[zaloguj się]
[pdf]

PRZESIĘGAĆ (10) vb impf

W inf i w temacie praes -się-; w temacie praet -się- (1) BielKron, -sią- (1) Leop.

e oraz a jasne.

Fleksja
inf przesięgać
indicativus
praes
sg pl
1 przesięgåm przesięgåmy
3 przesięgå przesięgają
praet
sg pl
3 m m pers przesięgali
f przesiągała m an
conditionalis
pl
2 m pers byście przesięgali
3 subst by przesiągały

inf przesięgać (1). ◊ praes 1 sg przesięgåm (1). ◊ 3 sg przesięgå (4). ◊ 1 pl przesięgåmy (1). ◊ 3 pl przesięgają (1). ◊ praet 3 sg f przesiągała (1). ◊ 3 pl m pers przesięgali (1). ◊ [con 2 pl m pers byście przesięgali. ◊ 3 pl subst by przesiągały.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. przesięgnąć.

1. Przewyższać, prześcigać; vincere Mącz [kogo, co] (9):
a. Być lepszym lub gorszym pod jakimś względem (8): Vinco, Zwiciężam/ porażám/ Metaphorice, Przechodzę kogo w czym/ przeſięgam. Mącz [497]b.

przesięgać czym (5): więźnie ktore mieli poſiekli [Słowacy, tj. Słowianie]/ boiąc ſie thego by ſie o nie kiedy nie pokuſili/ bo ie pocżtem przeſięgáli Rzymiánie BielKron 338v; WerGośc 211; Cudzołoſtwem y wſzetecżeńſtwem może bydź iż nas inſze niektore choć w Krześćiáńſtwie narody prześięgáią PowodPr 70, 13 marg, 27.

W porównaniu (1): Y vyrzałem áno ták wiele przeſięga mądrość błazeńſtwo/ iáko ſie bárzo dzyeli ſwiátłość od ciemnośći. BielKron 79v.

W przen (1): Lud krześćiáńſki tym więtſzy związek ma z Pánem Bogiem ſwoim/ im świátłość y ſkutecżne viſzcżenie nowego przymierza/ prześięga ony ćienie/ figury/ y obietnice ſtárego teſtámentu. PowodPr 16.
b. Czynić coś lepiej, w większym stopniu niż można się było spodziewać (1): A też hoyny ieſt [Bóg] y nikt go nie przebierze/ więcey dáie niźli prośim/ y niźli záſługuiem: prześięga náſze prośby y zaſługi SkarKazSej 663b.
2. Sięgać poza określone granice, przekraczać; excedere Vulg (1):
a. [O długości: wystawać poza poziom czegoś (niżej lub wyżej):

przesięgać co: Bowiem tákowe [rośliny] co głęboko korzeń puſzcżáią/ ták iżby ono námulenie dobrey źiemie prześiągáły/ nie mogą śię tám mnożyć Cresc 1571 97.

przesięgać czym nad co: Oto drabiná od Iákobá widźiána/ po ktorey Anyołowie sſtępuią z niebá/ y názad wſtępuią/ wierzchnym ſwoim ſtopniem prześięga áż nád niebioſá. BzowRóż 100.]

b. O ilości: mieć czegoś za dużo, być w większej ilości (1):

[przesięgać czym: Ale się nam zda, abyście się na tę drogę wielką zgrają nie przekładali. Dosyć gdy z sobą mieć będziecie 30 albo 40 koni [...], przeto sie nam tak widzi, żebyście wielkim pocztem nie przesięgali. ListyPol II 1548/84.]

Zwrot: »miarę przesięgać« = być w niezliczonej ilości (1): I táka byłá obfitość pſzenice/ że ſie theż piaſkowi morſkiemu rownáłá/ y wſzelką miárę przeſiągáłá [mensuram excederet]. Leop Gen 41/49.

Formacje współrdzenne cf SIĘGAĆ.

Cf PRZESIĘGAJĄCY

ALKa