[zaloguj się]
[pdf]

ROZPRZĄC SIĘ (2) vb pf

o prawdopodobnie jasne (tak w roz-).

Fleksja
inf rozprząc się
praet
sg
3 n rozprzęgło się

[inf rozprząc się.] ◊ fut 3 sg rozprzęże się (1). ◊ 1 pl rozprzężęmy się (1). ◊ [praet 3 sg n rozprzęgło się.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. rozprządz.

1. Rozdzielić się; przen [z czym] (2):
Zwrot peryfr.: »z światem się rozprząc« = umrzeć (1): Táć ieſt náſzá kondycya kiedy polężęmy/ A z świátem ſię roſprzężęmy. KlonŻal C3v.
a) Zrezygnować z czegoś, odstąpić od czegoś (1): gdyż żaden rzecży Boſkich nigdy poiąć nie może/ [...] ieſliż ſię nie roſprzęże z mnimániem y zrozumkiem ſwem pierwſzym BibRadz *4.
2. [Zostać unieważnionym, stracić moc prawną (o małżeństwie) [ex aliqua re (= z jakiego powodu)]: a prawie by sie dodały ostrogi tym, ktorzy na tym są, że jeszcze mają i pewnie chcą pana z tego napomionąć, aby a tali matrimonio cessaret, dokładając tego iure imperiali et canonico, że to małżeństwo [Zygmunta Augusta i Barbary] może sie ex certis et legitimis causis rozprząc sine offensa legis divinae. ListyPol II 1548/45.]
3. [Pogmatwać się, stać się trudniejszym w realizacji [komu czym (= z powodu czego)]: [Mikołaj Radziwiłł Czarny rozważający, kto miałby wziąć udział w uroczystym powitaniu króla Zygmunta Augusta jadącego w orszaku żałobnym Barbary Radziwiłłówny, pisze do Mikołaja Radziwiłła Rudego:] Mnie się granicą tą turecką wiele rozprzęgło [prawdopodobnie: osoby mogące wziąć udział w powitaniu króla odjechały na granicę turecką], wszakoż będę miał komitywę dosyć na moj stan. ListyPol III 1551/169.]

Synonim: 2. rozwiązać się.

Formacje współrdzenne cf PRZEPRZĄGAĆ.

MPi, SBu