[zaloguj się]
[pdf]

PRZESTANEK (138) sb m

Pierwsze e jasne; N sg z tekstu nieoznaczającego pochyleń; drugie e prawdopodobnie jasne (tak w -ek); w G sg -a- (62), -å- (62) (w Cn -å-); -a- KromRozm II (2), LubPs (7), Leop (2), BibRadz (2), BielKron, RejAp, GórnDworz (3), BielSat, HistLan, KuczbKat, RejPosWstaw, ModrzBaz, Oczko, CzechEp, NiemObr, KochSz, ReszPrz, KochSob, ZawJeft, GrabowSet (2), LatHar (5), WujNT (13), WysKaz (2), SarnStat (2), GosłCast, PaxLiz, KlonFlis; -å- OpecŻyw, BudBib, SkarŻyw, StryjKron (3), ReszHoz, BielSjem, ArtKanc (2), RybGęśli, CzahTr; -a- : -å- KromRozm I (1:1), Mącz (2:46), WujJud (1:2), CzechRozm (1:1).

Fleksja
sg
N przestanek
G przestanku, przestanka

sg N przestanek (1). ◊ G przestanku (136), przestanka (1) LibMal.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Minięcie, ustąpienie, koniec (2):

przestanek czemu (1): Ale gdy żadnego przeſtanku boleśćiam nie było [Nequam quam autem cessantibus doloribus] (gdyſz nań [na Antiocha] był przyſzedł ſpráwiedliwy ſąd Boży) rozpacżáiąc [...] piſał pokorny liſt do Iudow BudBib 2.Mach 9/18.

Wyrażenie przyimkowe: »bez przestanku« (1): Izaſz do końcá moy Pánie ten gniew boſtwá twoiego/ Roſpali ſie iáko ogień bez przeſtánku żadnego LubPs T5v.
2. Zaprzestanie pracy, wysiłku, odpoczynek; remissio Calep, Cn; cessatio, concessatio, intermissio, intermissus, interstitio, intervallum, pausa, requies Cn (2): ſzemráli thedy Rycerze mowiąc/ konie náſze vſtawáią bez przeſtanku HistAl D2; Calep 910a.
3. W wyrażeniu przyimkowym: »bez, przez przestanku« (130:4) (134):
a. W funkcji przysłówka: nieprzerwanie, cały czas, bardzo często, regularnie, stale; zawsze, ustawicznie, ciągle; sine intermissione Vulg, Mącz, Calep; indesinenter Mącz, Modrz, Calep; assidue Mącz, Calep; assiduo, continenter, frequenter, improbe, instanter, iugiter, saepe (saepius), subinde, tractim, uno contextu Mącz; continue, semper Calep; incessanter JanStat; sine intermissu Cn (132): OpecŻyw 88v; RejPs 51v, 52v, 134; LibLeg 11/77v; KromRozm II xv; Iſch spelna od dwv lyath yąl ſzye kraſcz y beſz przeſthanka kradal. LibMal 1554/184v; Przez cáły dzień [człowiek] nágrawáiąc ták mię ſrodze treſce/ Trapyą myę nyeprzyiacyele bez przeſtánku ſmyele LubPs O2, O2, T5v, dd3v; Obycżáie ludźi kłamliwych ſą bezecne á poháńbienie ich/ znimi bez przeſthánku. Leop Eccli 20/28; Dziękuiemy Bogu záwżdy zá was wſzyſthki/ cżyniąc zmiánkę o was w modlitwach náſſych bes przeſtánku Leop 1.Thess 1/2; BibRadz Thren 3/49, 1.Thess 1/3; BielKron 330v; Caso, id est, Frequenter cado, a quo fit casito Czeſto pádam/ Pádam bez przeſtánku Mącz 40a; Cursito, a Curso Frequentativo, Bes przeſtanku biegam. Mącz 73d; Pacem quidem hortari non desino, id est, ad pacem, Wyodę bez przeſtánku ku pokoyowi. Mącz 158c; Tractim, Yednym cugiem/ pędem/ ſtrichem/ długo bes przeſtanku. Mącz 461a, [18]b, 19c, 41b, 55b, 93c (39); RejAp 45v; Białegłowy práwi [M. Rej] náſze/ ſą podobne cżáplam/ bo iáko cżáplá bez przeſtánku ye/ á gdziekolwiek leći/ tho z niey pierzcha/ ták białegłowy náſze/ vſtáwicżnie iedzą/ y vſtáwicżnie też chodzą/ dla chłodu ná komorkę. GórnDworz Q8, P, Q2v; BielSat Nv; KuczbKat 185; WujJud 75, 136, 187; RejPosWstaw 42; ModrzBaz 9v; Oczko [40]v; SkarŻyw 595; Też od dwudzieſtego dniá Czerwcá począwſzy/ áż do pułſierpniá Mieſiącá/ deſzcz gwałtowny/ w nocy y we dnie bez przeſtanku ſzedł StryjKron 345, 642 [2 r.]; CzechEp 94; NiemObr 89; KochSz B3; ReszPrz 4; ReszHoz 115; BielSjem 36; Dźiś bez przeſtánku prácuiem/ Y dnióm świętym nie folguiem KochSob 56; ArtKanc B2v; ZawJeft 17; Calep 253a, 526a, 788a, 884a; GrabowSet N4, Q4v; śpiewayćie iemu bez przeſtánku/ Swięty/ Swięty/ Swięty/ Pan Bog zaſtępow. LatHar 425, 38, 569, 723; Niepomnię ták vporney ieſzcże niepogody/ By lałá bez przeſtanku ſzumne dżdżewe wody. RybGęśli B; Zá Piotrá wſzytek kośćioł bez przeſtánku prośi, iáko zá páſterzá ſwego. WujNT 447 marg; Ten ſię bez przeſtánku modli/ ktory pewnego czáſu modlitwom náznáczonego nigdy nie opuſzcza. WujNT 525, Act 12/5, s. 447 [2 r.], Rom 1/9, s. 525 [2 r.], 1.Thess 1/2 (13); WysKaz )?(3v, 45; SarnStat 136, 450; CzahTr B3v; GosłCast 51; PaxLiz C4; A przewoźnik [...] Tyśiącmi licżąc bez przeſtánku cżárty [tj. przeklinając]/ Iednák bez ſzkody z końmi woz przepráwił KlonFlis C3v.

W połączeniach szeregowych (2): A tenżeć też to pan [...] iuż ták ma wiecznie bez przeſtanku krolowáć: nád wſſemi národy po wſſytki czáſy ſwiátá. RejPs 215v; Iż [Chrystus] ſnámi yeſt (nye kilko/ kilkonaſćye/ kilkodźyeſyąt/ álbo kilko ſet lat/ ále) wſſech dni/ to yeſt vſtáwicznye bez przeſtánku/ áż do ſkończenya śwyátá. KromRozm I F.

Szeregi: »bez przestanku, od dawnych czasow« (1): gdyż to wyelka podporá náuki/ iż nye nowa/ ále iż ći á ći ták dźyerżeli y dźyerżą/ nye yeden álbo kilko/ áni w yednym kąćye/ áni yednego wyeku/ ále bez przeſtanku od dawnych czáſow KromRozm I F3v.

»bez przestanku i odmiany« (1): Bo iáko ná wieki wiekow/ od wſzelakiey troſki duſzney/ y boleśći ćieleſney/ [...] wybráni Boży wolnemi będą: ták bez przeſtánku/ y odmiány/ ná duſzy y ná ćiele/ weſela wſzelkiego [...] pełni będą. LatHar 681.

»pilnie a bez przestanku« (1): Anguillam captare O ſwą włąſną [!] rzecz ſie ſtárać/ pilnie á bes przeſtanku. Mącz 10a.

»ustawicznie (a. ustawnie, a. ustawiczny), (a, albo) bez (a. przez) przestanku« [szyk 10:1] (11): Abowyem o ſámym to pánye Kryſtuſye nápiſano/ iż duch śwyęty nań z ſtąpił/ y [...] vſtáwicznye á bez przeſtánku przy nim trwał. KromRozm II ſ3v; Perpetem noctem dormire, Cáłą noc bes przeſtanku/ álbo vſtáwicznie ſpáć. Mącz 292d; Sisiphum volvere proverbium, Vſtáwnie cięſzko przes przeſtanku prácowáć. Mącz 506c, 168c, 292d, 364a, [388]b; Bo też iuż ſámá ſtárość w wiecżor y z záránku/ Vſtáwicżną boleſcią byłá bez przeſtánku. HistLan E; CzechRozm 115, 189v; Calep 253a.

»bez przestanku, na wieki (a. przez wieczne czasy)« [szyk 1:1] (2): moglibychmy ſobie to wyſłuzyc abychmy [...] ciebie przez wieczne czaſy bez przeſtanku iako ſtworzyciela: a dobrodzieia ſwego wiecznego chwalili. RejPs 108; LubPs R4.

»bez przestanku, zawżdy« [szyk 1:1] (2): LubPs F4v; Możeć tho káżdy bácżyć żeć śię w grzechu rodźi/ á záwżdy tę ſwowolność bez przeſtanku płodźi/ nie bacżąc nic żadnego/ dobrodźieyſtwá Páńſkiego. ArtKanc S7.

b. W funkcji przymiotnika: ciągły, stały, nieprzerwany (2): Assidua febricula, Febra, Zymnica bes przeſtanku. Mącz [18]a.
Szereg: »wieczny a bez przestanku« (1): Endelechia, Latine, Continua motio, Vſtáwiczne/ Wieczne á bez przeſtanku ruſzánie ſámo z ſwey mocy/ yáko yeſt duſzá człowiecza która nigdy/ nieprożnuye Mącz 103d.

Cf PRZESTANIE

LWil