[zaloguj się]
[pdf]

PRZETOĆ (66) cn i pron

cn (39), pron (27).

e oraz o jasne.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w. s.v. przeto.

I. Spójnik; w funkcji wskaźnika nawiązania wynikowego: więc, zatem, toteż; idcirco Vulg; ideo Modrz (39):
1. Wprowadza zdanie wynikowo-skutkowe (21): Tám ſie wſzyſcy zádziwili/ Iego rozum pochwalili: Rzekąc dobrego Miſtrzá ma/ Przetoć táko odpowiáda. BierEz O3v (3); PatKaz II 28; BielKron 456v [2 r.]; To tedy o Kalwinie nád Oycá wiecżnego/ Maſz iakąś wielką Iſthność zá Bogá ſwoiego Przetoć pełno w twym piśmie wſzędy they Iſtnośći GrzegRóżn N3; W źimney też ſtronie/ álbo w źimny czás/ lepiey żołądkowie trawią: przetoć Tátárowie/ máło nie ſurowe mięſo iedzą. SienLek 4; WujJud 111; CzechRozm 21; SkarJedn 90; Potrzebá podánia vżywáć/ bo niemożem wſzytkiego z piſmá dowodzić. Przetoć iedne rzecży Apoſtołowie S. podáli ná piśmie/ á drugie słownie SkarŻyw 456; ArtKanc P20v; WujNT 39, 372, 463.

Połączenia: »bo przetoć« (1): Ale ći dwá iednym być nie mogą/ bo przetoćby muſieli być dwiemá. GrzegRóżn K4v.

»iż (że) ... (i) przetoć (też)« (4): Ale wiedzcie iżći ten Pan iáwnie to [odstępstwo] obacżył/ Y przetoć ſie ſrogim gniewem ták poruſzyć racżył LubPs gg4v; Iż opuśćili Páná Bogá oycow ſwoich/ [...] przetoć teſz [Quia ... idcirco] przyſſly ná nie te wſſyſtkie złe rzeczy. Leop 2.Par 7/22; BielKron 253; CzechRozm 119.

2. Wprowadza zdanie luźno nawiązujące do poprzedzającego kontekstu (często z zatarciem funkcji wynikowej); niekiedy rozpoczyna nowy akapit lub werset (18): Co maſz cżynić by ták dziáłał: Iżby potym nie żáłował: Przetoć trzebá długo miślić/ A niedbále nic niecżynić. BierEz G, Ov; (did) Karon. (–) Przetoć głupim nic lepszego, Iedno posłuchać mądrego BierRozm 4, 21; KrowObr 50, 116; Przetoć y Król Dawid/ vżyczóny ſobie Chléb święty od Achimelechá Kápłaná iadł/ którégo nie godźiło ſye ieść/ iedno tylko ſámym Kápłanom OrzQuin V2v, L2v; WujJud 59; ModrzBaz 26v; WerGośc 213; Iáko bowiem ciáło duſzę vtráćiwſzy/ ieſt/ ſproſne/ nikcżemne/ y niepożytecżne: Ták też káżda Rzecżpoſpolita nie będąc vgrunthowána práwy/ w niwecż ſie obráca vtráćiwſzy duſzę ſwoię/ [...]. Przetoć Plato nápominał/ áby młodzieńcow vmyſły były do tego przywodzone/ żeby o práwiech dobrze rozumieli Phil D3, R4; A my pierwſze oko ná ſwoie domy obracamy: by dobrze Rzeczypoſp: przepádłá/ byle náſze zbieránie cáłe było/ [...] nic nie dbamy. Przetoć cáłe będźie/ gdy ſię dom wſzytek kroleſtwá obáli/ á okręt ſię ze wſzytkimi zánurzy [?]. SkarKazSej 669b.

Połączenia: »przetoć i« (1): Przetoć y Páweł S. temi ſlowy nas przeſtrzega/ gdy mowi: Yeſli [...] kto chce być Biſkupem álbo kápłanem/ dobregoć ſie dopyera. GliczKsiąż O6.

»przetoć też (i)« (3): Ale o Wiecżerzy Páńſkiey rzecżono ieſt 1.Cor. 11. Niech ſie dozna cżłowiek káżdy/ etć. (–) Przetoć ſie też áni do niey/ áni do tey ofiáry przyſtępowáć nie godźi/ iedno z dobrym ſumnienim WujJud 238, 85v; Rozumiał bowiem to ten mądry mąż iákową ieſt zárázą każdey Rzecżypoſpolithey gnuſność y prożnowánie/ [...]. Przetoć theż y on Agezylaus Krol Lácedemońſki to ſobie zá ſławę niepodleyſzą miał/ iż będąc Krolem/ [...] iednák nikomu w podeymowániu prac nie vſtępował. Phil S2.

II. Zaimek przysłówkowy (27):
1. Zapowiada zdanie przyczynowe: dlatego; ideo, quia Vulg (19): [liszka mówi do kura] Dla cżego táko prácuieſz/ W tę źimną noc bárzo cżuieſz? Rzekł iey kur/ przetoć to działam/ Ludziem bliſki dzień powiádam BierEz S4.

Połączenia: »a przetoć« (2): Ony iey [lisięta matce] odpowiedziáły/ O gárdłáſmy ſie wſpieráły: Kożdy ſwoie lepſze mnimał/ A przetoć ten boy o to wſtał BierEz M2. Cf »a przetoć ... abowiem«.

»a przetoć ... abowiem« (1): A przetoć Gálenus nie rádźi częſto krwie dla czyśćienia innych wilkośći puſzczáć: ábowiem ze krwią y duch żywotny wychodźi SienLek 33v.

»przetoć ... gdyż« (1): Przetoć w Rzecżypoſpolitey náſzey Polſkiey ieſt to piękny porządek że do boku Páńſkiego ſą przydáni ſtrożowie/ [...] gdyż bono et iuſto aliorum conſilio acquieſcere rzecż ieſt pożytecżna/ vcżćiwa y nienawiſna. Phil S3.

»(nie) przetoć (też) ... iż (a. że)« = hoc enim ... quia Vulg (14): Rzekł wąż/ przetoć ia pokoy mam/ Iż od śiebie ſzkodno kąſam BierEz O3v; BielŻyw 47; BierRozm 20; KromRozm I L2; Nyeprzetoć zakon krzeſciyáńſki názwan yeſt zakonem wolnoſci/ iżeby wolno było krzeſciyáninowi czynić co chce KromRozm II mv; Przetoć tho [srogie karanie] yż odſtąpili przymierza á vmowy Páńſkiey/ ktore vczynił Pan z oycámi ich gdy ie wywiodł z Egypthu Leop Deut 29/25; Przetoć pod przepowieśćiámi im mowię: iż [Ideo ... quia] widząc niewidzą/ á ſlyſſąc nieſlyſſą/ ani rozumieią Leop Matth 13/13; Przetoć dobrze kośćioł iedne grzechy śmiertelnymi zowie/ y ma ie zá tákie: iż wſzyścy ktorzy ſię ich dopuſzczáią/ godni ſą wiecznego potępienia WujNT 527, 11, 369, 1.Tim 4/10. Cf »bo nie przetoć ... iż ... ale iż«.

»(bo) nie przetoć ... iż ... ale iż« (3): Bo nie przetoć ieſt Bog ſławny iż ieſt bogiem/ ále iż ieſt dobry/ ſpráwiedliwy/ miłoſierny RejZwierc 45v; WujNT 99, 143.

»przetoć ... ponieważ« (1): Przetoć ten kośćioł Heretykom y nieprzyiaćielom ſwoim/ záwſze był ſtráſzliwym: poniewaſz ták ieſt vſzykowány/ iáko naporządnieyſze woyſko. WujJud 85.

2. Zapowiada zdanie celowe: po to; idcirco Vulg (8):

Połączenia: »(a) przetoć ... aby« = et idcirco ... ut Vulg (8): Dźiewki [...] Ięły ſie miedzy ſobą wádzić/ Iedná drugą chcąc vprzedzić. Rzekąc/ przetoć go Pan kupił/ Aby on moim mężem był BierEz B3v; OpecŻyw 129; Leop Deut 1/27; BielKron 254; RejZwierc 239; A przetoć ná kolżdą niemoc rozmáite lekárſtwá piſzą/ áby pokuſzáiąc tákie ſye tráfiło/ ktore komu przyrodzono SienLek 59; WujJud 54v. Cf »nie przetoć ... aby ... ale iż«.

»nie przetoć ... aby ... ale iż« (1): Nie przetoć Ceremonie w Kośćiele/ áby nimi Kośćioł miał być zátrzyman/ iákoby Pedágogiem iákim [...] ále iż ieſt więtſza cżęść ludźi w Kośćiele/ ktorzy [...] ſámi przez ſię myśli ku Niebieſkim rzecżam ſnádnie wznośić niemogą. WujJud 206v.

Cf PRZETOCIEM

LW