[zaloguj się]
[pdf]

POETA (273) sb m

-oe- (162), -òé- (23), -oe- (6), -oé- (5), -oë- (3), -oë- (1), -oè- (1), -oͮè- (1), -òè- (1), -oê- (1), -oeͮ (1) [nie uwzględniono tekstów oznaczaących ó oraz é].

-o- (64), -ó- (4) KochFr (3), GórnTroas; -e- (47), -é- (21); -e- KochWr (2), KochCz (2); -é- OrzQuin, Oczko, KochPs (2), KochMarsz (2), KochMuza (2), KochPieś (2), PudłFr (3), GórnTroas, KochFrag, SarnStat (2); -e- : -é- Mącz (40:1), KochFr (3:3); a jasne.

Fleksja
sg pl
N poeta poetowie
G poety poetów, poet
D poecie poetom
A poetę poety
I poetą poetami, poety
L poet(a)ch
V poeta, poeto poetowie

sg N poeta (99). ◊ G poety (24). ◊ D poecie (2). ◊ A poetę (5). ◊ I poetą (2). ◊ V poeta KlonŻal (3), poeto (1) SzarzRyt. ◊ pl N poetowie (83). ◊ G poetów (39), poet (1) GórnDworz; ~ -ów (10), -ow (2), -(o)w (27); -ów : -ow Mącz (7:2). ◊ D poetom (3); -om (2), -(o)m (1). ◊ A poety (6). ◊ I poetami (2) KlonŻal, CzahTr, poety (1) KochPs. ◊ L poet(a)ch (1). ◊ V poetowie (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) w.

Znaczenia
Pisarz piszący wiersze; poeta Vulg, Mącz, Modrz, Calep, Cn; museus, musicus, poeticus, poetificus Cn [poeta – składacz BartBydg; – składacz Murm; – wierszów składacz albo rymów, składacz, rymownik, poeta Mącz 307c; – poeta, składacz wierszów Calep; poeta, wierszopis, rymopis – poeta Cn] (273): Tim zielem [bluszczem] Poetowie w rzimie bywali koronowani, dla gich ſlachethnoſci rozumu FalZioł I 48c; BielŻyw 74; BielŻywGlab nlb 11 [3 r.], 13 [2 r.]; KłosAlg A4; RejWiz 21v, 55v marg; OrzRozm Fv, Hv, Q3v; Potym Iowiſz gdy ſie z bráty rozdzielał/ przyſzedł nań dział ná wſchod ſłońcá/ przezwáli to Poetowie niebem [...]. Plutonowi zachod ſłońcá niſkie kráiny/ przeto ie Poetowie vcżynili piekłem BielKron 25, 23v [3 r.], 24v, 26v, 48v, 49 (12); Furor Poëticus, Nadchnienie Poetów ku piſániu wierſzów. Mącz 141b; Olympus, [...] Wielmi wyſoka górá Theſsáliey w Greciey/ á dla yey wyſokośćy bywa v poetów miáſto niebá brána. Mącz 263a, 26a, 58a, 106c, 178c, 210c (19); To iedno tu przydawam/ że w Polſzcze przyiázni Poetowie nie máią/ y ſą máło ważni. Prot A2v, E; GórnDworz H, N4, X8, Bb7v [2 r.], Dd8; RejZwierc 49v; PaprPan S; ModrzBaz 133v; Tym żeś mi ſercá dodał/ żem ſye rymy ſwémi Ważył zetrzéć z Poéty coznákomitſzémi [!]/ Y wdárłem ſye ná ſkáłę pięknéy Kálliopy/ Gdźie do tychmiaſt niebyło znáku Polſkiéy ſtopy. KochPs 2, 130; StryjKron A3v marg, 96, 145; KochFr 8, 13, 94, 99 [2 r.], 127; Tymże ſpoſobem Pòéta vcżony/ Ktory ná wſzytkie Sármátſkiego ſtrony Słynie narodu/ [...] Przed zeſzćiem z tego ludzkiego zawodu/ Dowcipu ſwego/ vćieſznego płodu Zoſtáwił doſyć KlonŻal A4v; Náſz záśię Pòéta Lácki/ Pòéta ze wſzytkim/ Nie báwił ſię w piſmie ſwoim báłwochwálſtwem brzydkim KlonŻal B3v, B2v, B4, Cv [2 r.], D3 [2 r.], D3v; KochMarsz 153, 155; Nie dźiw tedy/ że ludźie ćiſną ſye zá złotem/ A Poétá ſłucháczów próznych gra zá płotem KochMuza 25, 27; KochPieś 23, 54; (nagł) Do pánien. (–) PAtrząc ná was/ rymow mi doſtáie: Bez was/ ſtałby Poétá zá iáie. PudłFr 58, 23; KochWr 39; Nectar – Napoi bogow niebieskich, zmiſlioni od poetow. Calep [693]a, 816b [3 r.]; GostGospSieb +2v [2 r.]; KochCzJan A2; KochFrag 22; LatHar +5v; Rey ſławnéy pámięći, człék wielkiéy wźiętośći, y Poétá ſławny, z tegóż powiátu [chełmskiego] wyſzedł SarnStat 454; PowodPr 77; CiekPotr 3; CiekPotrSzym )?(3v; CiekPotrŚredz )?(4; CzahTr C4v, I; PaxLiz A2v; SzarzRyt B4.

W połączeniu z imieniem (i nazwiskiem) lub przymiotnikiem od niego [w tym: sb (62), ai (1); imię (i nazwisko) + poeta (57), poeta + imię (6)] (63): Tego to Chilona pytał [...] Ezop poeta, czoby poſtanowił Iupiter na niebie BielŻyw 10, 36 [2 r.], 120, 122, 125, 142; GliczKsiąż F5, Pv [2 r.]; OrzRozm P3; Wſzytkich bogow ktore ná then cżás ludzye prośći chwalili/ wylicża Heziodus poetá trzydzyeſći tyſiąc. BielKron 24; Wergilius/ Horácyus/ Macer/ Mánylius/ Tybulus/ Poetowie zacni tego cżáſu byli. BielKron 131v, 61, 62, 75v, 101, 131v (18); Mącz 212b; Ná któré to Bábilóńczyki/ my ná ſwéy wieży wyſokiey [...] ſtoiąc/ możemy vrągáiąc ſye im buduiącym/ ono Ládo po Ruſku Márcyaliſowé/ tráfnégo Poéty/ z wielkim Tryumffem przyśpiéwowáć OrzQuin L4; cżáſu Catulluſá Poety/ drzwi niemáiącz ięzykow mawiáły/ y ſłuchywáły niemáiącz vſzu GórnDworz O5, G8, R5, Z, Ll4v; RejZwierc 50; BielSpr 28; Epimenida poety przywiódł (Páweł) wirſzyk/ ktorego potym Kallimachus vżywał BudNT przedm b5v, b5v; PaprPan E2, F3, S; ModrzBaz 53v; StryjKron 1, 105, 145; CzechEp 400; ZALE NAGROBNE Ná śláchetnie vrodzonego [...] IANA KOCHANOWSKIEGO [...] Sláchćicá dźielnego y Poety wdźięcżnego. KlonŻal kt, A3, C [2 r.], C4 marg, E3; WerGośc 241; GórnRozm N3 [2 r.]; PaprUp I2; KochCzJan A2; WujNT 469 marg; SarnStat 111; KlonFlis A3; Mámy tedy ták cżynić iáko nápomina on zacny Poëta Q. Horatius Flacus KlonWor *2v.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej (oznaczającym pochodzenie lub język, w którym poeta pisał) [w tym: ai (30), z narodu jakiego (1); poeta + przymiotnik (25), przymiotnik + poeta (6)] (31): CAto mędrzec, poeta łacinſki, za cżaſu Virgiliuſa w Rzymie był. BielŻyw 125, 122; GliczKsiąż Pv; BielKron 54v, 132v, 133, 276v; KwiatKsiąż C3; Orpheus, Imię Poety Trackiego z Tráciey. Mącz 270b, 157b, 215d; Prot A3, D4v, E żp; Siłá Poet Greczkich/ y Láćińſkich/ niemieli byſmy byli/ by byli Poethowie wyſoce ſobie białychgłow nie ważyli. GórnDworz Bb7v; PaprPan B2v, S, S3; StryjKron 16; CzechEp 411; NiemObr 159; Grob tu bráćie ieſt Pòéty z narodu Polſkiego/ Grob zdobićielá cnych mężów/ grob KOCHANOVVSKIEGO. KlonŻal C4, B2, B3v, B4 marg, D4v; Co też nie bez przycżyny z tych niepomiernikow natrząſa ſię w piſániu ſwym y on Polſki Pòétá Rey ſtáry WerGośc 241; KochCzJan A2; WujNT 469 marg; SarnStat 111; KlonFlis A3.

W połączeniach szeregowych (4): HOmerus y Hezyodus/ ći napirwey v Greków byli nazacnieyſzy Poetowie/ Muzycy/ Gwiazdarze/ Lekárze BielKron 98; GórnDworz G5v; GostGospSieb +2v; Ktemu Poetom/ Hiſtorykom/ y Cantorom [księżna Zofia] wielkie vpominki dáłá/ áby rozmáitymi piſmy y melodyámi/ mężá iey ſławili. WysKaz )?(2.

W przeciwstawieniach: »prostak (2), prosty żołnierz ... poeta« (3): Ktore [wiersze] rozſądź iáko chceſz tym ſię nie obruſzę/ Bom proſtak nie Poëtá co mi przyznaſz tuſzę. CzahTr A4v, C4v, H3.

Frazy: »(jako(ż), co) poetowie (poeta) (sobie) bają, napletli (naplotł)« [szyk zmienny] (7:3): [Pitheus] pusćił tę był ſlawę miedzy ludzie o Thezeuſie bękárcie żeby myał być ſynem Neptunuſowym Bogá/ yáko Poethowye ſobye bayą Morſkyego GliczKsiąż B5v; RejWiz 37v; Wergilius Poetá wiele o niey [tj. Dydonie] náplotł w ſwoich wirſzach/ iákoby ſie dla Eneáſá miáłá zábić á ſpálić BielKron 75v, 60v; Geryon Rex hispanorum, Którego Hercules zábił poetowie báyą że trzy ciáłá miał. Mącz 145c, 376d; Prot B3v; ModrzBaz 107, 108 marg; PudłFr 48.

»(jako, co, ono) poetowie (poeta) pisali (piszą(-e)) (a. napisał, a. opisuje, a. popisał, a. zmyślili pisząc); poetow pisanie« = illud poeta inquit, quod a poeta scriptum est Modrz [szyk zmienny] (50;2): SAturnus/ według Poetow piſánia/ był ſyn Vrániuſá Celiuſá BielKron 20; Neptunowi [przypadly w udziale] morſkie wyſpy/ przeto go Poetowie piſzą być morſkim bogiem. BielKron 25; ORfeus Muzyk álbo gędzyec známienity tego cżáſu był w Greciey/ o tym też Poetowie wymyſlnie piſáli/ iż ná iego gędzenie rzeki ſtawáły/ á kámienie ſkakáło BielKron 25v, 6, 20v, 21v, 23, 23v [2 r.] (29); Athlas [...] Niewymownie wyſoka góra w Mauritaniey/ ná którey (yáko Poetowie piſzą) yeden obrzim Athlas rzeczony ſtoyi niebo rámionámi ſwémi podpieráyąc. Mącz 19a, 47b, 51a, 95b, 221d, 272b, 460c; GórnDworz G8, Mm5v; RejZwierc 84v; BielSpr 28; MycPrz II A2; StryjWjaz A3; Co że y Iozua z roſkazánia Bożego vcżynił świádcży Piſmo święte: y Poeta ieden nápiſał. ModrzBaz 115v, 65v, 104, 105; StryjKron 105; KochWr 37; GórnTroas 5; LatHar 2, 254; KlonFlis A3; [tákowe ludźie/ to ieſt pochlebce/ záwſze ſtárzy Comici, to ieſt oni Poetowie co komedie piſali/ záwſze ie złącżáli z nierządnicámi WerReguła 106].

»(jako, co) poetowie (poeta) powiedają (a. powiedział), mowi(li) (a. zwykli mówić); [z poetą [= tak jak poeta] mowić]« = sicut et quidam poetarum dixerunt Vulg; (quod) dictum (est) a poeta, ut inquit poeta Modrz [szyk zmienny] (9:7): Temże też ſpoſobem á ſtrychem ſyn then ktorego ocyec ná náukách myał/ poſtánowić ſie ma bez pęcherza álbo ſkory/ yáko Poetá yeden mowi/ ma ſie theż yąć pływać/ yáko inſſy cżynili. GliczKsiąż O2, C8, Pv; Leop Act 17/28; KwiatKsiąż F2; Exegematicon poema dicitur, Gdzie tylko ſam poetá mówi á prowadzi rzecz króm którey perſony w wodzenia. Mącz 110c; Niobae, [...] O tey Poetowie powiedáyą że ſie w kámień obroćiłá/ álbo skámiáłá dla dźiećy których byłá pozbáwioná. Mącz 247c, 141b, 147b; Ztądże co dawno o głupich Krolách Póèta powiedźiał/ to ſię do náſzych cżáſow przenieść może: Krolowie broią/ á poddáni pokutuią. ModrzBaz 144v, 2, 126; CzechEp 258; PaprUp I2; WujNT 329, Act 17/28; [PańskModlWyłoż B7].

Zwrot: »(prze)czytać poety; u poetow czytać; czytanie poetow« = evolvere poetas; lectio a. pertractatio poetarum Mącz (2;1;4): Cżytałem iuż Poety/ mawiał s Philozophy/ A przedſię ieſzcże v mnie rozum bárzo płochy. RejWiz 81v; In lectione poetarum requiescere, Roskoſzowáć ſie w czytaniu Poetów. Mącz 342a, 433a, 462a, 507a [2 r.]; Krol Epaphus iáko v Poetow czytamy Potykał ſie z Phaetontem StryjKron 11.
Wyrażenia: »baśni, fabuły poetow« (1:1): Cornucopiae, Róg yedney kozy Amalthea zwáney/ która Iowiſá wedle baśni poetów wychowáła Mącz 65d; że fábuły przez Poety y Philozophy dla tego ſą wymyślone/ iżby proſtakom/ tákiem ſpoſobem podawáły ſię rżeczy potrżebne (marg) Fábuły Poetow dla czego (–) GórnRozm N.

»poeta komiecki [= piszący komedie]« (1): PLautus poeta Comiecki [...] gdi nic niemiał robić, komedie to ieſt rozprawy obycżaiow ludzſkich ſkładał á przedawał. BielŻyw 120.

»lejerski [= liryczny] poeta« (1): Lyricus Poeta, Leyerski Poeta/ to yeſt którego wierſze śpiewáć y gráć móże. Mącz 202b.

»poeta pogański [= rzymski]« [szyk 4:1] (5): wſzytcy ſię chłubimy z iednego Oycá niebieſkiego/ iáko y Poeta Pogáńſki [poeta ethnicus] rozumiał/ kiedy rzekł: Denique coeleſti ſumus omnes ſemine oriundi, Omnibus ille idem Pater eſt. ModrzBaz 56v; StryjKron 1; zabobony też Papieſkie bárzo podobne ſą/ onym pogáńſkim/ Rzymſkim [...] co dźiśieyſzych cżáſow/ vcżeni ludźie z Poetow Rzymſkich/ Pogáńſkich pokázuią. NiemObr 159; KołakSzczęśl C3v; PowodPr 17.

Szeregi: »poetowie i filozofowie« [szyk 2:1] (3): Oczko 3v; W Stworzeniu Swiátá nieobeſzłego Ziemie/ Niebá/ y początkách rzeczy ktore ná nich ſą/ rozmáite były Czytelniku łaſkáwy/ mniemánia y wywody Philoſophow/ y Poetow Pogáńſkich. StryjKron 1; GórnRozm N.

»(tak) poetowie (jako) i historykowie« [szyk 2:1] (3): roku iego [tj. Habdona] roſkázowánia trzeciego/ były wielkie walki Troiánow z Greki/ o ktorych wiele Poetow y Hiſtorykow roznie piſáło/ przycżyny rozmáite dawáiąc BielKron 53, 7; StryjKron 16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»mędrzec, (i) poeta« (2): BielŻyw 125; (nagł) Z Mędrcow y Poetow Chrześćiáńſkich y Pogáńſkich o tymże. (–) Bez Cnoty żaden niemoże być błogosłáwiony. Cnotá ſámá/ żywot błogosłáwiony ćżyni [!]. KołakSzczęśl C3v.

Synonimy: rymownik, wierszopis.

KW, MM