Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: RZEŹNICZKA

Następne hasło: RZEŹNIK »

RZEŹNICZY (12) ai

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	rzeźniczy	f	N	rzeźniczå, rzeźnicz(a)	n	N	rzeźnicz(e)
	G			G			G	rzeźnicz(e)go
	A			A			A	rzeźnicz(e)
	I	rzeźniczym		I			I

pl
N	m pers	rzeźniczy
N	subst	rzeźniczé
G		rzeźniczych, rzeźnicz(e)ch
A	subst	rzeźnicz(e)

sg m N rzeźniczy (3). ◊ [I rzeźniczym.] ◊ f N rzeźniczå (2), rzeźnicz(a) (1). ◊ n N rzeźnicz(e) (2). ◊ G rzeźnicz(e)go (3). ◊ A rzeźnicz(e) (1). ◊ [pl N m pers rzeźniczy. subst rzeźniczé. ◊ G rzeźniczych, rzeźnicz(e)ch. ◊ A subst rzeźnicz(e).]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „rzeźnik” ‘rzemieślnik’: związany z pracą rzeźnika i rzemiosłem rzeźniczym (12)

Przymiotnik od „rzeźnik” ‘rzemieślnik’: związany z pracą rzeźnika i rzemiosłem rzeźniczym; lanionius Mącz, Calep, Cn; lanignus Cn (12): Lanionius, Rzezniczy. Mącz 183d; Calep 581a; [RZeźników poſtánowienie w Máydeburku to záchowuią. Naprzód [...] (marg) Rzeźniczé vſtáwy około bićia y przedawánia bydłá. (–) GroicTyt 154v].

Wyrażenie: »rzemięsło rzeźnicze« = lanigena Mącz [szyk 4:2] (6): Thak yſz koſzdi thowarziſſz albo czeladnik Rzemieſła Rzezniczego, ktory od ynąd prziwandruie, ma śie przodkiem listem Cechowim wiwieścz. ListRzeź w. 24, 2, 50, 54; bo też ná tych wyſpach Kánáryiſkich ieſt wiele Krześćijan/ ktore Hiſzpani pokrćili/ y dobrym obycżáiom naucżyli: s kthorymi też pogáni walcżą/ á kiedy ktorego ſnich doſtáną/ tedy mu każą rzeźnicże rzemioſło robić/ ktore v nich napodleyſze ieſt/ podleyſze niż kátem być. BielKron 449; Mącz 183d.

a. Używany przez rzeźnika (4):

Wyrażenia: »rzeźnicza jatka« [szyk zmienny] (2): Laniena, ein fleiſch banck. Rzeznycza yátká. Murm 29; BartBydg 79; [Aczkolwiek mieszczanie mają na funduszu wójtowskim swem jatki rzeźnicze i bierzą tego czynszu część niemałą łojowego i pieniężnego na ratusz LustrSand 84, 158, 248].

»rzeźnicza ława« (1): Lanionia mensa, Rzeźnicza łáwá álbo pień ná którym bydlętá rozbierayą. Mącz 183d.

»rzeźniczy noż« (1): Clunaculum, Rzezak/ Rzeźniczy nóż. Mącz 58a; [InwMieszcz 1565 nr 123].

»rzeźniczy pień« (1): Mącz 183d cf »rzeźnicza ława«.

[W przen:

Wyrażenie: »rzeźniczy szlachtuz« = rzeźnia: czo záiſte nam nierowno lepiey będźie [gdy umrzemy]/ á niż gdybyſmy mieli pátrzić ná koſćioł gdy ſie ſtánie rzezniczym ſláchtuzem/ w ktorym będą bicz ludźie. FlawHist 131v.]

b. [Będący własnością rzeźnika: Item wyznał, iż mu kucharka powiadała, iż ten Dwornik u pana Czeczotki z Kiełbasą zabili krowę i zjedli ją, a ta się krowa błąkała kilka dni, a była rzeźnicza. KsięgaKrymKrak 1555 nr 16.]

c. [Zajmujący się rzeźnictwem: IEſliby Miſtrzowie Rzeźniczy v kogo mięſo záſtáli bydłá chorégo/ któreby ſye nie zdáło być godné ku przedániu/ á zákazáli áby go nie rąbano/ [...] GroicTyt 155.]

d. [W funkcji rzeczownika: »rzeźnicze« = opłata składana przez chłopów za prawo uboju bydła: po jagnięciu z każdej włóki dają [kmiecie], [...] serów po 2, rzeźniczego wszyscy się składają na 8 grz. LustrWpol II 234.]

Cf [NIERZEŹNICZY] (Errata), [RZEŹNICKI]