[zaloguj się]
[pdf]

POWONIENIE (10) sb n

Oba o oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających é oraz -é.

Fleksja
sg
N powonieni(e)
G powonieniå
A powonieni(e)

sg N powonieni(e) (6). ◊ G powonieniå (1); [-å], -(a) (1). ◊ A powonieni(e) (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia
1. Węch; odoratus, oflactus Cn (6):

powonienie czyje (1): PAnie Boże wſzechmogący/ tobie polecam dniá dźiśieyſzego/ y cżáſu káżdego/ duſzę moię/ ćiáło moie/ widzenie/ ſłyſzenie/ vkuſzenie/ powonienie/ dotknienie moie LatHar 18.

W połączeniach szeregowych (4): Swiát záſię zewſząd okrążył/ y obtocżył mię/ y przez pięć bram/ to ieſt pięć zmyſłow ćiáłá mego/ widzenie/ ſłyſzenie/ vkuſzenie/ powonienie/ y dotykánie/ ſtrzałkámi ſwemi rány mi zádáie/ y wdźiera ſię śmierć przez okná moie. LatHar 587; Cżłonká w nim [w Panu Jezusie] zdrowego nie było. Smyſłu nie było/ ktoryby męki ſwey nie miał. Widzenie vćierpiáło w płácżu: Słyſzenie w nátrząſániu y bluznierſtwách/ Vkuſzenie we dwu przykrych napoiách: Powonienie w zeplwániu brzydliwym LatHar 679, +++2, 18.

Wyrażenia: »naczynie powonienia« (1): Cżemu ſą tak wielkie dziurki w noſie. (–) dla łacznieyſzego wychodu wiatru wonniaiącich rzeci do nacżynia powonienia ktore ieſt przi morgu [lege: mozgu] z natury poſtawione. GlabGad B7v.

»ostre powonienie« (1): Sagax, Mądry/ dowćipny/ roſtropny/ báczny/ opátrzny. Sed haec Metaphorice proprie aut significat, Czuyny/ łowny/ oſtre powonienie máyąci/ yáko pśi myśliwi. Mącz 364a.

[»zmysł powonienia«: ktore [ziółko] mi się w ták ostrej wonności okázuje i dawa czuć, że mi práwie wszytek zmysł powonienia áż ku duszy przeniknęło – proszę, powiedz mi, jáko je zową LubWiryd 25; WerWiz H.]

2. Zapach; przen (1): [Kampejus kardynał] przed Senatem powiádał [...] dzywuiąc ſie tákim mężom zácnym cierpieć miedzy ſobą tákie odmyennośći w náuce Piſmá Swyętego w ktorey przodkowye ich porodzili ſie wychowáni y zeſzli sſwyátá/ dla niektorych trochę porády wywrotow á ſwego mnimánia/ á nie rozważąc ſobą gdzye ciągnie to powonienie/ á iáki koniec będzye mieć. BielKron 200.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Odoratus. Geruch Powonyenye Murm 48; Mymer1 23; Olfactus – Powonienie, wonnoſc. Calep [728]a.

Cf POWONIAĆ, POWONIANIE, WONIANIE, [WONIENIE]

MN