[zaloguj się]
[pdf]

PŁUCNY (26) ai

Fleksja
sg
fNpłucnå, płucn(a) nNpłucn(e)
Gpłucn(e)j G
Apłucną Apłucn(e)
Ipłucną I
pl
N subst płucn(e)
G płucnych
D płucnym
A subst płucn(e)

sg f N płucnå (1), płucn(a) (2). ◊ G płucn(e)j (6). ◊ A płucną (3). ◊ I płucną (2). ◊ n N płucn(e) (1). ◊ A płucn(e) (1). ◊ pl N subst płucn(e) (2). ◊ G płucnych (2). ◊ D płucnym (3). ◊ A subst płucn(e) (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Przymiotnik od „płuce”; pulmonarius Mącz, Cn; ad pulmonem pertinens, pulmoneus Cn (26): Też Baſilica na lewey ręcze takieſz pod Meddijaną dobrze od barwierza zacięta [...] płuczne y bokow ſtrzekanie vſmierza FalZioł V 58v, I 102b, III 23b, V 5 [2 r.], 76v.

W połączeniach szeregowych (2): Cauſon [...] to ieſt gorącza febra. [...] tha wilkoſć poſpolicie gnije w żyłkach vſtek żołądkowych y theż wątrobnych/ niegdy płucznych FalZioł V 5v, I 108a.

Wyrażenia: »niemoc płucna; niedostatki, bolączki, boleści płucne« [w tym: boleści i niemocy (1)] = peripneumaticus morbus, pulmonis inflammatio Cn (2;2:1:1): nadziałay ſtego [z mieszaniny rożnych słodkich składników] gałecżek á biorąc po iednej w vſta dzierżeć pod ięzykiem iżeby ſie rozpływały ty ſliny ſlodkie połykać/ bolączki płuczne y ziobrowe goij. FalZioł III 42c; Stroie bobrowe pamięć naprawiaią [...] Kurzenie znich pod noſem ieſt dobre naprzeciwko wſzytkiem boleſciam y niemoczam płucznym FalZioł IV 8a, IV 8a; PLucne niedoſtáthki álbo pſowánie/ bywáią przyczyną rozmáitych chorob. Phthiſis zową Grekowie/ á tabes Láćinnicy: ktorey niemocy my właſnego imienia niemamy SienLek 91v, 26v.

»płucna żyła« [szyk 7:5] (12): w boleniu krżiżow/ y też w denney boleſci [...] ieſt ſiłney pomoczy otworzona lewa płuczna żyła/ to ieſt Saluatella. FalZioł V 59, V 58v [2 r.], 59, 67v [3 r.], 82; Cżtyrzy żyły na przednieyſze od ſercza pochodzą [...] Trzecia Pulmatica płuczna. GlabGad E5v; Goski *, *3; Mącz 460b.

bot. Zestawienie: »płucne ziele« = Pulmonaria officinalis L., miodunka plamista; lecznicza bylina z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae) (1): Pulmonaria herba, Płucne ziele. Mącz 331a.
Szeregi: »płucny albo dechowy« (1): Trachειa vel Trachea, Sive Trachia, Rurká przes którą dech wychodźi/ płucna álbo dechowa żyłá. Mącz 460b.
a. [Koloru płuc:
Wyrażenie: »płucna barwa; barwa jakoby płucna«: Ieſzcże inym obycżaiem przypráwá Bryzeliyey do piſánia/ á może być bárwy cżworakiey: [...] w drugą [część] przyley kęs káłkuſu wapiennego/ á ta będzie płucney bárwy SienHerb 582a; A chceſzli ią [wodkę brezyliową] mieć bárwy iaśnieyſzey/ iákoby płucney/ roſpuść gumi w troſze ługu SienHerb 582b.].

JR