Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEZLICZNY

Następne hasło: PRZEZLISZNOŚĆ »

PRZEZLISZ (14) av

e jasne.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

Znaczenia

Mocno, usilnie, bardzo, nadmiernie (14)
- a. W połączeniu z czasownikiem (8)
  - α. W nadmiernej ilości (1)
- b. W połączeniu z przymiotnikiem i imiesłowem przymiotnikowym (5)
- c. W połączeniu z przysłówkiem (1)

Mocno, usilnie, bardzo, nadmiernie; nimis, valde, vehementer Vulg (14):

a. W połączeniu z czasownikiem (8): ktore [rzeczy] znamienicie palą albo odwilżaią: na trzecim ſtopniu kładą ſie być. Kthore zaſie z kąſaniem palą/ á przezliż chłodzą y vmarthwiaią/ mocznoſć/ krew y inſze duchy: w cżwartym ſthopniu nayduią ſie być FalZioł [*8]; Y ſtłumieni ſą ſynowie Iſráelſcy w ten czás: á ſynowie Iudá przezliſz ſie zmocnili Leop 2.Par 13/18; SienLek 35v; [Y rozgniewał ſie Saul przezliſz/ y niepodobáłá mu ſie tá ich rzecż. Leop 1.Reg 18/8, 1.Reg 28/21 (Linde), 2.Reg 3/8 (Linde)].

Połączenie: »nie przezlisz« = stanowi osłabione zaprzeczenie treści określanego wyrazu (2): Bo to czo nie przezliż zagrzewa/ albo chłodzi/ albo wilży/ albo ſuſzy: w pierwſzym ſtopniu okazuie ſie być. FalZioł [*8]; Przepuſzczenie żywotá/ áczkolwiek niedobre/ á wſzakoż y tego niedbać/ kiedy gnoy ieſt Ruſáwy/ á nieprzezliż śmierdźi. SienLek 21v.

Wyrażenia: »przezlisz barzo« (1): Zábá w iednym błoćie mieſzkáłá/ A przezliż bárzo wołáłá: Obiecuiąc rychło zlecżyć/ Ktoby ſie iey chćiał polećić BierEz L2v.

»wielmi przezlisz« (1): Niemáſs ſie temu dziwowatz/ anij ſie wielmi przezlijſs o to ſtaretz [!] OpecŻyw [34].

[Szereg: »nie pomału a przezlisz«: Y zlękłem ſie nie pomału á przezliſz [Et timui valde, ac nimis] Leop 2.Esdr 2/2 (Linde).]

α. W nadmiernej ilości (1): Też przezliſz ocztu pożywać, albo iżby barzo moczny był: nie ieſt barzo pożytecżno FalZioł V 64.

b. W połączeniu z przymiotnikiem i imiesłowem przymiotnikowym (5): A Był nieiáki mąż ná puſtyniey Maon: [...] á człowiek ten był bogáty przezliſz: bo miał owiec trzy tyſiące Leop 1.Reg 25/2, Deut 29/24, Ez 37/10; á bywá tá chuć przezliż wielka/ że bárwá ſye też odmładza/ y niektorym ſye ná płeć [...] piegi wielkie miotháią SienLek 112v; [occurrerunt ei duo habentes demonia de monumentis exeuntes seui nimis. {(przeſliſſz okrvthny y ſtraſſzlyvy)} Glosy II nr 89/17; Ekonom o4; TomZbrudzBrul Num 11/33; Leop 2.Par 2/9].

Połączenie: »nie przezlisz« (1): Gnoy żołti á nieprzezliż ſmierdzączy/ choć też będzie płynienie z żywota/ ktore bywa niedobre/ nicz te^go nie dbać: bo zdrowie znamionuie. FalZioł V 14; [SienHerb 398a (Linde)].

c. W połączeniu z przysłówkiem (1): Zimnoſć zimy przychodzi z tego yże Slończe przezliſz daleko oddalono ieſth. FalZioł V 54v; [Longum est omnia persequi Abych miał wszytko wyczytać, byłoby tego przez lisz niemało ErazmJęzyk X8v].

[Połączenie: »nie przezlisz«: Gdy wąż álbo źmijá kogo vkąśi [...] nád ránę theż wzgorę záwięzáć ſznurem [...] nie przezliſz tęgo áby niepuchnęło SienHerb 390a (Linde).]

Cf BEZLISZ, [PRZEZWYSZ]

DDJ