[zaloguj się]
[pdf]

1. ROZPAŚĆ SIĘ (18) vb pf

roſ- (14), roz- (4).

sie (16), się (2).

o jasne; w inf oraz fut -a-; w praet sg m -pådł; w pozostałych formach praet i con -a-.

Fleksja
inf rozpaść się
praet
sg
3 m rozpådł się
f rozpadła się
n rozpadło się
con praet
sg
3 n by się było rozpadło

inf rozpaść się (1). ◊ fut 3 sg rozpadnie się (6). ◊ praet 3 sg m rozpådł się (6). f rozpadła się (1). n rozpadło się (3). ◊ con praet 3 sg n by się było rozpadło (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. rozpadam się, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

Przestać być całym, ulec uszkodzeniu; scindi Vulg, Calag, Cn; rumpi Modrz, Cn; dissilire, fatiscere (rimis) Calag, Cn; secari Calag; crepare, dehiscere, dirumpi, dissultare, fatisci, findi, fissiculari, hiare, hiascere, hiscere Cn (18):

W połączeniu szeregowym (1): Bo iáko wnas wiele chorych cżłonkow niedoſtátkow tái ſię/ poki ćiáło ieſt zdrowe y duże/ ktore cżáſu choroby iątrzą ſię/ á bol wzruſzáią: álbo ſkoro ſie ktory cżłonek wywinie álbo ſie wyłomi/ álbo roſpádnie: tákći tych ludźi ktorzi ſą ná wielkich doſtoynośćiách poſtánowieni/ poty ſproſnośći bywáią zátáione/ [...] poki ſię im ſzcżęśliwie powodźi. ModrzBaz 40v.

a. Rozlecieć się na kawałki (16): RejWiz 108v; Leop 3.Reg 13/5; oto ſie ołtarz roſpádnie y ofiáry ſie ná nim roźleią/ drugie roſypą. BielKron 82v; á przed miáſtem roſpádło ſie poł gory BielKron 88, 83 [2 r.]; Abowiem wiemy y widzimy iż cżás náſz bárzo krotki ieſt á źdrzeiemy iáko iábłká ſłodkie ná drzewie/ áno iedny głodzą oſy/ drugie czyrẃ gryzie/ trzecie ſie też vrwawſzy roſpádnie. RejZwierc 115; Calag 399v.
Zwrot: »rozpaść się na poły« [w tym: od czego (1)] [szyk zmienny] (3): Tak mie barzo żiwot bolj Niewjm jako ſyę napolj Od gryzienia nierozpadnie RejKup q7v; Iż oto ten tho Iudaſz w roſpácży ſwey márnie ſie obieśił/ á roſpadł ſie nápoły/ y wypádły z niego wſzytki wnętrznośći iego. RejPos [290], 287v.
Przen (5):
Fraza: »serce się rozpadło« [w tym: z czego (2), od czego (1)] (4): bo mnimám ijże by byl pán Iezus mowil k niey w ten cżas niéiako lagodno/ ſerce by ſie dziewicżé bylo od ſmutku roſpadlo. OpecŻyw 148v; Ach nieſtotys dawno to/ moie ſercze żgadło Niewiem ieſtli z załoſći tam ſie roſpadło RejJóz B5v, M3v; A mnie pátrząc ieno ſye ſerce nie rozpádnie. KochPieś 14.
Zwrot: »na poły się rozpaść« (1): A ták ten ludzki narod práwie iáko pęcherz/ Lekkim wiátrem nádęty/ á pálcem weń vderz/ Alić iuż w nim nic nie máſz/ álić bárzo ſnádnie/ Skoro ſie ocż vderzy ná poły roſpádnie. RejWiz 87v.
b. Utworzyć na swojej powierzchni szpary, szramy, otwory (1):

[rozpaść się od czego: Od thegoſz policżku roſpadło ſie licze twoie panie Iezuſie akoby ie roſkrogił Pozdraw B6.]

Fraza: »ziemia się rozpadła«: (1): Wnet vpadł ogień z niebá/ zyemiá ſie roſpádłá RejWiz 182.

Formacje współrdzenne cf 2. PAŚĆ.

Cf ROZPADŁY, ROZPADNIENIE

RS