[zaloguj się]
[pdf]

POSTRZAŁ (12) sb m

o jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N postrzåł
G postrzåłu
A postrzåł postrzåły
I postrzåłem
L postrzåle

sg N postrzåł (3). ◊ G postrzåłu (1). ◊ A postrzåł (3). ◊ I postrzåłem (3); -em (2), -(e)m (1). ◊ L postrzåle (1). ◊ pl A postrzåły (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Rodzaj wrzodu (7): Rozdział Wtory. O Froncoch/ łamániu/ álbo łupaniu: o zádniku y pádániu ćiáłá: o poſtrzale y robakoch w ránach. SienLek 129v; Ale iż poſtrzał máło co lépſzy niż fráncá/ vmyſliłem y thu o nim niéco rádźić: Poſtrzał ieſt koſtny wrzód/ od ktorégo ſye kość/ od ſtáwu do ſtáwu páda/ od kthorégo pádánia gdy zemrze kość/ wielką biédę czyni w ćiele niżliſye przez mięſo ná wierzch przedrze SienLek 130v; Dobre theż źielé przymiotowé/ z nowym/ tho ieſt/ świnim ſádłem świeżym vtłuc/ á ná poſtrzał wczás przyłożyć/ tedy zginie. SienLek 131, 130v marg, 131 żp, S[ss].
2. Strzał; adacta sagitta, spiculum affixum a. defixum Cn (5):
Zwroty: peryfr. »postrzałem z świata wziąć« = zabić (1): Ale fatum nieſczęſné [...] rzemieſłniká tego/ [...] przez té y tákié/ którym to nieprzyſtáło/ á ſnadź y broni vżywáć y mieć do czáſu niegodźiło/ márnie/ bez wſzelákiéy przyczyny/ nie bez żalu y ſzkody [...] naglé pułhacznym poſtrzałem z świátá wźięło. SarnStat 1315.

»postrzałem ubić« (1): Tám [w bitwie] poſtrzałem vbito pod nim [Glińskim] koniá dwoim StryjKron 702.

Wyrażenie: »pułhaczny postrzał« (1): SarnStat 1315 cf »postrzałem z świata wziąć«.
Przen: O strzałach Amora i miłości (3): Pierśi ku ſtrzale żártkiéy obnáżoné Wolę ia widáć [lege: wydać]/ niż poſtrzały oné Slepégo ſynká przyiąć w ſerce ſłodkié/ Lecz potym gorzkié [tj. postrzały słodkie, ... gorzkie]. GosłCast 40.
Zwrot: »postrzałem strzelać« (1): Cyprydy ſynie/ Bożku bez litośći/ Oczóm ſzkodliwy/ A ſuſzący kośći/ Do gruntu ſercá Stucznie przenikáiąc/ Swoim poſtrzałem Nie zbytym ſtrzéláiąc. GosłCast 40.
Wyrażenie: »postrzał miłośći« (1): Od kogoś wiele dobrá miáłá/ Prziymi y złé/ á przełom/ ten poſtrzał miłośći GosłCast 37.
3. [myśl. Przynęta z zabitej drobnej zwierzyny (pl): tedy poſyṕ pſzenice tám [...] gdziećby dobrze pothacż wyſzłá/ [...] á nie zábawiay ſie wielkim ſypánim/ doſyć raz: iedno poſypawſy pograb/ potym ná wierzchu potrząśni trochę poſtrzały/ day tám gdzieby rozumiał gdzieby ptaká mogł narychley przywieść CygMyśl A3; gdy wyiedzieſz w pole y obacżyſz gdzieby ſie ptacy wpáſli [...]/ tám śieć poſtaw/ poſyp pſzenice/ poſtrzały day iáko inſzemu ptakowi: á tám ie [grzywacze] bárzo ſnádno przywiedzieſz/ bo gdy trafią ná poſtrzały/ tedy ſámi bárzo prędko doydą CygMyśl B4v.]

Cf STRZELENIE, ZASTRZAŁ

KO