Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [PIWNIKOWY]

Następne hasło: PIWO »

PIWNY (16) ai

Fleksja

sg
m	N	piwny	f	N	piwnå	n	N
	G	piwn(e)go		G	piwny		G	piwn(e)go
	A	piwny		A			A
	L	piwn(e)m		L	piwn(e)j		L

pl
N	subst	piwn(e)
G		piwnych

sg m N piwny (4). ◊ G piwn(e)go (2). ◊ A piwny (1). ◊ L piwn(e)m (1). ◊ f N piwnå (3). ◊ [G piwny.] ◊ L piwn(e)j (1). ◊ [n G piwn(e)go.] ◊ pl N subst piwn(e) (4). ◊ [G piwnych.]

Sł stp notuje, Cn s.v. piwnica piwna, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „piwo” ‘napój niskoalkoholowy (16)

Przymiotnik od „piwo” ‘napój niskoalkoholowy (16):

a. Otrzymany z piwa (8):

W połączeniach szeregowych (3): Gryźienie w żywoćie przeſtawa gdy kto pije iuchę w ktorey rutá z Izopem y maćierza duſzká wrzáłá/ bądź piwna/ winna/ álbo wodna SienLek 99, 98; GostGosp 130.

Wyrażenia: »gromatka piwna« = gęsta polewka zrobiona z wody, piwa i chleba (1): Albo ſerzenie záięcze z gęśim ſádłem wgromatce piwney [daj pić temu, kto się usika]. SienLek 108.

»ocet piwny« [szyk 4:1] (5): FalZioł V 75v, 81, 92; Iáie kokoſze włożywſzy wtwárdy piwny ocet przez trzy dni/ ſtrawi ſye zwierzchu ſkorupá SienLek 65v; GostGosp 130.

Szereg: »winny albo piwny« (3): Wezmi rożaney wodki z dzieſięć łyżek/ ocztu winnego albo piwne^go ze trzy łyſzki FalZioł V 75v, V 81, 92. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

b. Używany w procesie wyrobu piwa (3): BartBydg 137; każda rzecż ná ſwym mieyſcu ma v niego [klucznika] leżeć: iáko ſtátki piwne piwnicy/ ták też śpichlerzowi y wſzemu dworowi należące/ ma opátrowáć GostGosp 54; Kłody piwne pomierne w piwnicy bydź máią iednákie GostGosp 56; [ZapWpolActAdv 1549 205/13; zbanów 8 miernych, rozmiarków 7, ćwierć piwna 1 [...] 2 stosy drew piwnych i piecewek InwMieszcz 1573 nr 181; die 28 ianuarii od poprawowania kotła piwnego w browarze w zamku wolborskim dałem kotlarzewi 1 [florena] InwBiskWłocł 1582 161, 66, 166].

W charakterystycznych połączeniach: piwna(-y, -e) brutwanna, ćwierć, kłoda, kocieł, kosz, panew (2), statki.

c. [Będący surowcem do wyrobu piwa:

Wyrażenie: »pszenica piwna«: Bywa pszenica piwna po 16, po 17, po 18 gr LustrMaz II 14.]

d. Związany ze sprzedażą piwa (5): Karb piwny ma bydź ieden v Vrzędniká/ á drugi ma mieć Piwowar/ wiele piwá zwárzą. GostGosp 134, 110.

Wyrażenie: »dom, karczma piwna(-y)« = oenopolium Murm, BartBydg; taberna cervisiaria Modrz [szyk 2:1] (2:1): Oenopolium, eyn weynhaus Wynny dom álbo pywny. Murm 138; BartBydg 49; ModrzBaz 36v.

Szereg: »winny, (albo, i) piwny« (3): Murm 138; BartBydg 49; Kárcżmy winne y piwne [Tabernae vinariae et cervisiariae]/ ábo wygłádzone/ ábo Mieſzcżánom zápowiedźiáne być máią. ModrzBaz 36v.

α. [W funkcji rzeczownika: »piwne« = opłata (podatek) od sprzedaży piwa: Piwnego dwa karczmarza z karczem dawają po szel. 1. LustrWpol II 194, II 195.]

e. [Spowodowany piwem; w przen: Zgołá więcéy ich bierze ſzwánk/ y ginie w tákiéy Piwnéy woynie/ niż z Turkiem cnéy potrzebie iákiéy. Albertus C4v.]

JBi