Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEGRANY

Następne hasło: PRZEGRAWEK »

PRZEGRAWAĆ (11) vb impf

e jasne; w formach osobowych -grå- (8) BierEz, GórnDworz (2), RejZwierc, SkarŻyw, PudłFr, SkarKazSej (2), -gra- (2) Mącz, BielSpr.

Fleksja

indicativus
praes
	sg	pl
1	przegråwåm
2		przegråwåcie
3	przegråwå	przegråwają

praet
	sg		pl
2	m	przegråwåł	m pers
3	m		m pers	przegråwali

impersonalis
praet		przegråwåno
participia
part praet act		przegråwając

praes 1 sg przegråwåm (2). ◊ 3 sg przegråwå (1). ◊ 2 pl przegråwåcie (1). ◊ 3 pl przegråwają (2). ◊ praet 2 sg m przegråwåł (2). ◊ 3 pl m pers przegråwali (1). ◊ [impers praet przegråwåno.] ◊ part praet act przegråwając (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. przegrać.

Znaczenia

1. Być pokonanym przez przeciwnika w działaniach toczonych według określonych reguł (10)
- a. W grze hazardowej (5)
  - Przen (1)
  - α. Stracić grając (2)
- b. Na wojnie (5)
  - Przen (1)
2. Wykonywać wstępną część utworu muzycznego (1)

1. Być pokonanym przez przeciwnika w działaniach toczonych według określonych reguł (10):

a. W grze hazardowej; vinci Cn (5): Podcżás/ [dworzanin] dla towárzyſtwá niechay gra o máłe/ y o wielkie pieniądze á przegrawáiącż niechay ſie nie miecze/ nie gniewa/ nie łáie/ nie drapie kart/ koſthek nie zárzuca GórnDworz M4, M4v.

Przen (1):

W przeciwstawieniu: »mieć szczęście ... przegrawać« (1): Niech Kśięża mówią cáły dźiéń paćierze/ Ia iuż przeſtawam ná ſwéy proſtéy wierze. Iż rad żártámi/ gdy mam ſczęśćié/ robię: A gdy prezgrawam [errata zmienia: przegrawam] wnet ſye w głowę ſkrobię. PudłFr 5.

α. Stracić grając [co] (2): Lepſza Zbroiá/ Rohátynká/ Száblá y Siekierká/ Niżli Koffel álbo Kártá w bieſiedzie fryierká. Ale wy to w obycżáiu poſpolićie máćie/ Kiedy ná Woynę iedziećie Száble przegráwaćie. BielSpr b2v.

Zwrot: »pieniądze przegrawać« (1): Item zeznal yſch Sobyech chlopyecz ych mali na koſzdi dzien chodzacz za lyudzmy wybyeral gym pyenyadze ſkalieth y przinoſchacz ye do Goſpody przegrawal LibMal 1554/184.

b. Na wojnie (5): W Węgrzech gdźie wſzytko heretycy w woyſku z miniſtry ſwemi ná Turki idą/ prędko przegrawáią. SkarKazSej 685b.

[przegrawać czym: Tá rádá [rada wojenna] ma ſie przypátrowáć nietylko tych czáſów/ [...] ále téż iákowa ſpráwá byłá v ſtárych: iáko młode ludźi ćwiczono/ iáko woyſká ſzykowano/ czym wygrawano/ czym przegrawano CerGór 26.]

W przeciwstawieniu: »wygrawać ... przegrawać« (2): RejZwierc 87v; Ná Amálechity ſługę ſwego poſyłáiąc Iozuego/ [Mojżesz] pobił ie podnieśienim ręku ſwoich do Bogá. poki ręce wniebo wzgorę/ iákoby ná krzyżu [...] trzymał/ poty Iozue miecżem wygrawał: á gdy ie ſpuśćił/ przegrawał. SkarŻyw 484; [CerGór 26].

Zwrot: »bitwę przegrawać« (2): Z tąd boiarzy by wzor bráli/ Iżby głupie nie biegáli: Bowiem ktorzy mężnie trwáią/ Rzadko bitwę przegrawáią BierEz O4; Roſpomni ſobie ná ony zacne Hetmány czo bitew máłych przegrawáli/ á wielkich záſię wiele wygrawáli. RejZwierc 87v.

Przen (1):

Zwrot: »bitwę przegrawać« (1): Nie dáie P.Bog zwyćięſtwá gdźie ieſt anatema w woyſku. (marg) Anatema w woyſku bitwę przegrawa. (–) SkarKazSej 686a.

2. Wykonywać wstępną część utworu muzycznego; praeludere Mącz, Cn; praecinere, praetentare chordas Cn (1):

Zwrot: »przegrawać naprzod« (1): Praeludo, Przegráwam náprzod. Mącz 199a.

Formacje współrdzenne cf GRAĆ.