[zaloguj się]
[pdf]

PODDAWAĆ SIĘ (70) vb impf

się (42), sie (28).

o jasnej w inf oba a, jasne; w pozostałych formach: -daj-, -dåw- (w tym 2 r. błędne znakowanie). ◊ W formach tematów praes -dåw- (25), -daj- (20); -dåw- OpecŻyw, BielŻyw, SeklKat, KromRozm I, LubPs (2), KrowObr, BibRadz, RejPos (2), BielSpr, BudBib, KarnNap, ModrzBaz (2), NiemObr (2), ArtKanc (2), KołakCath, -daj- RejPs, BiałKat, Czech, SkarŻyw (2), CzechEp, GórnRozm, Calep, LatHar (2), SarnStat (2); -dåw-: -daj- BielKron (1:1), Mącz (1:1), WujNT (3:6).

Fleksja
inf poddawać się
indicativus
praes
sg pl
1 poddåwåm się, poddaję się poddåwåmy się, poddajemy się
2 poddajecie się
3 poddåwå się, poddaje się poddają się, poddåwåją się
praet
sg pl
3 m poddåwåł się m pers poddåwali się
n subst poddåwały się
fut
sg
3 m będzie się poddåwåł
imperativus
pl
2 poddåwåjcie się
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy się poddåwali
f bym się poddåwała m an
2 m m pers byście się poddåwali
3 m by się poddåwåł m pers by się poddåwali

inf poddawać się (7). ◊ praes 1 sg poddåwåm się (3), poddaję się (3). ◊ 3 sg poddåwå się (7), poddaje się (3). ◊ 1 pl poddåwåmy się (3), poddajemy się (2). ◊ 2 pl poddajecie się (1). ◊ 3 pl poddają się (6), poddåwåją się (4). ◊ praet 3 sg m poddåwåł się (2). ◊ 3 pl m pers poddåwali się (5). subst poddåwały się (2). ◊ fut 3 sg m będzie się poddåwåł (1). ◊ imp 2 pl poddåwåjcie się (2). ◊ con 1 sg f bym się poddåwała (1). ◊ 3 sg m by się poddåwåł (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się poddåwali (1). ◊ 2 pl m pers byście się poddåwali (1). ◊ 3 pl m pers by się poddåwali (3). ◊ part praes act poddåwając się (7), poddając się (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde brak.

1. Uzależniać się, podporządkowywać się, uznawać czyjeś zwierzchnictwo; dedere se Mącz, Modrz, Calep, Cn; subdi, subci Vulg; summittere se JanStat; abire a. ire sub iugum, accipere frenum a. iugum, addicere se, concedere in deditionem a. in ditionem a. in ius, dicare se in clientelam, emancipare se, permittere se fidei, subicere se (sub potestatem), subire deditionem a. iugum, subiugari, succumbere, tradere se (in fidem ditionemque a. in potestatem), venire in deditionem, vinci Cn (51): Niewiáſty we zborzech niech milcżą. Bo niedopuſzcżono im mowić/ ále niech będą poddáne (marg) Al⟨bo⟩ poddáwáć ſię. (–)/ iáko zakon mowi. BudNT Cor 14/35[34].

poddawać się komu (9), czemu (2): zakonne nabożenſtwo ná poſłuſzeńſtwie ſię funduie: iſz cżłowiek cżłowieku ſię dla Bogá poddáie SkarŻyw 202, 582; NiemObr 27; Vbodzy możnym ſię poddáią. GórnRozm I3v marg; iż ći [prorocy] ktorzy ſą z Bogá/ ſłucháią Apoſtołow y ich namieſtnikow/ [...] y poddáią ſię we wſzytkim Kátholickiemu kośćiołowi. WujNT 825, 520, Luc 10/17, 20, 1.Cor 16/16, 1.Petr 5/5. Cf »poddawać się zwierzchności«.

Zwroty: [»poddawać się pod posłuszeństwo« znacz. 2. »poddawać się pod obronę« BielKron 391v.]

»poddawać się zwierzchności [czyjej]« (1): Ale iż y dla dobrych/ ku obronie ich zwierzchnosć źiemſka ieſt od BOgá daná: przeto ſie wierni y pobożni ná nię nie tárgáią/ áni też nią gardzą/ ále rácżey ieſzcże z niey Bogá wychwaláią: poddáiąc ſie tey zwierzchnośći iego/ z wſzeláką ſkromnosćią CzechRozm 249v.

a. Podporządkowywać się politycznie (13):

poddawać się komu (2): BielŻyw 5; To ſię ten Papież Ceſárzowi poddawa/ zwierzchność iego nád ſobą wyznawa NiemObr 62.

Zwrot: »poddawać się pod moc [czyją]« (1): Dla wielkich cnot [...] dálekich kráiow ludźie/ poddawali ſię pod moc Rzymſka [!] GórnRozm B3v.
α. Kapitulować przed przewagą militarną; dare manus, submittere arma, dare a. porrigere herbam Cn (10): Dedo [se] – Poddaię ſie. Calep 293b.

poddawać się komu (8): Dedo me tibi, Poddawam ſie tobie. Mącz 92c; BielKron 102; Dyoniſius Syrákuſki/ chytro nieprzyiaćiele ſwoie Afry podſzedł/ gdy mu woiowáli źiemię/ roſkázał ſwoim Stároſtam ná Zamcech y w mieśćiech/ aby ſie im poddawali BielSpr 39. Cf Zwroty.

Zwroty: »dobrowolnie się poddawać« [w tym: komu (4)] (5): HistAl B6; Alexándrá ty liſty nic nie vſtráſzyły/ ciągnął do Indyey/ gdzye ſie mu tám dobrowolnie miáſtá y wyſpy poddawáy. BielKron 126, 351; BielSpr 48; o záchowániu przećiwko zwyćiężonym [...] y przećiwko tym ktorzi ſię dobrowolnie poddawáią [qui sponte sese dedirerunt] [...] trzebá cżytáć one ktorzi o tem piſáli ModrzBaz 115v.

»poddawać się [komu] w moc« (1): Poſłáli potym obywátele tych kráin do niego áby przeſtał woiowáć á okrucieńſtwá/ poddáiąc ſie mu w moc ze wſzytkimi ludźmi y máiętnoſciámi. BielKron 113.

b. Uznawać się za podlegającego jakimś prawom (10):

poddawać się czemu (9): Tedy ſtanie na ſądzenié/ ktory ſie dzis pokornie poddáwá ludſkim ſądom. OpecŻyw [192]; LubPs L4v; LatHar 333; Ieſliśćie tedy vmárli z Chriſtuſem/ od elementow tego świátá: przeczże ieſzcze iákoby żywiąc ná świećie ſkázuiećie (marg) vczyć ſię dáiećie. G. ábo, vſtáwam ſię poddáiećie. (–)? WujNT Col 2/20, s. 47, 155, 548 marg, 582 marg, Zzzzz2v.

poddawać się pod co (1): y winę y karánié/ pod któré ſie poddáiemy/ áby przyłożył [biskup] ná tego/ któryby ninieyſzé ziednoczenié y ſprzymiérzenié zgwałćił SarnStat 1105; [ZapWpol 1547/264v].

W charakterystycznych połączeniach: poddawać się prawom (pod prawo) (2), rozsądkowi (4), sądom, pod urząd, ustawom (3), zakonowi.

c. Uznawać Boga za swego władcę; postępować według nakazów religii (16):

poddawać się komu [= Bogu] (8): SeklKat V; KrowObr C3v; Abowiem Abram ſpuſzczáiąc ſię ná dobrothliwość Bożą/ á iemu ſię poddawáiąc/ [...] był vſpráwiedliwion BibRadz I 8b marg; NiemObr 179, 21; WujNT Iac 4/7; O ráczyſz ſię do iego naświętſzéy miłośći przyczynić zá mną/ [...] żebym w tym ſobie nie teſkniłá/ áni przećiwko iego naświętſzéy miłośći ſzemráłá/ ále mu ſię poddawáła ze wſzytką miłośćią SiebRozmyśl I3. Cf »dobrowolnie się poddawać«.

poddawać się czemu (3): KrowObr C3v; gdyżechmy wſzyſcy powinni Pánu Bogu cżeść y chwałę dáwáć/ poddawáiąc ſię niezmyſlonym obycżáiem woli iego świętey BibRadz *5. Cf »podda- wać się mocy«.

poddawać się pod co (6): Słyſzymy też to/ iákie rádośći/ iákie pociechy káżdemu przypadáią ktokolwiek pilen they ſwiętey woley iego/ á poddawa ſie pod to kroleſtwo iego/ á dawa ſie w ſwięthą opiekę iego. RejPos 86; SiebRozmyśl I3. Cf »poddawać się pod moc«.

W przeciwstawieniach: »(s)przeciwi(a)ć się (2), szemrać ... poddawać się« (3): NiemObr 21; Poddawayćieſz ſię tedy Bogu [Subditi ergo estote Deo]/ á przećiwćie ſię dyabłu/ á vćiecze od was. WujNT Iac 4/7; SiebRozmyśl I3.

Zwroty: »dobrowolnie [komu] się poddawać« (1): Y ſiedzi ná ſtolcu ſwem ſkąd kſtałt boſtwá ſwego okázuie [...]/ á kxiążętá ludzkie dobrowolnie mu ſie poddáią. RejPs 70v.

»poddawać się pod moc (a. możność) [czego, czyją], mocy [czyjej]« [szyk zmienny] (4:1): RejPs 99; LubPs aa5 marg; ábyſmy ſłucháiąc sniego [z pisma] woléy Bożéy/ poddawáli ſye pod moc Bożą BiałKat 33v; Nie gárdźiłeś pokorą nas ſtworzenia ſwego/ ktorzy ſię poddawamy pod moc Boſtwá twego ArtKanc L2; Moc twoiá Boſka cżłeku ná świećie żyć dáie [...]. Ktorey iżem podległá oney śię poddawam KołakCath B3.

»poddawać się pod zwierzchność [czego]« (1): ktory [człowiek] cżuiąc ná ſie krewkość cżłowiecżeńſtwá ſwego/ poddawa ſie pod moc á zwierzchność náuki Páńſkiey LubPs aa5 marg.

Szereg: »oddawać i poddawać się« (1): A tam ſię nachrcie bogu oddawamy/ y poddawamy/ odrzekamy ſię ſzatana SeklKat V.
W przen (1):
Zwrot: »pod nogi [czego] się poddawać« (1): RAcż Pánie BOże/ [...] tę cżeladkę twoię od wſzelkiey duſzney y ćieleſney przećiwnośći/ miłośćiwie bronić: á ktora ſię ze wſzytkiego ſercá pod nogi máieſtatu twego poddáie/ rácż ią grzechow [...] vchowáć. LatHar 631.
2. Powierzać się, oddawać się (6):

poddawać się czemu (1): wſzyścy áby ſię w pokorze záchowáli. [...] Poddawáiąc ſię cále Bozkiey opátrznośći. WujNT 1.Petr 5 arg.

poddawać się na co (1): poddáiąc ſię ná rozſądek ſpráwiedliwie wedle Bogá ſądzących/ rádźibyſmy y to vcżynili. CzechEp 90.

poddawać się pod co komu (3): BiałKat 386; poniewáż [...] pod ſtrofowánie ſię káżdemu/ bądź bratu/ bądz nie brátu/ [...] poddawam/ przeczżebych miał być [..,] ná zęby bran? BudBib c3v. Cf Zwrot.

Zwrot: »poddawać się pod obronę [komu], w obronę [czyją]« (1:1): przyiecháli poſłowie s Prus od ſláchty y mieſzcżan [...] poddawáiąc ſie pod obronę krolowi y pod poſłuſzeńſtwo BielKron 391v; Zá czym vboga Szláchtá muſzą ſię poddáwáć w obronę tych możnych/ á ći co chcą/ to czynią z nimi. GórnRozm I3v.
3. Stawać się obiektem jakiegoś działania (3):

poddawać się czemu (2): Miękki rozum ieſt miłuiącego, á każdemu karaniu ſie poddawa. BielŻyw 140; KarnNap C3.

poddawać się na co komu (1): Hanc operam tibi dico, Podeymuyę ſie tego dla ciebie álbo poddáyę ſie ná to tobie. Mącz 85b.

4. Ulegać złym skłonnościom; obtemperare Modrz; deiungere se, indulgere, remittere frenos, subicere se, vinci Cn [czemu] (6): KromRozm I Hv; ocyec káżdy/ áby tego ſyná ktoryby ſie żądząm miłoſnym poddawał álbo miłoſnice nyerządney pátrzał/ [...] ożenił. GliczKsiąż P; Capessere se praecipitem ad malos mores, Złych ſie obyczáyów nákłádáć/ álbo poddáwác ſie złym obyczayóm. Mącz 35c; Ktory przeto dobrze śię rozmyśliwſzy do wotowánia przyſtąpi/ ná vcżćiwą przyſtoyność przednieyſze bacżenie będźie miał/ złym namiętnośćiam niebędźie śię poddawał ModrzBaz 30v, 26, 136v.
5. Zgadzać się [iż (2), aby (1)] (3): Téż poddáiemy ſie [submittimus JanStat 910]/ [...] iż ná przyſzłym wybiérániu/ któré zá czáſem będźie/ [...] Kápitułá tegóż kośćiołá będźie powinná obráć oſobę wdźięczną Máieſtatowi Królewſkiému y iego potomkom. SarnStat 1126.

poddawać się na co (2): LibLeg 11/159; Wſchakze ſzyą na tho poddawał Scheraffedin Aby y on y Rayeczky do krolya yego Mczi zwyązani bil poſlan. LibMal 1548/144v.

6. Fraza: »[komu z czego] winni się poddawają [= przyznają się]« (1): Aleś thy ieſt náſz Oćiec miłośćiwy/ ktory odpuſzcżaſz z łáſki ludzkie winy/ gdy ſię tobie z nich winni poddawáią/ grzeſzyć przeſtáią. ArtKanc R18.

Synonimy: 1. uznawać; b. podkładać się; 2. powierzać się; 3., 4. podlegać, 5. zgadzać się.

Formacje współrdzenne cf DAĆ SIĘ.

MŚ, MM