Słownik polszczyzny XVI wieku - przysłuchawać się

« Poprzednie hasło: PRZYSŁUCHAWAĆ

Następne hasło: [PRZYSŁUCHAWANIE] »

PRZYSŁUCHAWAĆ SIĘ (26) vb impf

sie (24), się (2).

Pierwsze a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie), drugie jasne.

Fleksja

indicativus
inf	przysłuchåwać się
praes
	sg	pl
1		przysłuchåwåmy się
3	przysłuchåwå się

praet
	sg
3	m	przysłuchåwåł się
3	f	przysłuchåwała się

fut
	sg		pl
2	m	będziesz się przysłuchåwåł	m pers
3	m		m pers	będą się przysłuchåwać

imperativus
	sg	pl
1		przysłuchåwåjmy się
2	przysłuchåwåj się	przysłuchåwåjcie się

conditionalis
	sg		pl
2	m	byś się przysłuchåwåł	m pers
3	m	by się przysłuchåwåł	m pers
3	n		subst	by się przysłuchåwały

inf przysłuchåwać się (5). ◊ praes 3 sg przysłuchåwå się (1). ◊ 1 pl przysłuchåwåmy się (1). ◊ praet 3 sg m przysłuchåwåł się (1). f przysłuchåwała się (1). ◊ fut 2 sg m będziesz się przysłuchåwåł (1). ◊ 3 pl m pers będą się przysłuchåwać (1). ◊ imp 2 sg przysłuchåwåj się (3). ◊ 1 pl przysłuchåwåjmy się (1). ◊ 2 pl przysłuchåwåjcie się (1). ◊ con 2 sg m byś się przysłuchåwåł (4). ◊ 3 sg m by się przysłuchåwåł (1). ◊ 3 pl subst by się przysłuchåwały (1). ◊ part praes act przysłuchåwając się (4).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

Uważnie słuchać kogoś lub czegoś, poznawać coś słuchając, też zastanawiać się nad tekstem pisanym (26)

Uważnie słuchać kogoś lub czegoś, poznawać coś słuchając, też zastanawiać się nad tekstem pisanym [w tym: czemu (22)] (26): LubPs O4 marg; Tákowyć ieſt záwżdy zwycżay ludźi onych ktorzy ſię z obłądzenia prawdźie przysłucháwáiąc/ iáwnie o niey dla boiáźni przełożonych tego świáta mowić nie śmieią. BibRadz II 54c marg; ktoryć [zwodnik twój, tj. diabeł] z dáleká záćiſkał ty vſzy twoie/ á záwięzował twoy ięzyk/ ábyś ſie áni przyſłuchawał/ áni wyſławiáć vmiał tego ſwiętego Boſtwá Páná twoiego RejPos 206v; A tu napirwey maſz obacżáć moy miły Krześćiáński brácie/ głuchość á niedbáłość vſzu ſwoich/ iżći ſą práwie á ná poły zátkáne/ iż máło ábo nic dbaſz/ ábyś ſie przyſłuchawał Boſtwu á dziwnym ſpráwam Páná ſwego. RejPos 207, 283v; dáleko my (ktorzy ſię temu weſelu [tj. nadziei na życie wieczne] długo y co dzień przjsłuchawamy/ y iego w Sákrámenćiech Kośćielnych koſztuiemy/ [...]) ochotniey dla niego wcżaſow tych krotkich odſtępuymy SkarŻyw 127.

przysłuchawać się komu (1): A coż kto ſie im [mądrym filozofom] ná on czás oczywiſcie [= osobiście] przyſłuchawał/ podobno ſie ieſzcze więcey vcieſzyć mogł. RejZwierc 15v.

przysłuchawać się o kim (1): á wżdy otho ſłuchay iż [celnik] napirwey pocżął ſie przyſłuchawáć z dáleká o Pánu ſwoim/ á chcąc ſie lepiey podziwowáć iemu y ſwiętym ſpráwam iego/ [...] ſzukał tey drogi/ áby mu ſie był mogł co nalepiey przypátrzyć. RejPos 350v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): tedy nam nie ieſt nic potrzebnieyſzego wiedzieć [...] iáko to ieſt Pan miłoſierny [...]. A temu ſie pilnie przyſłuchawáć/ iż kto go nabárziey miłuie/ á napilniey ſkłoni k niemu wierne ſerce ſwoie/ tego on też nawięcey miłuie RejPos 308v.

Zwroty: »przysłuchawać się głosu (głosowi) [czyjemu a. jakiemu]« (4): Ták wſſyſcy narodowye zbyegaycye ſie k nyemu/ A dawaycye powinną ſwyętą chwałę yemu/ A przyſłuchawaycye ſie pilnye głoſu yego LubPs P3v; A gdy vſłyſzy [owieczka] głos inſzy [nie swego pasterza]/ głos poſtronny/ wneth ſie zátrwoży/ wnet náſtáwi vſzy ſwoie/ przyſłuchawáiąc ſie onemu głoſowi obcemu. RejPos 124, 172, 260v.

»przysłuchawać się pilno (a. pilnie)« [szyk zmienny] (5): LubPs P3v; A thák prze miły Bog przyſłuchawaymy ſie pilno tym ſwiętym á nieomylnym ſłowom Páná tego RejPos 253v, 245, 260v, 308v; [Bo tákiemu [przełożonemu nad żołnierzem] ſkrytym być trzebá: ſwe conſilia táić: á o cudzych/ pilnie przyſłuchawáiąc ſię/ wywiádowáć. PlutBBud H3v].

»przysłuchawać się słowom« (6): A ták ſtądći tho iuż było przyſzło tey nędzney á vbogiey niewieſcie/ iż ſie iuż z dáleká przyſłuchawáłá ſłowom á náukam Páńſkim. RejPos 310, 175, 209, 245, 253v, 276.

»przysłuchawać się uszyma« (1): A gdy ſie ták wiernie będzyeſz przypátrował á przyſłuchawał tymi vſzymá y oczymá cieleſnemi temu ſwiętemu Boſtwu iego/ pewnie gi oglądaſz okiem w oko w onym błogoſłáwionym ciele ſwoim w wielmożnośći Máyeſtatu iego RejPos 207.

Szeregi: »dziwować się a przysłuchawać się« (1): będą tuż oblicżnie przy Pánu ſwoim dziwuiąc ſie á przyſłuchawáiąc ſie onym ſrogim á ſpráwiedliwym wyrokom iego. RejAp 173.

»przypatrować się a (i) przysłuchawać« (6): Tu ſie przypátruy á przyſłuchaway dziwnemu miłoſierdziu Páńſkiemu RejAp 19; Iż ia wam moi mili ſynacżkowie dam poznáć táiemnice Boſtwá ſwego/ ále inſzym tylko pod przypowieſciámi/ thák iż ſie będą przypátrowáć y przyſłuchawáć z dáleká/ á nic nie vźrzą áni nie zrozumieią. RejPos 294v, 116, 183, 207, 288.

Formacje współrdzenne cf SŁUCHAĆ.

Cf [PRZYSŁUCHAWANIE]