Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PROSIĆ

Następne hasło: 2. PROSIĆ SIĘ »

1. PROSIĆ SIĘ (22) vb impf

się (16), sie (6).

o prawdopodobnie jasne (tak w PROSIĆ).

Fleksja

indicativus
inf	prosić się
praes
	pl
2	prosicie się
3	proszą się

praet
	sg		pl
3	m	prosił się	m pers	prosili się
3	f	prosiła się	m an

fut
	sg
1	m	prosić się będę

inf prosić się (2). ◊ praes 2 pl prosicie się (1). ◊ 3 pl proszą się (1). ◊ praet 3 sg m prosił się (11). f prosiła się (2). ◊ 3 pl m pers prosili się (3). ◊ fut 1 sg m prosić się będę (1). ◊ part praes act prosząc się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Zwracać się z prośbą we własnej sprawie (20)
- a. O pozwolenie udania się (13)
- b. O darowanie kary, zachowanie życia (5)
2. W funkcji wzajemnej: Zapraszać się nawzajem (2)

1. Zwracać się z prośbą we własnej sprawie (20):

prosić się do czego (1): do żadney ſię nauki áni kośćielnego y klerycżne^go ćwicżenia nieproſząc/ [...] Chryſtuſa tylko vkrzyżowáne^go prágnął SkarŻyw 543; [[Witalis] Do podkánia z nieprzyiaćielem pierwſzy ſie prośił SkarŻyw 369 (Linde)].

Zwrot: »prosić się pilnie [aby]« (1): Gdy [...] ieden ią iuſz ná odięćie Pánieńſtwá prowádził: prośiłá ſię pilnie/ áby iey czyſtość vczćił SkarŻyw 162.

a. O pozwolenie udania się (13):

prosić się do kogo (1): A ia iuż ſtáry rychło ſię v W.K.M. prośić do komorki ſwoiey do bráćiey będę/ młodſzym tę robotę oddáiąc. SkarKaz )(4v.

prosić się u kogo dokąd (3): ſłyſząc o iednym puſtelniku w páńſtwie Weneckim/ imieniem Márynie: prośił ſię v ſtárſzych ná puſzcżą SkarŻyw 570; SkarKaz )(4v. Cf Zwrot.

prosić się na co (2): prośił ſię ná pielgrzymſtwo nabożne do Rzymu. SkarŻyw 517. Cf Zwrot.

prosić się dokąd (10): prośił ſię do Rzymu S. Anzelmus/ áby zá wolą krolewſką iácháć tám mogł. SkarŻyw 335; Máiąc lat piętnaśćie/ prośił ſię do zakonu S. Dominiká. SkarŻyw 411, 411 marg, 460, 516, 517, 543. Cf prosić się u kogo dokąd.

cum inf (1): ktory [Antoniusz] do Gárdyaná onego przyſzedwſzy: prośił ſię do kuchniey garnkow vmywáć SkarŻyw 543.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby] (3): Iáko y Apoſtołom ſwym Pan powiedzieć racżył/ gdy ſie prośili áby vmárłego do grobu doprowádzili/ [...] niechay vmárli pogrzebáią vmárłe ſwoie. RejAp 35; SkarŻyw 335, 542.

Zwrot: »prosić się pilnie« [w tym: u kogo dokąd (1), na co (1)] [szyk zmienny] (2): gdy mąſz żenie ſwey/ ktora ſię ná kazánie S. Antoniego pilnie prośiłá/ iść niedopuśćił SkarŻyw 545, 516.

b. O darowanie kary, zachowanie życia (5):

prosić się komu (4): Y ták ie [nieprzyjaciół] mężnie biyał aż mu ſie prośili PaprPan Zv, Z, Aav, Gg2v.

Szereg: »prosić się i modlić« (1): Tedy ten ktory go iey więzniem vcżynił/ mocą Boſką ſwoią/ ten iey teſz dał tę dziwną moc/ iſz go trzymáć wręku y powrozy bić pocżęłá: A on ſię prośił y modlił SkarŻyw 152.

2. W funkcji wzajemnej: Zapraszać się nawzajem (2):

Zwroty: »na swoj chleb się prosić« (1): iż ile kroć ſię ſpolnie ná ſwoy chleb prośićie/ on ſproſny obycżay/ wedle ktorego wielkie/ pełne/ bez wſzelákiey miáry/ [...] pijáć zwykliśćie/ ábyśćie gi iáko iad dyabelſki z wáſzych bieśiad wyrzućili. WerGośc 269.

»spolnie się prosić« (1): WerGośc 269 cf »na swoj chleb się prosić«.

»prosić się na uczty« (1): Poſpolita to ieſt v rybitwow morſkich/ iż gdy iáką wielką rybę vłowią/ tedy ſie proſzą ná vczthy BibRadz I 288d marg.

Formacje współrdzenne cf PROSIĆ.

Cf PROSZĄCY SIĘ

KW, (MPi)