[zaloguj się]
[pdf]

POŚLIZNĄĆ SIĘ (20) vb pf

sie (12), się (8).

W formach 2 i 3 sg fut: pośliz- (3), pośliź- (2), pośliż- (1) SkarJedn; pośliz- RejPs (2); pośliź- RejWiz; pośliz- : pośliź- RejZwierc (1:1).

o jasne.

Fleksja
inf pośliznąć się
praet
sg pl
1 m -m się pośliznął m pers
3 m pośliznął się m pers
f pośliznęła się m an
n subst pośliznęły się
plusq
pl
3 subst były się pośliznęli
conditionalis
sg pl
3 f by się pośliznęła m an
n subst by się pośliznęły

inf pośliznąć się (5). ◊ fut 2 sg pośliźniesz się (1). ◊ 3 sg pośliźnie się (5). ◊ 3 pl poślizną się (1). ◊ praet 1 sg m -m się pośliznął (1). ◊ 3 sg m pośliznął się (1). f pośliznęła się (2). ◊ 3 pl subst pośliznęły się (1). ◊ plusq 3 pl subst były się pośliznęli (1) [cum N pl: nogi]. ◊ con 3 sg f by się pośliznęła (1). ◊ 3 pl subst by się pośliznęły (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

Stracić równowagę na śliskiej drodze; falli vestigio in lubrico, lubrico fallente gradum concidere a. prolabi, labi in glacie a. in lubrico Cn (20): powá [= pójdźmy] co narychley moy miły ſtáruſzku/ Iuż ia ciebie powiodę wſzędy pomáluśku/ Iże ſie nie poſliźnieſz RejWiz 22v; Mącz 490b; Bo poſpolicie kto ſie poſliźnie rad ſie drugiego łápa/ y obádwá bywáią ná ziemi. RejZwierc 137v; [SkarŻyw 154 (Linde)].
W przen (1):
Fraza: »pośliznie się noga« (1): Bo ieſli odpádniecie od Páńſkiey opieki/ Pewnie gdzieſcie nie rádzi tám wam być ná wieki. Bo więc bez przewodniká trudna bywa drogá/ Bá cżáſem y ná piaſku poſliznie ſie nogá. RejZwierc [272].
Przen (16):
a) Postąpić źle, zgrzeszyć, złamać nakazy boskie (11): Bo to ſłyſzę trudny krys co do cnoty wiedzie/ Snádnie ſie tám poſliznąć chociay nie ná ledzie. RejZwierc 180, 22v, 26; Pánie ſtworzenia wſzytkiego/ [...] nieday mi ſię poſliznąć. SkarŻyw 151, 136.

pośliznąć się na czym (3): ábyś tákże ſwe obyczáie onemiſz ćwiecżki iego [cnotliwego człowieka] zákował á moczno záhartował w ſobie/ iákoby ſie potym ni ná cżym nie poſliznęły. RejZwierc 20; SkarŻyw 27; CzahTr I4v.

W porównaniu (1): Ale ią [cnotę] dźiś wiele ich kłádźie pod ſwe nogi. Ná ktoreyby ná ledźie poſliznąć ſię muſzą CzahTr I4v.

Fraza: »pośliznęła(-y) się noga(-i) (a. podeszwy nog)« [szyk zmienny] (3): iáko ieſt dobrotliwy bog [...] mnie/ áczkolwiek były ſie poſliznęli nogi moie/ ták iż záchwiawſſy ſie ledwem ſie ná nich okrzepił. RejPs 106; Poſtąpienia moie były mocne ná drogách twoich/ á podeſzwy nog moich nie poſliznęły ſie [ne declinent pedes mei]. BibRadz Ps 17/5; SkarŻyw 27.
Zwrot: »pośliznąć się do grzechu« (1): Gniewam ſię nád złemi ná pokoy ich pátrząc/ y ledwiem ſię nie pośliznął do grzechu tym ſię obrażáiąc/ iż ich Pan Bog nie karze. SkarKaz 3a.
b) Popaść w niebezpieczeństwo (4):
Fraza: »pośliznęła się noga« (4): A ſpráwá boża ſámá vmocni ſerce iego/ á nigdy ſie niepoſliznie nogá iego/ ácz ſie oto ſtára ſprzećiwnik iego/ áby go iáko kolwiek zágubił. RejPs 56, 190; Iuſz ſię nic złego nie boię: bych dobrze w ćieniu śmierći chodził/ iuż ſię nie pośliżnie nogá moiá: boś ty Pánie zemną ieſt. SkarJedn 401; SkarKazSej 673b.
c) Popełnić błąd, omyłkę; decipi a. duci a. labi a. teneri errore, delirare, errare, esse a. versari in errore, falli (opinione), falsum animi esse, frustra esse, frustrari, (h)al(l)ucinari, inducere se a. inferri a. rapi in fraudem, induci a. rapi in errorem, labi per errorem Cn [na czym w czym] (1): Lecż/ inácżey ſię X.K. w tey ſpráwie obchodźi: bo nie tylko/ iż ſię ná dwu ſtopniach/ w tey ſpráwie pośliznął/ to ieſt/ áni właſnośći kroleſtwá Chriſtuſowego/ áni wiáry Chriſtyáńſkiey zacnośći vpátruiąc NiemObr 17.

Formacje współrdzenne cf ŚLIZAĆ SIĘ.

Cf POŚLIZŁY, POŚLIŹNIENIE, [POŚLIŹNIONY]

KW