[zaloguj się]

PAPIESTWO (195) sb n

a pochylone (w tym 6 r. błędne znakowanie), e oraz o jasne.

Fleksja
sg
N påpiestwo
G påpiestwa
D påpiestwu
A påpiestwo
I påpiestw(e)m
L påpiestwie

sg N påpiestwo (21).G påpiestwa (43).D påpiestwu (6).A påpiestwo (66).I påpiestw(e)m (4).L påpiestwie (55).

stp notuje, Cn brak, Linde XVIIXVIII w.

1. Urząd papieski, władza papieska, sprawowanie godności papieża; pontificatus Mącz (106): Ammianus Márcellus [...] trzy przytzyny być powieda/ dla kthorych ſie Papieże wádzą o papieſtwo. KrowObr 28v; Przypomionę też tu [...]/ iákowy ſię rozboy ſtał w kośćiele miedzy kxiężą gdy ſie ten Bonifácyus Papieſtwá domagał/ naprzećiwko ktoremu Eulálius o Papieſtwo takieſz waltzył KrowObr 28v, 15, 28v [3 r.], 29 [2 r.], 29v marg, 37 [2 r.] (27); Abowiem by człowiek ná Papieſtwie był ze wſzech nagorſzy/ tedy nie z ſtrony iego/ ále z ſtrony vrzędu mieyſce Papieſkie miedzy ludźmi dźierży OrzList b4v, b4v [2 r.]; AGáton Sykulus był Papieżem dwie lecie y ſześć mieſięcy/ będąc mnichem wzyęt ná Papieſtwo BielKron 166v, 171v, 176v [2 r.], 177 [2 r.], 180, 180v [2 r.], 185 [3 r.], 198v; Mącz 312a; GórnDworz O5; HistRzym 38v; iż wſzytki po wſzem świećie ſekty y kroleſtwá Chrzesćiáńſkie w Papieſtwie/ to ieſt pod ſpráwą/ rządem/ á hetmáńſtwem Biſkupá Rzymſkiego były SkarJedn A3v; naproſtſzy to oſądzi/ [...] iż świát wſzytek przez pułtorá tyśiącá lath niepráwośći w Papieſtwie nie nálazł/ ktoreyby ſłuſznie z ſtrony iey vrzędu przygánić mogł SkarJedn 151, 136, 150, d8; zebrawſzy Kárdynały/ [św. Piotr] z wielką pokorą/ Infułę Papieſką/ pierśćień y ſzátę z ſiebie zeymuiąc/ Papieſtwo ſpuśćił SkarŻyw 473, 319, 472 [4 r.], 473 [8 r.]; zá czym ſię znowu záś nowe á ſzkodliwe rozerwánie sſtáło/ o Papieſtwo/ Bo Włoſzy wybráli Papieżem Vrbaná ſzoſtego/ á ten w Rzymie mieſzkał/ [...] Fráncuzowie záś wybráli ſobie drugiego Papieżá/ [...] á ten mieſzkał ſtolicą w Avinium StryjKron 457; CzechEp 400, 425; NiemObr 157, 176, 178.

W połączeniach szeregowych (2): Thákże potym Fokás Ceſarz przyſądził zwierzchność y Papieſtwo/ y pánowánie nád wſzyſthkiemi kośćiołmi krześćiáńſkiemi Rzymſkiemu Biſkupowi. KrowObr 29v; CzechEp 23.

W charakterystycznych połączeniach: papiestwa podawanie, przysądzenie; roztyrk około papiestwa; niezgoda o papiestwo, rozerwanie; panowanie na papiestwie; bronić papiestwa, domagać się (2), dostać (2), dość [= dojść], odsądzić [kogo] (2); do papiestwa dopomoc; gwałtem przyść ku papiestwu; dać papiestwo, kupić (2), mieć we czći, mocą wytracić, odjąć, przysądzić (3), spuścić (opuścić) (8), zdać, zgubić; cisnąć się na papiestwo, dawać [kogo], jachać (2), koronowany, dziurami łazić, namowić, prowadzić (2), przenieść stolicę, gwałtem wleźć, wsadzić, wzięt; swarzyć się o papiestwo (3), (po)wadzić się (4), walczyć, wieść wojnę (2); na papiestwie być (będący) (6), siedzieć, być w papiestwie; papiestwo wakowało.

Zwroty: »na papiestwo obrać, wybran(y) (a. obrany)« [szyk zmienny] (1:7): KrowObr 31v, 41; SYmáchus Papież rodem Sárdus/ ten z wielkim kłopotem był ná Papieſtwo wybran/ ábowiem theż było drugiego wybrano Laurentego BielKron 162, 180v, 186; Ten to ieſt Papież Mikołay pierwſzy/ ktory w niebytnośći ná Papieſtwo obrány/ potyſię krył od tego doſtoieńſtwá vćiekáiąc/ poki mogł. SkarJedn 217; SkarŻyw 472; CzechEp 400.

»wniść, wchodzić, wstąpić na papiestwo« [szyk zmienny] (8:2:1): ALe podzmy do pierwſzego Dámáſá Papieżá/ iáką mocą/ zbroynie/ y z rozlanim krwie wſzedł ná Papieſthwo KrowObr 28; izali ten [Grzegorz VII] kielká Papieżow przedtym nie otruł/ a niſlli ſam ná Papieſtwo przes zdrádę wſzedł? KrowObr 38v, 37v [2 r.], 38 [2 r.], 79v, 235, Rr2, Tt2v; gdy [...] Alfonſus ná Papieſtwo wſtąpił [...] ſkoro Papieżem zoſtał/ wtorego mieśiącá kánonizowáć go [Mikolaja V] nieomieſzkał. SkarŻyw 311.

»z papiestwa złożyć, zrzucić, słożon, zrzucony« [szyk zmienny] (2:2:1:1): Izali [Grzegorz VII] niebył Czárnokxiężnikiem/ [...] ktorego potym s Papieſtwá zrzucono KrowObr 38v, 39v, Rr3v; [papież Grzegorz XII] Acżkolwiek był poważny y doſkonáłego rozumu/ wſzákże ná ſynodzye Pizys ieſt ſłożon s Papieſtwá. BielKron 187v; NiemObr 62, 176.

Wyrażenie: »papiestwo rzymskie« (3): KrowObr 128, 131v; ktory [Benedykt IX] oddawſzy ſie cżártowi y z vrzędem y ze wſzyſtkyemi ſpráwámi ſwoiemi doſzedł był Papieſtwá Rzymſkiego RejAp 165v.
Szereg: »zwierzchność albo papiestwo« (1): byłá tákież wielka niezgodá/ miedzy trzećim Bonifacyuſem Papieżem Rzymſkim/ á miedzy Pátryárchą Konſtántynopolſkim/ o zwierzchność albo Papieſthwo. KrowObr 29v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
W przen (1): piſáli [to] ná on cżás gdy nawięcey Papiestwo y płużyło y kwitnęło. CzechEp 418.
a. Okres sprawowania funkcji papieża [czyje] (3): Tęn [papież Grzegorz III] ſkoro ná wſtępie Papieſtwá ſwego/ Ceſarzá Leoná y wſzytki iemu onego kácerſtwá pomagáiące/ Pátryárchy y Biſkupy wyklął SkarJedn 199, 319; Zá cżáſu Papieſtwá iego [papieża Leona]/ on okrutny Attilás krol Hunnow [...] do Włoch ſię przepráwował SkarŻyw 317.
2. Obszar podległy papieżowi (2): [papież Klemens VI] kupił Awinium miáſto známienite v Fráncuzow/ ktore tym obycżáiem ná Papieſtwo przyſzło. BielKron 186; Kośćioł Boży ná ziemi z wiela ludzi cżyni iednę plebánią: z wiela plebániy/ iedno Biſkupſtwo: z wiela Biſkupſtw/ iedno Arcybiſkupſtwo: z wiela Arcybiſkupſtw/ iednę Patryárchią/ á z wiela Pátryárchyi iedno Papieſtwo SkarJedn 61.
3. Kościół rzymskokatolicki w szerokim rozumieniu, tj. wyznanie, religia rzymskokatolicka, zespół obrzędów religijnych ujętych w normy liturgiczne lub zwyczajowe, ogół wiernych i duchowieństwo z papieżem na czele (87): SeklKat E2, X3, Zv, Z2; [Luter pisze] ták: Tá Ewangelia z gruntu niſſczy papyeſtwo y wſſyſtkye concilia. KromRozm I H4v, I4 [2 r.]; KrowObr 83v marg, Ss4; OrzList f4 [2 r.], f4v, h3; Rzekłeś teraz iż ſye o to rádźićie iákoby przez Exekucyą Papieſtwo w Polſzce vſtáło. OrzRozm Bv, B3, B3v [2 r.], B4 [3 r.], B4v [2 r.], C (15); Papieſtwo też obáliwſzy Iednego prawdźiwego Bogá Oycá mnogie inſze Bogi przyięło GrzegRóżn E4v, E3v, G; GrzegŚm 14, 61; WujJud 11v [2 r.], 90, Nn7; WujJudConf 11v; CzechRozm 6v, 157v, 194v, 222v, 223 [2 r.]; Co iedno było Chrześćiáńſkich Kroleſtw/ wſzytki były w Papieſtwie/ to ieſt/ pod ſpráwą Kośćiołá Rzymſkiego. SkarJedn 384, 83; SkarŻyw A3v, 520, 538; Gdybyśćie byli z świátá/ miłowałćiby świát co ieſt iego: (iákoby pewnie y Papież nas miłował gdybyſmy też byli z papieſtwá iego [...]) CzechEp 22; Acżći iuż Papiestwo y one stare pogany w tym przebráło wſpomináiąc wſzytkie święte y Máryą przy Bogu gdy przyśięgę cżynią CzechEp 86; Poſpolite wſzytkiego teráźnieyſzego Papieſtwá mniemánie to ieſt/ iż ſię ſyn Boży národźił/ z iſtnośći Bożey CzechEp 253, 23, 86, 87, 88, 91 (22); theż ſię w Papieſtwie znácżnie pokázuie/ gdy nie thylko ięzykiem Láćińſkim nabożeńſtwo wſzelákie/ wſzyſcy narodowie Antychryſtowi podlegli odpráwuią/ ále też y v ſądow bez niego nic nie vmieią. NiemObr 160, 10, 15, 165 [2 r.]; ReszPrz 72 [2 r.]; PowodPr 55.

W charakterystycznych połączeniach: teraźniejsze papiestwo; mniemanie papiestwa, upadek; do papiestwa przystać; z papiestwa wyjść; niszczyć papiestwo, obalić, obrazić, wykorzenić; być pod papiestwem; być w papiestwie (2); papiestwo upadło (upadnie, ma upaść) (5), ustało.

Wyrażenie: »papiestwo rzymskiego kościoła« (1): (nagł) Pierwſza przyſięga Biſkupow Papieżowi. (–) [...] Papieſtwu Rzymſkiego kośćiołá/ y Regułom Swiętych Oycow/ pomocnikiem bedę KrowObr 127v.
Szereg: »papiestwo abo rzymska katolika« (1): Przetoż to pewna: iż ponieważ náuká Apoſtolſka plácu w Papieſtwie nie ma/ ábo w Rzymſkiey X.K. Kátholice: tedy oná do Apoſtołow nie należy CzechEp 361.
W przen (6): Náſzy Miniſtrowie ty Prywileie y ty Káptury ná czoło przybijáią wáſzemu Papieſtwu OrzRozm F4v; CzechEp 269, 344, 357; Tákći y Papieſtwo pan Bog z lekká ſuſzy/ y niſzcży: á náoſtátek náznácżył cżás/ kiedy do końcá kubek popędliwośći ná nie wyleie NiemObr 166, 165.

Cf PAPISTERYJA

LWil