« Poprzednie hasło: PRZEDWIECZNOŚĆ | Następne hasło: PRZEDWIECZOREK » |
PRZEDWIECZNY (122) ai
Oba e jasne.
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | przedwieczny | f | N | przedwiecznå | n | N | przedwieczn(e) |
G | przedwieczn(e)go | G | przedwieczn(e)j | G | przedwieczn(e)go | |||
D | przedwieczn(e)mu | D | D | przedwieczn(e)mu | ||||
A | przedwieczn(e)go | A | przedwieczną | A | przedwieczn(e) | |||
I | przedwiecznym | I | I | przedwiecznym | ||||
L | przedwiecznym | L | przedwieczn(e)j | L | przedwiecznym | |||
V | przedwieczny | V | przedwiecznå | V |
sg m N przedwieczny (19). ◊ G przedwieczn(e)go (8). ◊ D przedwieczn(e)mu (3). ◊ A przedwieczn(e)go (13). ◊ G a. A przedwieczn(e)go (1). ◊ I przedwiecznym (5). ◊ L przedwiecznym (12). ◊ V przedwieczny (8). ◊ f N przedwiecznå (1). ◊ G przedwieczn(e)j (2). ◊ A przedwieczną (2). ◊ L przedwieczn(e)j (1). ◊ V przedwiecznå (2). ◊ n N przedwieczn(e) (9). ◊ G przedwieczn(e)go (16). ◊ D przedwieczn(e)mu (2). ◊ A przedwieczn(e) (5). ◊ I przedwiecznym (2). ◊ L przedwiecznym (11).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.
W połączeniach szeregowych (10): [ksiądz kanonik Powodowski] Fundáment ſwoy wſzytek ná tym Iezuśie Chriſtuśie Bogu z Bogá przedwiecżnym/ Bogu oycu ſpoliſtym y we wſzem rownym zákłada CzechEp 224, 224, 225 [2 r.], 226, 230, 254, 259; [ksiądz kanonik Powodowski] poki tych ſłow: Syn Boży przyrodzony/ przedwiecżny/ z iſtnośći Oycowſkiey vrodzony: Bog ieden z oycem: ábo/ Oćiec/ ſyn/ duch ś. trzy perſony w iedney iſtnośći: á ogułem mowiąc: Bog w troycy iedyny rć. [...] wyráźliwie nie vkaże/ niechay ſię wſtydźi NiemObr 95; LatHar 394.
W przeciwstawieniach: »przedwieczny ... urodzony (a. narodzony) (3), stworzony, doczesny« (5): CzechRozm 33, 37; Gdyż nie o dwu/ ále o iednym: nie przedwiecżnym/ ále w Betlehem ná rodzonym [!] ieſt mowá. CzechEp 300; myſlże teraz cżęſto/ iáko miłośćiwie dla ćiebie przedwiecżny Bog sſtał ſię docżeśnym/ wiekuiſty dźiśieyſzym/ nieśmiertelny śmiertelnym LatHar 394; Ieſli ſto tyśięcy lat [...] przed ſtworzenim widomym: iuż było to Słowo. nigdy początku nie miáło/ y przeto ieſt nie ſtworzone/ ále przedwieczne/ przechodźi czáſy/ y wieki/ y látá/ iáko mowią święći. SkarKaz 485b.
»przedwieczna bytność, istność [w tym: Jezusa Chrystusa (2), Syna Bożego (1)]« [szyk 3:2] (4:1): Iáko my przyznawamy bytność przedwiecżną ſyna Bożego. CzechEp 269 marg, 225, 226, 252; Ieſli idźie o ty ſłowká od ludźi zmyślone: iſtność przedwiecżna: y wiekuiſte Boſtwo: ty nie ſą ták trudne/ iżebychmy ich z drugimi wymowić nie mogli NiemObr 113.
peryfr. »Słowo (jest) przedwieczne« = Logos, Chrystus jako druga osoba Trójcy Św. [szyk 5:1] (6): SkarŻyw 81; Tám ſłowo przedwiecżne/ ſłowem chleb w ćiało ſwe zmieniło LatHar 384, 380, 528; SkarKaz 484b, 485b.
»Syn przedwieczny [w tym: Boży (20), Boga (2), Bog (7)]; synostwo przedwieczne Chrystusowe« [szyk 25:14] (38;1): CzechRozm 23, 26, 27 [2 r.], 33, 34 (11); SkarŻyw 1; [ksiądz Powodowski] rozbieráiąc wyznánie Piotrá ś. o Chriſtuśie Pánie vcżynione/ kłádąc ie zá dowod 9. ſynoſtwá przedwiecżnego Chriſtuſowego przychodźi do tego/ [...] iżby [św. Piotr] ták mowić miał CzechEp 199, 142, 177 [2 r.], 187, 203, 225 [2 r.] (16); Bo gdyż oni [katolicy] Chriſtuſá ták opiſuią: iż ieſt wtorą oſobą Boſtwá: ſyn przedwiecżny: z iſtnośći oycowſkiey vrodzony/ ktory ſię złącżył z cżłowiekiem/ w iednę oſobę/ w ktorey oſobie/ ieſt Bogiem/ y cżłowiekiem rć. NiemObr 110, 95, 138 [2 r.], 139; LatHar 6, 57, 335, 378, 526; á Syn Boży mowi: Vczynił mię Bog Pánem wſzytkiego niebá y źiemie. Byłem tym Pánem záwżdy wedle boſtwá/ iáko przedwieczny Syn Boży SkarKaz 551b.
»przedwieczny, bez początku (u)rodzony« (2): CzechRozm 23; Syn Boży/ ſłowo oycá/ y Bog práwy/ dla nas z wyſokośći zſtąpił/ á przedwiecżny bez pocżątku rodzony z Oycá/ z mátki ſię przecżyſtey dziś oſmy dzień/ vrodził SkarŻyw 1.
»przedwieczny, niemający początku i końca« (1): chcąc koniecżnie przez ſłowo rozumieć ſyná Bożego przedwiecżnego/ nie máiącego pocżątku y końcá CzechEp 277.
W przeciwstawieniu: »przedwieczny ... docześny« (2): NARODZENIE Chriſtuſowe ták przedwieczne iáko y docześne niewyſłowione. WujNT Aaaaaa2, 431.
Synonim: przebędący.
RS