[zaloguj się]
[pdf]

PROCESSYJA (96) sb f

-ſſ-, -ſs-, -sſ-, -SS-, -ſz- (65), -ſ-, -s- (31).

o oraz e jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N processyjå processyj(e)
G processyj(e)j processyj
D processyj(e)j
A processyją processyj(e)
I processyją processyjami
L processyj(e)j processyjach

sg N processyjå (9). ◊ G processyj(e)j (1). ◊ D processyj(e)j (1). ◊ A processyją (16). ◊ I processyją (17). ◊ L processyj(e)j (8). ◊ pl N processyj(e) (13). ◊ G processyj (1) [zapis: -yi]. ◊ A processyj(e) (7). ◊ I processyjami (14); -ami (13), -åmi (1); -ami : -åmi SkarŻyw (4:1). ◊ L processyjach (9); -ach (5) SkarŻyw, LatHar (2), WujNT (2), -åch (4) KrowObr (2), RejZwierc, WujJud.

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

Uroczysty pochód; ludzie biorący udział w takim pochodzie; orszak; pompa Mącz, Cn [processio – pochod Mymer1 34, Mymer2 36; – pochodzenie BartBydg; processyja kościelna; wyście, wyszcie, wyjazd – processio Cn] (96): BielKron 375v marg; Pompa, Wſzelákie koſztowne známienite á pyſzne przigotowánie ku yákiey grze turnieyowey/ álbo proceſsiey yákiey. Mącz 309a; SkarŻyw 472.

processyja kogo [= złożona z kogo] (1): A ony [siostry] gdy płácżąc nád nią [św. Austrebertą] Letánie mowiły/ bacżąc konánie iey/ iáko zeſnu/ rzecże do nich: ſłuchayćie á milcżćie: nie widzićie iáko wdzięcżna á dziwna proceſſya przyſzłá/ tych świętych ktoreśćie miánowáli SkarŻyw 193.

Frazy: »processyja przyszła« (1): SkarŻyw 193 cf processyja kogo.

»processyje wychodziły (a. wyszły)« [szyk zmienny] (3): Wyſzły theż y proceſsyie przećiw Ceſárzowi z duchowieńſtwem/ takież s poſpolitym ludem BielKron 375v, 379v; StryjKron 472.

Zwrot: »(wy)chodzić, wyniść z processyją(-ami)« [szyk zmienny] (2:1): RejWiz 181; SkarJedn 195; Prełaći kośćielni/ krolowie y kśiążętá y miáſtá/ w wielkiey go [św. Wincentego] vcżćiwośći mieli/ wychodząc y z proceſſyámi przećiw iemu y z wielkimi pocżty iezdnych. SkarŻyw 310.
Przen: Duża ilość czegoś, jeden po drugim (2):

processyja czego (żywotne) (1): Y iuż ſwego ſzláchectwá wiele ten vroni/ Komu wozá nie ćiągnie proceſsia koni. KlonWor 55.

Wyrażenie: »długa processyja [czego]« (1): Tu bźdźielow vyźryyſz [!] długą proceſſyą/ Co ſię ná belchu ze wſzytkich ſtron wiją. KlonFlis F4.
a. Pochód o charakterze religijnym, towarzyszący różnym obrzędom; supplicatio Mącz, Cn; processio, supplicia, supplicantium Deo compositum agmen, supplicatio euntium ad templa vel per urbem, per compita, etc. Cn (82): Pieſń o ſwiętym duchu na proceſyią. OpecŻyw 177, kt, 171, 175; OpecŻywSandR nlb 5v, nlb 6; KrowObr 37v, 72 [2 r.], 72v, Rr4; Ten [Urban IV] vſtáwił święćić dni Bożego ciáłá s proceſyámi z wielkimi odpuſty BielKron 183v, 394v; Mącz 305d; WujJud 264; SkarŻyw 87 [4 r.]; CzechEp 417 [2 r.], 418; Ieſli [heretycy] zła w oczu wáſzych mſza/ y proceſsiia/ Aza lepſzé łákomſtwo/ y tá ambiciia? KochFr 103; LatHar [+ +2]v, 354 marg; WujNT 167 marg.

processyja kogo [= złożona z kogo] (2): [papież] posłał kośći świętego Floryáná męcżeńniká do Polſki/ roku Páńſkiego 1183. zwielką cżćią y rádośćią ludu wſzytkiego/ z nabożnymi ná ſiedm mil procesſyámi duchowieńſtwá. SkarŻyw 403; StryjKron 350.

W połączeniu z nazwą święta kościelnego [w tym: czego (3), na co (1), w dzień [czego] (1)] (5): KrowObr 146; Bo ácżći Proceſsia z Monſtráncyą w dźień Bożego Ciáłá/ od Vrbáná cżwartego przed 330 lat vſtáwioná ieſt/ á wſzákże záwſze przedtym Páná Chriſtuſá w Sákrámenćie chwalono WujJud 241v; PROCESSIE Niedziele Kwietney/ y ćiáłá Bożego. WujNT Bbbbbb2v, 89, 167.

W połączeniach szeregowych (4): ábowiemby [bogaty] mogł wyniść s Cżyscá rychley/ iáko ten/ kthory Papieżowi/ y iego Kxiędzom [...] kupił wilie/ Zołtarze/ Obchody/ Swiece: Máry/ Záłomſze/ Kádzidło/ Wotywy/ Krzyże/ Kápy/ Ornaty/ Proceſie/ Vodę ſwięconą/ Zwony y inſze zabobony. KrowObr 76, 61v; RejAp 110v; Iákoż ſie tu lękáć nie maſz? iákoż thu maſz nádzieię iáką mieć w koſcielech twoich/ w klaſztorzech/ w proceſyiach álbo w ſwiąthoſciach twoich? ieſliżeś odſtąpił od Páná Bogá ſwego? RejZwierc 258.

Zwroty: »iść (a. wyniść), chodzić z processyją(-ami); chodzić (iść) w processyjej; na processyją chodzić« [szyk zmienny] (4:1;3;1): iż Ian oſmy/ niewiáſthá nietzyſta Papieżem byłá/ ktora w Proceſſyey chodząc przed wſzyſtkimi ludzmi dziećię vrodziłá. KrowObr 234, 31v; Vwierzył Biſkup niewieśćie/ y z kánoniki wyſzli z proceſyámi cżyniąc poććiwość ćiáłu iego [św. Stanisława] ná Skałkę do Káźimirzá/ y przenieſli ćiáło S. z Skałki ná zamek. BielKron 349v; w Poznániu v fáry od Kápithuły Poznáńſkiey kośćioł záłożono thym obycżáiem/ iżby żacy ná proceſsią ná káżdą niedzielę ná Tum chodzili. BielKron 364, 171v, 376; SkarŻyw 87, 538, 545; [HerbNauka Ov (Linde)].

»processyją czynić« (2): OpecŻyw 26v; Abowiem powiáda iż Papieſz w Rzymie pierwſzą Proceſyą ná Wielkęnoc/ do kośćiołá Panny Máryey więtſzey tzyni. KrowObr 146.

Wyrażenia: »processyje(-a) z sakramentem, z monstrancyją« (3:1): WujJud 241v; EWANGELIE, Ktore przy proceſſyách z Sákrámentem ćiáłá y krwie Páńſk: w Polſzcże śpiewáią. LatHar 682, 682; WujNT 89.

»processyja uroczysta« (1): Przetoż ná pámiątkę tryumphu tego/ kośćioł co rok wznawia podobne Ceremonie/ ná proceſſyey vroczyſtey Niedziele kwietney/ ku chwale Chriſtuſowey. WujNT 89.

Szereg: »processyje i (albo) modlitwy« [szyk 1:1] (2): BielKron 180; Supplicationem indicere, Poſpolite modlitwy álbo proceſsiye vſtánowić Mącz 305d.
α. Związany z ceremoniami pogrzebowymi; orszak żałobny (8): a ku grobu s placżem ij z nábożeńſtwem/ vpádaiątz/ od krzyża s proceſyią prowadzili ijżby go pogrzebli. OpecŻyw 157v; BielKron 425v; A kiedy záſię vmrze bogacż iáki [...] Iuż pánowie/ iuż Biſkupi/ iuż rozlicżne proceſyie/ krzyk/ wrzáſk/ płácż/ zbieżą ſie około niego. RejPos 243; HistLan E4v.

processyja z czym (2): Zabobonámi zową vcżćiwe á święte Ceremonie kośćielne/ ktore przy pogrzebie zwykły ſie cżynić/ iáko dzwonienie/ áby ludźie Páná Bogá zá cżłowieká vmárłego prośili/ Proceſsyą z krzyżem/ z świecámi/ z śpiewánim y modlitwámi przyſtoynemi. WujJud 200v. Cf Zwrot.

Zwrot: »[z czym] processyje czynić« (1): Bo wiele dni oſobno kśięża/ oſobno vrząd świecki/ oſobnie preceptorowie z ſtudentámi/ oſobno ſtany y bractwá rozmáite/ boſymi nogámi z świecámi lannymi proceſſye do grobu cżynili. SkarŻyw 546.
Szereg: »processyja, (a) obchod« (2): Feralis pompa, Proceſia á obchód w dzień pogrzebu. Mącz 120d, 309a.
β. Związany z praktykami o charakterze ascetyczno-pokutnym (10): Bicżowánie ábo dyſcypliny w proceſſyách ludzie zá niego cżynić pocżęli SkarŻyw 545, 309 [2 r.]; Máią ſwoię ſtárożytność y dni krzyżowe: ktore przed tyśiącem lat/ ná Koncylium Aureliáreńſkim/ z proceſſyámi/ y od mięſá wſtrzymawánim/ dla kilku poważnych przycżyn [...] obchodzić kazano LatHar 125.

processyja kogo [= złożona z kogo] (1): Nic po Rzymie inſzego ná wſzyſtkie ſtrony nie widáć/ iedno proceſſye ludźi nabożnych/ wołáiących do Páná BOgá o miłoſierdźie ReszList 163.

W połączeniu szeregowym (1): A ktożby to wſzyſtko mogł wylicżyć/ co iáwnie Bráctwá rozmaite cżynią/ one proceſſye modlitwy/ śpiewánia/ wołánia do Páná Bogá z płácżem ReszHoz 127.

Fraza: »chodziły processyje« (1): Chodźiły po Rzymie proceſſye/ [...] z wielką pokorą y ſkromnośćią/ vcżćiwośćią/ po kilku ſet ná raz Páná Bogá chwaląc ReszList 158.
Zwroty: »czynić processyje« (1): Dla pokutuiących co ſzli zá nim/ cżynił proceſſie z ſpiewanim/ na ktorych ſię wſzyſcy zá nym idąc bicżowáli po rámionách gołych wołaiąc: Ná pámiątkę męki twey Iezu Chryſte/ á ná odpuſzcżenie grzechow náſzych. SkarŻyw 309.

»iść z processyją; w processyjej chodzić« (1;1): zá ktorymi ſzli też z ſwoią proceſſyą Kſiężny/ Sláchćianki/ y inſze białegłowy [...]: ći tedy wſzyſcy wyſpowiádawſzy ſię káżdy/ y communikowawſzy [...] do kośćiołá ś. Piotrá/ z wielkim porządkiem y nabożeńſtwem ſzły ReszList 160, 159.

γ. Związany z aktem koronacji (5): [dziekan mencki] oſławił Máximilianá ná then cżás krolá Cżeſkiego/ być obránym y potwierdzonym krolem Rzymſkim [...]. A zátym Ceſarz powſtawſzy że [!] wſzytkiemi z kośćiołá do ſwey goſpody poſzedł [...]/ á thá proceſsya byłá z wielkim bębnanim y trąbienim BielKron 331, 331 [2 r.].
Fraza: »wyszła processyja [z czym]« (1): Dniá pothym dwudzieſtego Wrześniá/ Krolá do kośćiołá prowádzili/ przed ktorym ſzło cżterzey woźnych woiennych w herbowych vbiorzech/ zá tymi przed Ceſárzem nieſiono Sceptrum y iábłko krolewſkie [...]. Wyſzłá potym z zákryſtyey proceſsya wielka z zápalonymi świecámi ná pozłoćiſtych żerdziach/ zá kthorymi nieſion krzyſz BielKron 329.
Zwrot: »iść processyją« (1): Naprzod tedy [...] Krol wybrány bywa vbran przez Márſzałká Naywyſzſzego [...]/ tedy Arcybiſkup z inſzemi Biſkupámi/ Suffráganowie/ Opátowie/ wſzyſczy w vbiorachy w cżapkach Biſkupich z lálkámi páſterſkiemi/ idą Proceſsią s Koſciołá ſwięthego Stániſłáwá do páłacu Krolewſkiego StryjWjaz C4v.
δ. W judaizmie okresu biblijnego (5): Hierycho procesyámi z ſkrzynią Bożą dobyte. SkarŻyw 502 marg; WujNT 88 marg.
Zwroty: »czynić processyją« (1): Bo ná każdy dzień raz obąchodząc znią [z arką]/ y cżyniąc piękną/ ćichą/ y nabożną proceſſyą/ [...] śiodmego dniá oznaymił Iozue/ iſz wziąć miáſto mieli. SkarŻyw 502.

»iść procesyją; z procesyją pość« (1;1): Potym ijdą ku oltárzowi proceſyią/ naprzod ijdą dwa mężowie Iozeff ij Symeon [...]. Zanijmi náczyſtſſa panna ijdzie/ a krola nieba ij ziemie na ręku noſi OpecŻyw 26, 173v.

ε. W religiach pogańskich (2): Thensa, Známienicie pięknemi oponkámi nákrita y obwieſzona kolebká álbo pokłat ná których álbo pod któremi pogáni ſwe ſwiątośći y obrázy w proceſią wynośili Mącz 454c.
Zwrot: »z procesyją chodzić« (1): Lustrare agros, Z nieyáką pompą álbo proceſią około pól chodźić. Mącz 200b.
Szereg: »pompa albo procesyja« (1): Mącz 200b cf Zwrot.
b. Pochód tryumfalny (2):
Zwrot: »z processyjami wychodzić« (1): Po trzećie poráżeni Połowcy/ kthore [ruskie książęta] gonili bijąc áż do rzeki Wolhy/ ſkąd wiele korzyśći przynieiſi do domu/ záco od ſwoich Władykow byli wdzięcżnie przyięći/ ták áż z proceſsiámi przećiw im wychodzili. BielKron 354.
Szereg: »processyje, tryjumfy« (1): Zá dawnych cżáſow ták wielkie bacżenie miano ná ludźi mężne [...]. Ztądże Proceſsie/ triumphy máłe y wielkie [Hinc supplicationes, ovationes, triumphi]/ ktore y świádectwem były iáwnym męſtwá w wielkich potrzebách dokazánego/ y znákiem wdźięcżnośći Rzecżypoſpolitey przećiwko ludźiom dobrze zásłużonym ModrzBaz 118v.

AN