[zaloguj się]
[pdf]

PROSIĘ (30) sb n

o jasne.

Fleksja
sg pl
N prosię prosięta
G prosiąt
D prosięciu
A prosię prosięta

sg N prosię (8). ◊ D prosięciu (3). ◊ A prosię (7). ◊ pl N prosięta (4). ◊ G prosiąt (4). ◊ A prosięta (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Młode świni; porcus Murm, Cn; porcellus BartBydg, Cn; porculus Mącz, Cn; susculus BartBy dg; catulus a. fetus suis Cn (30): BartBydg 154b, FalZioł I 53b, c; LibMal 1546/109v; Porculus, Proſię. Mącz 312d; Nefrendes – Od ciczka odſadzene, proſieta. Calep [693]b; A te prośiętá/ ktore ſie ná láto rodzą/ wſzyſtkie chowáć: bo ſie łatwiey vchowa GostGosp 110; K temu kto záchudźi świnie/ nie vſtrzeże ſie/ áni im odeymie tego/ áby prośiąt ziadáć niemiáły. GostGosp 120; [WirzbGosp D2].

W połączeniach szeregowych (4): SeklKat V2v; By ſie pánie garſcią bráło/ Bá nie będzieć przybywáło/ Suń Gąſięciu ſuń Kurcżęciu/ Muśić ſunąć y proſięciu. RejZwierc 234v; potym kápłuny/ iágnię/ prośię/ ćielę/ ſkopu/ y wſzelákie przypłodki do kuchniey tłuſte ma mieć [dworka] w folwárku ná przyiazd Páńſki GostGosp 16; PaxLiz B2v.

W porównaniach (6): Vpſtrzy ie [matka dziecko] iáko proſię/ bo ták z młodu bywa/ Też piękne przekobiáłe/ potym w błocie pływa. RejWiz 88v, 88v; iácy ſie chłopi by Zubrowie rodzą/ bo ieſzcże w brzuchu vtyie iáko proſię/ vrodzi ſie iáko cielę/ á vroſcie iáko Woł. RejZwierc 7; Wierz mi y tám we łbie trwogá/ Kto wſzytko puſzcża ná Bogá/ A nic ſie nie ſtára o ſię/ Iáko pſtre ná Wioſnę proſię. RejZwierc 232v, 7, 178v.

Zwrot: »prosięta mieć« (1): Porcetra, Swiniá która tilko raz prośna byłá. Sicut scropha, Która wiele rázów proſiętá miáłá. Mącz 313a.
a. Przyrządzone do jedzenia (11): Porcus troienus, eyn ferckleyn mit mancherley ding gefult Nádzyewánye proſye. Murm 161; BartBydg 163b; LibMal 1547/133 [2 r.]; Cyelęce mięſo/ Iágnięce/ Koźlęce dobre poki śśie. Prośię niedobre. SienLek 6v.

W połączeniach szeregowych (2): Ale wołow ſtarich/ bykow/ krow/ proſiąt/ gęſi/ kacżek/ y wſzelkich ptakow wodnych/ albo theż grubego mięſa: maſz ſie ſtrzedz. FalZioł V 64; CzechEp 362.

W porównaniach (4): ále y niewinne dziatki/ y niewinne niewiaſtki/ á ludzye zeſzli bywáią bez miłoſierdzia vćiſnieni y mordowáni/ ná koły iáko proſiętá ná rożny wbijáni RejZwierc 255v, 178v; Bo ieſli idźie o dźiatki máłe/ iż my ich nie cżáruiemy/ iáko prośiąt/ ná Wielką noc piecżonych: dźiwno mi temu że ſię y w tym X.K. nie cżuiąc/ nas przedśię winuie. CzechEp 57, 80.

Wyrażenie: »marcowe prosię« = prosię pieczone na Wielkanoc (1): mátká kąpie [swoje dziecko]/ pieśći/ miłuie/ karmi/ vpſtrzy/ vbryżuie iáko márcowe proſię RejZwierc 178v.

ALKa