[zaloguj się]
[pdf]

PONIEWOLNIE (34) av

Oba o oraz oba e jasne.

Sł stp brak, Cn s.v.. poniewoli, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

Pod przymusem, wbrew woli; niechętnie; non libenter Calag; coacte Vulg; necessitate, necessario, non sponte, per ultimam necessitatem Cn (34): HistAl C8; A ták nie toć ieſt modlitwá mrucżeć poniewolnie [...] ábo pacierzmi kołátáć/ ále to która przychodzi s ſercá wiernego RejPos 214, 251v; RejZwierc 188; SkarJedn A*, 253, 295; Unwillig. Poniewolnie. Non libenter. Calag 540a; ieśli mi Biſkupſtwo ná ktorem poniewolnie wſzedł/ wezmą: rad temu będę. SkarŻyw 413, 75, 334, 473; iż która mátká do tego ſię ma/ iákoby corki ſwe [...] áa wſzetecżność odáłá [!]/ wnet ſię tákowi ludźie dobrzy náyduią/ ktorzy dźiewecżki tákowe/ [...] cżáſem poniewolnie od złych mátek biorą ReszHoz 129; WerKaz 303; LatHar 476; NAd to roſkázuiemy/ żeby Stołoweéo álbo Kolędy Rektorowie kośćielni niewyćiągáli nápotym od ſwych Párochianów poniewolnie. SarnStat 191.

W przeciwstawieniach: »poniewolnie ... dobrowolnie (10), rozmyślnie, wolnie« (12): by ſye potym drugi náuczył/ iż ſye lepiey káżdemu dobrowolnie niż poniewolnie vſpráwiedliwić GroicPorz dd3v; RejPos 227v, 248; RejZwierc 188v; Wolnie vwierzył. w Chryſtuſa Páweł S. nie poniewolnie. SkarŻyw 81 marg, 238; CzechEp 385; NiemObr 43; WerKaz 305; Páśćie ſtádo Boże [...] doglądáiąc go nie poniewolnie/ áe dobrowolnie wedle Bogá WujNT 1.Petr 5/2 [przekłady i omówienia tego samego tekstu: RejPos 227, SkarŻyw 238, CzechEp, NiemObr], 1.Cor 9/17; VotSzl Dv.

W charakterystycznych połączeniach: poniewolnie brać, być zjednoczony (2), cierpieć, czynić [co], kazać [kogo] przywieść, odwodzić [kogo] ([skąd, od czego]) (2), [kogo] pędzić (popędzać) (2), pozwolić [na co], usprawiedliwić się, utracić [co], uwierzyć, wejść, wyciągać [co od kogo], wypełnić [co]; poniewolnie popełniony.

Zwroty: »przymuszać poniewolnie« (1): Pan pokoy ſwoy koſciołowi ſwemu zá nawiętſzy vpominek zoſtáwić racżył/ nikogo nie przymuſzáiąc poniewolnie do żadney ſpráwy ſwoiey RejPos 338v.

»więźniem być, zatrzymań być, wzięty poniewolnie« [szyk zmienny] (1:1:1): Ale rozna dáleko rzecż ieſt/ ſamemu ſobie więzienie zádáć á v drugiego więźziem poniewolnie być. SkarŻyw 473, 511; Albo téż, gdy poniewolnie dla Exilium, poymánia, dla więźienia zátrzyman ieſt [wołany do prawa]. SarnStat 1287.

Szeregi: »dobrowolnie i poniewolnie« (1): Proſzę ćię tedy/ zmiłuy ſię nademną/ a odpuść mi grzechy moie/ dobrowolnie y poniewolnie popełnione LatHar 211. [Ponadto w przeciwstawieniach 10 r.]

»gwałtownie (a. wielkim gwałtem) a poniewolnie« [szyk 1:1] (2): [Pan] roſkázuie poſłom ſwoim: Nákoniec ábyſcie gwałthownie á poniewolnie popędzáli á doćiſkáli wſzytkich narodow/ áby ſzli do domu moiego RejPos 160, 248.

Synonimy: niechętliwie, niechutliwie.

MC