4. [Człowiek, który czci, wyznaje, święci]
5. [Księga do zapisków]

1. Człowiek, który pamięta (5):

pamiętnik [kogo], czego (1): tę rowną pracą moię [...] z łáſką rácż W.M. przyiąć/ á pamiętnikiem być náſzey ſtárodawney przyiáźni WerKaz 277; [PismaPolit 436; nanÿ pamÿethaſz pamÿethnÿkeſz yego Słownicz s. 95].

[Ze zdaniem przydawkowym dopełniającym: Dobrze mowiſz [...]/ że pámiętnicy ieſteſmy/ coſmy Bogu y Zborow iego obiecali BudUrzęd 126, 126.]

[Fraza: »mię do śmierci będzie pamiętnik«: Mowię to [...]/ iż go ták vczeſtuię/ ták vkáſſę/ iż mię do ſwey dalſſey ſmierći będzie pamiętnik [ut (dum vivat) meminerit Semper mei]. TerentMatKęt I.]

[Szeregi: »świadek a pamiętnik«: Wy świadkowie y pámiętnicy ieſteśćie/ coście Bogu y zborowi iego miłego ſyná obiecáli BudUrzęd 126.

»świadom a pamiętnik«: musi to każdy przyznać, kto jedno rzeczy świadom jest a pamiętnik, jako się ten dom od Maksymiliana pierwszego aż do cesarza dzisiejszego [...] zachował PismaPolit 436.]

a. Który widział i pamięta, świadek (3): [są jeszcze ludzie w tym miasteczku pamiętnicy, którzy ten frymark dobrze pamiętają. LustrWpol I 270; KronMieszcz 70.]

pamiętnik [kogo], czego (3): Proditum est memoria ac litteris. Są tego pámiętnicy y piſemny dowód. Mącz 92d; ReszPrz 73; [Ieſzcże ſą w Poznániu tego cudu pámiętnicy. ŁaszczOkulary I; máło nie ſą pámiętnicy niektorzy w Krákowie/ onego ś. Mnicha od ś. Fránćiſzká/ ná imię Ianá Kápiſtraná WerPublika 25]. Cf Fraza.

[Ze zdaniem dopełnieniowym: Świadkowie i pamiętnicy są, że kilka spustów Kupował iudeus Hercz de Krasznik LustrLub 99; Tákże też tego ſą pamiętnicy/ iáko klechá niektory w Skierbieſowie roku 1562. Sákráment żydom Kraſnoſtáwſkim przedał MojŻydOkr 17v.]

Fraza: »pamiętnik [czego] nie był; [[czemu] pamiętnika nie masz]« = coś było takie, ze nikt z żyjących nie pamięta podobnego (1): Ale tego roku ták były wielkie wiátry y wylanie morzá iż tego rownia żadny pámiętnik nie był BielKron 442v; [Acz to trzeba wiedzieć, że ta stara góra Kroliewska ciągnie się długo od zachodu i są w niej pustowczyzny stare, którem pamiętnika nie masz. LustrKrak II 94; KronMieszcz 46].

[Szereg: »świadek i pamiętnik«: LustrLub 99 cf Ze zdaniem.]

b. Który zachowuje wdzięczność (1):

Wyrażenie: »pamiętnik na dobrodziejstwa [czyje]« (1): W.K.M. [...] będąc wdźięcżnym pámiętnikiem ná dobrodźieyſtwá W.K.M. z vprzeymey mey chući záwſze dźięki cżynię. BibRadz *2.

2. Człowiek, który upamiętnia, rozsławia pamięć (1):

Wyrażenie: »pamiętnik imienia [czyjego]« (1): ſą też ſam będę pámyętnik imyenyá twoyego/ Od narodu do narodu tu cżáſu każdego. LubPs M3.

3. Kronikarz (1): A Cádok ſyn Achituwow y Achimelech ſyn Awiáthárow (byli) ofiárowniki/ á Seráiá piſárzem (marg) Abo kronikarzem ábo metrykárzem. á wła. pámiętnikiem. (–). BudBib 2.Reg 8/17.

4. [Człowiek, który czci, wyznaje, święci [czego]: Hec quocienscumque feceritis {bądzyeczya czynycz} in mei memoriam facietis. Unde et memores (y pamyathnyczy} Glosy II nr 6/11.]

5. [Księga do zapisków:

Zwrot: »kłaść na pamiętnik«: Y poſzło to ná ſproſną lichwę/ chćiéć to kárbowáć/ álbo kłáść ná pámiętnik/ co ſie dla kogo vczyniło dobrego. SenekaGórn 39 (Linde).]