[zaloguj się]
[pdf]

POTKNĄĆ SIĘ (32) vb pf

sie (17), się (15).

pot- (27), pod- (5).

o jasne.

Fleksja
inf potknąć się
praet
sg pl
1 m potknąłem się m pers
3 m potknął się m pers potknęli się
conditionalis
sg pl
1 m bym się potknął m pers bychmy się potknęli, bysmy się potknęli
3 m by się potknął m pers

inf potknąć się (8). ◊ fut 2 sg potkniesz się (2). ◊ 3 sg potknie się (4). ◊ praet 1 sg m potknąłem się (1). ◊ 3 sg m potknął się (6). ◊ 3 pl m pers potknęli się (1). ◊ con 1 sg m bym się potknął (1). ◊ 3 sg m by się potknął (4). ◊ 1 pl m pers bychmy się potknęli (1) BibRadz, bysmy się potknęli (1) KwiatKsiąż. ◊ part praet act potknąwszy się (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.

1. Idąc lub w inny sposób się poruszając, zawadzić o coś nogą, też: zachwiać się, stracić równowagę; offendere Mącz, PolAnt, Calag; labi Vulg, JanStat; impingere PolAnt (30): BibRadz Is 5/27; á wmiátáć ſye w mowę zgodliwą á ſwą przećiwną wtáczáć/ nic inego ieſt/ iedno w táńcu komu nogę podmiátáć/ áby ſye potknął beśpiecznie táńcuiąc. OrzRozm K4; bo ći tego ſtrzegą pilnie/ áby ktory ſkoniá ſpadnie nieprzyiaćiel álbo ſie koń potknie dobiją go BielKron 314v; Quis est qui tantis tenebris non offendat, I kto yeſt któryby ſie w tych ciemnościach nie podknął/ álbo nie zábił. Mącz 260d, 260d; Calag 28b; SkarŻyw 354; on chybkoſcią nárabiáiąc/ vſkoczył mu z rázu prętko y zmieyſcá/ á Piecinig iáko chłop cięſzki od ſwoiego popędliwego ſtoſſu iſz chybił Ruśiná/ potknąwſzy ſie padł o zięmię StryjKron 135; (nagł) Przyśięgá Zydowſka. (–) ZYd ma ſie obróćić przećiwko ſłońcu [...] y ma ſtać boſso ná iednym ſtatku [...]. A ieſli ſie potknie trzy kroć/ tedy ták wiele wiárdunków tráći SarnStat 264 [idem [HerburtStat 377]]; [kto z prędka bieży/ potknie ſię [festinus in pedibus peccat]. BibRadz Prov 19/2 (Linde s.v. potknąć); BudBib Ioann 11/9 (Linde s.v. potknąć)].
Przysłowie: Oſieł gdzie ſie raz potknie ochyla to mieyſce potym BielKron 311v.
Fraza: »potknie się noga; [potknąć się nogą]« = pes impinget PolAnt (1): BibRadz Prov 3/23; [iż lepiey ſię potknąć nogą/ niżli ięzykiem PlutBBud Hv (Linde s.v. potkać)].
Przen (19):
a) Popełnić błąd, pomyłkę (18): Chroń ſie złych towárzyſzow/ bo ſie przy nich potknieſz BielKom C4v; iżbychmy ſię iákoby ocżu niemáiąc ná onych zawodách wielkich/ ktorych ieſt zewſząd doſyć około nas nie potknęli BibRadz *3v; BielKron 256v; Prot D4v; obráżenie tákie złego przykłádu/ iáko kámień z drogi odmiátáć/ aby ſię bliżny nie podknął/ winna rzecż ieſt SkarŻyw 108; NiemObr 142; Dayże mi to Pánie Boże moy/ ábym ſię w ſzcżęśćiu y w nieſzcżęśćiu niepotknął: w tym ſercá nie trácąc/ w onym ſię nie podnoſząc LatHar 21; Co Homerowi w iego Rápſodiách [...] ſię przygadzáło/ to nam też w tey niezlicżnośći cháracterow naſzych nie dźiw że ſię cżáſem potknąć przytraffi. RybGęśli A4; [LorichKosz 25v (Linde s.v. potknąć); HerbOdpow F5v; Ktoż ieſt ná świećie coby ſię kiedy nie potknął? SkarKaz 478b (Linde s.v. potknąć); że niemáſz nikogo ták mądrego ná świećie/ coby też cżáſem niemiał ſie potknąć. BielKron 1597 124 (Linde s.v. potknąć)].

potknąć się na czym (1): GórnDworz N2; [Luterſkie, Sákrámentárſkie, y Pikárſkie Zbory/ mogą ſie ná cżym potknąć HerbOdpow Y4v].

potknąć się w czym (8): MurzHist M2; GliczKsiąż F; mamy ſie oto pilno ſtarać/ yżebyſmy ſie ſzkáradnie w mnieyſzych rzecżach niepotknęli/ gdy ſię wſpinamy do więtſzych. KwiatKsiąż I; CzechEp 426; NiemObr 17; WujNT przedm 18; iż do wiáry/ wyznánia potrzebá: nie oſtrz ná to ięzyká/ bo y w tym potknąć ſię możeſz SkarKaz 277b; [HerbOdpow K4v]. Cf Zwrot.

W połączeniu szeregowym (1): Acż s przyrodzenya miałby wymowę/ przedſię iż ſie oney myędzy ludźmi nye przyłożył vżywáć/ nye raz potknye ſie/ vſtánye/ zmyli/ ſplecye/ thák iż gdy co będzye mowił/ yákoby trzy po trzy báyał. GliczKsiąż K7.

Zwrot: »potknąć się w słowie, [językiem]« (1): BLogoſláwiony ieſt mąż ktory ſie nie podknął w słowie vſt ſwoich [qui non est lapsus verbo ex ore suo] Leop Eccli 14/1; [PlutBBud Hv].
b) Przerwać, zawiesić tok mowy (1): Intersisto, In loquendo reticeo, in loquendo conticeo – Pothknałem ſie, zaſtawiam ſie. Calep 554b.
2. Znaleźć się w pobliżu kogoś, spotkać kogoś [komu] (2): Potknieſzli ſie komu złemu/ Nie wyprośiſz ſie żadnemu. BierEz H4; Zá tymi [lekkozbrojnymi] záſie na Czalu ſthali Iezdni zbroyni s ſwoimi ſprawcy/ broniąc ze wſzech ſtron przyſtępu/ do poyśrzodku woyſká y ći gonili nieprzyiaćielá/ kiedy ſie im potnął [!]. BielSpr 30v.

Synonim: 1. zachwiać się.

Formacje współrdzenne cf TKNĄĆ.

KW, ZCh