[zaloguj się]
[pdf]

PODEPRZEĆ SIĘ (26) vb pf

sie (16), się (10).

o oraz pierwsze e jasne; drugie e z tekstów nieoznaczających é lub oznaczających niekonsekwentnie.

Fleksja
inf podeprzeć się
praet
sg
3 m podparł się
f podparła się, podporła się
conditionalis
sg
3 m by się podparł
n by się podparło

inf podeprzeć się (7). ◊ fut 2 sg podeprzesz się (3). ◊ 3 sg podeprze się (2). ◊ praet 3 sg m podparł się (2). f podparła się (1), [podporła się]. ◊ con 3 sg m by się podparł (4). n by się podparło (1). ◊ part praet act podparwszy się (4) LibMal, BibRadz, Mącz (2), podparszy się (2) RejZwierc, PudłFr.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w. s.v. podeprzeć.

1. Oprzeć się, wesprzeć się; inniti PolAnt, Mącz; adniti, niti, insistere Mącz; levare se Calag (19): A proſzę zebyśćie [...] podpárwſzy ſię tu ſobie pod drzewem odpoczynęli. BibRadz Gen 18/4; [pani oná [...] wſzedſzy ná ganek w oknie ſie podporłá HistPonc D5].

podeprzeć się czego (4): LibMal 1545/103; Mącz 248a; żebyś thák nie leżał márnie iáko ſłoń podpárſzy ſie drzewá/ ktory áni wzwie gdy z nim wiátr ono drzewo zákołyſze RejZwierc 160; A ia przedśię miłośćią by pętem ſpętány/ Muſzę trwáć v drzwi miłéy/ podpárſzy ſye śćiány. PudłFr 50.

podeprzeć się o kogo, o co (2): Siedzi ſobie nád źrzodłem/ podpárł ſie o Káſztan RejWiz 146v; BielKron [852].

podeprzeć się czym (6): Steterunt scutas innixi, Stánęli podpárwſzy ſie tarczámi. Mącz 248b, 248a, 397a; BielSat Ev; Calag 438b; BielRozm 33.

podeprzeć się na kim, na czym (2): A vbrawſzy ſię ták pięknie/ [...] wzięła z ſobą dwie służebnicy. Tedy ſię ná iedney podpárłá iákoby ſię pieſzcżąc. BudBib Esth 15/6, 4.Reg 5/18.

W charakterystycznych połączeniach: podeprzeć się drzewa, o kasztan, laską (2), łokciem, w oknie, palicą, na ręce, sanek, na służebnicy, ściany, tarczami, włocznią.

Przen (4):

podeprzeć się czego (1): Oto vfaſz w tey laſce trzćinney ná łomioney/ to ieſt w Egipćie/ ktorey ieſliby ſię ktho podpárł/ przeniknie rękę iego y przebodźie ią BibRadz Is 36/6.

podeprzeć się czym (1): dla tegoż [...] podpárł ſię ſpráwiedliwośćią ſwoią [et iustitia ipsa confirmavit eum]. Przyobłokł ſię ſpráwiedliwośćią iáko páncerzem BibRadz Is 59/16.

podeprzeć się na czym (2): BibRadz 4.Reg 18/21; Ten go nákarmi chlebem zrozumienia/ a da mu ku pićiu wodę mądrośći. [...] á ná tym kto ſię podeprze/ nie będzie poháńbion. BudBib Eccli 15/4.

2. Znaleźć pomoc [czym] (5):
a. W dziedzinie materialnej (3): kupiwſzy gdzie ná dole kilkádzieſiąt álbo ſto iáłowicz/ przepędzi ie máło dáley ná gorę/ álbo tákże Báránow álić máło nie dwá dzieſciá káżdego z nich do kuchniey dármo przypaść może. Thákże y piwo [...]/ thák wżdy oprzątny á roſtropny cżłowiek ſnádnie ſie wżdy y tym y owym podeprzeć może. RejZwierc 111.
Zwrot: »w niedostatku podeprzeć się« (1): Przy ni [cnocie] zá dobrą ſławą nábywáli tego. Cżym ſię mogł w niedoſtátku podeprzeć vbogi CzahTr I4v.
Szereg: »podeprzeć się a ratować« (1): Choćbyſmy ſie nań [skarb pospolity] wſzyſcy [...] raz po troſze zrzućili/ [...] iżby ſie thá wżdy márna ohydá á ſproſna lekkość Koronna cżym podeprzeć á rátowáć mogłá. RejZwierc 187v.
b. W dziedzinie duchowej (2): obácż co ſą zá pociechy tego nikcżemnego ſwiátá/ ieſli ſie nie podeprzeſz pociechámi á obietnicámi od Páná ſwego RejPos 138v.
W przen (1): á coż gdy ono ſerce opocżne nie przypuśći iey [prawdy i nauki] k ſobie/ ták iż wyſchnąć muśi á wyniſzcżyć ſie muśi/ gdy przydzie do nałogu ſwoiego: iż nie ma wilgothnośći cżymby ſie podpárło/ wiárą á nádzieią o Pánu ſwoim. RejPos 65.
3. Przytoczyć na poparcie swoich sądów [czym w czym] (1): A ieſli ſie ieſzcże w thym chceſz piſmem podeprzeć/ iákie ſą pociechy wiernych Páńſkich/ ktorzy tu ſchodzą s ſwiátá tego RejPos 321v.
4. W funkcji biernej: Zostać potwierdzonym, uzasadnionym (1): yednákby ſye tym błąd on/ iż tácy [grzeszni] nye ſą práwymi członkámi koſcyołá S. [ale martwymi] przedſye nye podpárł. KromRozm III D4v.

Synonim: 2. ratować się.

Formacje współrdzenne cf 1.PRZEĆ.

KW, (ZCh)