Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYSIADA

Następne hasło: PRZYSIADAĆ SIĘ »

PRZYSIADAĆ (2) vb impf

-sia- (1), [-siå-].

Fleksja

indicativus
praes
	sg	pl
1	przysiadåm
3	przysiadå	przysiadają

praet
	sg
3	m	przysiadåł

praes 1 sg przysiadåm (1). ◊ 3 sg przysiadå (1). ◊ [3 pl przysiadają.] ◊ [praet 3 sg m przysiadåł.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn); poza tym XVIII w. w innym znaczeniu.

Znaczenia

1. Siadać przy kimś (1)
2. Siadając zakrywać coś; przen: chować, ukrywać (1)
3. [Siadając przyciskać, przygniatać coś; przen]
4. [Osiedlać się, obejmować posiadłość]
5. [Mieć zapis na majątku, posiadać legat, dziedziczyć]

1. Siadać przy kimś (1): Assido – Prziſziadąm. Calep 105a; [Przyſiadam/ Assideo. Volck Vvv4].

2. Siadając zakrywać coś; przen: chować, ukrywać; assidere, insidere, insidens cohibere a. detinere Cn (1):

W przeciwstawieniu: »na wirzch wykładać ... przysiadać« (1): PRzy iednym ſczęſćiu dwie ſzkodźie bóg dáie: Głupi nie widźi/ więc fortunie łáie. Báczny co dobrze/ to ná wirſch wykłáda/ A co nie gmyśli to pilnie przyſiáda. KochFr 35.

3. [Siadając przyciskać, przygniatać coś; przen:

Zwrot: »[komu] przysiadać fałdow« = uciskać, dawać się we znaki: Iednák y Concilium y Papież w tym tylko zgodni byli/ że o to ſie pilnie ſtáráli/ iákoby Ceſárzá z Krolem Polſkim ziednáli/ dla Turká ktory Chrześćiánom przyśiadał bárzo fałdow BielKron 1597 357 (Linde błędnie: przysieść).]

4. [Osiedlać się, obejmować posiadłość: (nagł) Iablonka Czernieczka wieś (–) W której dworzyszcz różnie osiadłych 15, na których kmieci siedzi 33. Którzy różnie czynsz dają, dlatego iż ustawicznie przysiadają. LustrRus II 95.]

5. [Mieć zapis na majątku, posiadać legat, dziedziczyć [co]: Zophia [...] thedi przisiada wlasna oÿczizna swoÿa, to ÿesth trzi grziwni KsięgaSądTrześ 1589 nr 1446; a sam then to isti Jendrzeÿ Wegrzinek przisiada czescz zoni swoieÿ kopą i grosi dwadziesczia KsięgaSądTrześ 1591 nr 1456, 1591 nr 1465.

przysiadać na czym: Stanawszi oblicznie przed vrzędem zagaionÿm Maczieÿ Madeÿ zeznal, isz przisiada na rolÿ swÿ oiczizni wlasni swi pulgrziwnÿ, ktora nan przipada KsięgaSądTrześ 1580 nr 1321; Ja Jan Janusz przysziadam 2 grzÿvnÿe na svÿi oÿcysnie, kthorÿ na mÿe przypadaÿa y na theÿ rolÿ, kdzie szedze od kranÿce Pukovskÿ. KsięgaSądTrześ 1583 nr 1383.]

Formacje współrdzenne cf SIEDZIEĆ.