[zaloguj się]
[pdf]

POLICYJA (18) sb f

o jasne, a pochylone.

-c- (13), -t- (5).

Fleksja
sg pl
N policyjå
G policy(e)j policyj
D policyjéj policyjåm, policyj(o)m
A policyją policyje
I policyją
L policyj(e)j policyjach

sg N policyjå (2). ◊ G policy(e)j (1). ◊ D policyjéj (2). ◊ A policyją (2). ◊ I policyją (1). ◊ L policyj(e)j (2). ◊ pl G policyj (2) [zapis: -yi (1), -iy (1)]. ◊ D policyjåm (1) RejZwierc, policyj(o)m (1) SkarKazSej. ◊ A policyje (1). ◊ L policyjach (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przyładów) – XVIII w.

1. Administracja, zarządzanie, rządy, porządek prawny w państwie, prawodawstwo; polit(e)ia Modrz, Calep [politia – miejścki stan, sprawowanie rzeczy pospolitej, państwo Mącz 308b, – rzeczpospolita Calep] (14): mowiąc o ſpoſobie Zboru/ ábo kroleſtwá Páná Chriſtuſowego/ pámiętáć to potrzebá/ iż nie tylko od wſzytkich policiy świeckich/ źiemſkich/ ále y od rządu Moyżeſzowſkiego rozne ieſt. NiemObr 8; A gdźie około wiáry y rzeczy bozkich zgody nie máſz: tám y w rzeczách świeckich y w policyey być nie może. SkarKazSej 684a, 662b; [WujBib [349]b].
Wyrażenie: »policyja Mojżeszowa« = Stary Zakon (1): Ale iżeſmy nie podlegli policiiéy Moyzeſzowéy: tedy znáyduią, że y to práwo ná nas nienależy. SarnStat 1274; [MelanRad 224].
[Szereg: »policyja to jest (albo) ziemskie rządzenie«: DWoiakie ieſth cieleſtne albo zwirzchnie kroleſtwo/ iedno ktore zowiemy Oeconomia/ to ieſt domowe ſprawowanie/ drugie ktore zowiemy Politia/ to ieſt ziemſkie rządzenie. Ekonom c2v, c2v.]
[Przen: Kobierców, szat zbytnich, niema nikt mieć ani sie ich wożeniem niepotrzebnym bawić, gdyż walka takiej policiej nie potrzebuje, tylko konia, zbroje dobrej. UstWojsk 1525/111; I święty Paweł mowi. Naſſa politia/ to ieſt/ ſprawy tego świata/ w niebie ſą. ConfKwiat cv.]
a. Państwo, ustrój polityczny (10): Chciał Luter wizytkę ſtárádawną Policyą w Niemcách z gruntu wywróćić/ á ſwą nową poſtáwić OrzQuin 14, 14 [2 r.], I4v; co innego proſzę/ tá ſektá ſtroi/ iedno z niebá BOgá/ z kośćiołá namieſtniká iego/ z policyey krole/ przełożone [...] wyrzućiwſzy NiemObr 150; Iákie vpadki kroleſtwom y policyom herezye czynią [...]/ ná drugim kazániu dali P. Bog vſłyſzyćie. SkarKazSej 682b, 683.
α. Republika, demokracja szlachecka (3): Politią zową/ tę Rzecżpoſpolitą ktorą wiele oſob rządżi [!]/ w ktorey vrzędy y doſtoynośći zá ſpolnemi głoſy y zezwoleniem mnoſtwá ludzi dawáią ModrzBaz 3v; Politeia, Res, status civitatis – Politią, rzad w mieſczie, albo, w R. P. Calep 817b.

W połączeniu szeregowym (1): TRoiáki Rzecżypoſpolitey ſpoſob opiſuią Filozophowie/ [...] á te wſzytkie przezwiſká ſą Greckie/ to ieſt/ Monarchia, Oligarchia, Politia. ModrzBaz 3.

2. Tryb życia, sposób postępowania, zwyczaje (3): RejZwierc [193]v; Matkę Boza barzo ſa na watlone mores Polonorum ale ſie mi wtim niepotzuwami ani ſobie otem powiadac kazemi vkazuiemi znatznieiſze wipolerowanſze wpolitijei ozdobnieiſze PaprUp I2.

W połączeniu szeregowym (1): Przypáthrz ſie onym rozumom/ onym ludzkoſciam/ onym poſtáwam/ bieſiádam/ ochotam/ ochędoſtwam/ policiam rozlicżnym/ thák iżby káżdego mogł przezwáć Anyołem ſwiátłośći. RejZwierc [193].

3. Porządek, układ tematyczny (1):
Szereg: »porządek i politia« (1): gdy kto ieno przypátrzy ſie temu porządkowi y téy politiiéy [tj. układowi rzeczowemu]/ y zákuśi iéy/ że mu oná piérwſza ſpráwá [tj. układ alfabetyczny] omierźnie SarnStat 1306.

Synonimy: 1. rząd, rządzenie; a. państwo; 3. porządek.

EB