[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSŁUŻYĆ SIĘ (34) vb pf

sie (21), się (13).

Fleksja
inf przysłużyć się
praet
sg pl
2 m -ś przysłużył się m pers
3 m m pers przysłużyli się
conditionalis
sg pl
3 m by się przysłużył m pers by się przysłużyli

inf przysłużyć się (21). ◊ fut 2 sg przysłużysz się (1). ◊ praet 2 sg m -ś przysłużył się (1). ◊ 3 pl m pers przysłużyli się (1). ◊ con 3 sg m by się przysłużył (6). ◊ 3 pl m pers by się przysłużyli (4).

Sł stp brak, Cn s.v. przysługuję się, Linde XVII (z Cn) – XVIII w.

Czyniąc coś dobrego lub pożytecznego, zyskać u kogoś zasługę, zasłużyć się komuś, czemuś; mereri Modrz, Cn; gratiam gratificari Mącz [w tym: komu, czemu (31)] (34): Azaſz nie wieſz żeś nágo przyiechał w goſpodę [tj. na świat] [...] A tu iedzyeſz w koſzuli á wżdyś ſie przyſłużył/ á to ieſzcże w zyſku maſz cżegoś dármo vżył. RejWiz 105; Słuchayże iáki to był przeſtrách przyſzedł ná tego cżłowieká ſwiętego [tj. św. Pawła] w tym zámieſzániu iego: owdzye myſl á ſercze było co rychley doiecháć á záſkocżyć od bran onych ludzi wierne Páńſkie/ á przyſłużyć ſie onym pánom duchownym RejPos 284v; [pan powinien] cżeladkę nadobnie roſpráwić/ káżdemu cżego ma być pilen s powinnośći ſwey porucżyć/ łáſkáwie go náucżyć cżemuby ſam ſproſtáć do końcá nie vmiał/ tedy káżdy [...] z więtſzą ochotą y z więtſzą pilnoſcią będzie ſie ſtárał/ áby ſie onemu pánu náwſzem przyſłużył RejZwierc 106v; CzechEp 263; NIewiem iesli práwo iákie ma być vſtáwione przećiwko ludźiom prożnuiącym á leniwym/ ktorziſię namniey nieſtáráią o to/ żeby ſie ábo Rzecżypoſpolitey/ ábo ludźiom przysłużyli. ModrzBaz 83, 39v; Ty ſłowá ich ieden pochlebcá do Ceſarzá onego/ chcąc mu ſię przyſłużyć/ odnioſł. SkarŻyw 130; Tegoż czáſſu Stephan Woiewodá Wołoſki/ Krolowi Iágełowi [...] przyſięgę vczynił. A iżby ſię tym lepiey przyſłużył/ Tátarow ná Podole ciągnących poráził/ y Bráſławiá Zamku [...] dobył/ y oddał Krolowi. StryjKron 577; SarnStat 1225.

przysłużyć się czym (6): Abo wiem [...] iż do wielkich panow z gołemi rękami przychodzić ſye niegodzi/ ocżekawałam pogodnego cżaſu/ ſkoro ſye iedno ty kśiąſzki zgotowiły/ abych W.M. tym ſnadniey nimi przywithać y przyſlużyć ſye mogła. HistAlHUng A2v; GórnDworz T5; Ale kto iuż zoſtánie z wiernym ſercem á z wierną myſlą tu ieſzcże zá żywotá ſwego w kroleſtwie ſwiętym iego [...] to ma záwżdy pilniey ná piecży mieć/ áby ſie komu mogł przyſłużyć dobrodzyeſtwem á miłoſierdzyem ſwoim. RejPos 315v; Komu dobrodzieyſtwem/ dobrodzieyſtwem: komu też rádą/ więc rádą: komu pomocą/ więc pomocą: y cżym kolwiek mogą/ y iáko mogą tymby ſie rádzi dobrowolnie káżdemu przyſłużyli. RejZwierc 100v; A wiedząc to o Wáſzéy K.M. że Wáſzá K.M. y od naniżſzych ſług ſwoich wſzyſtko prziymieſz/ ktoby ſie iedno namnieyſzą rzeczą W.K.M. chćiał przyſłużyć/ [...] Proſzę [...] ábyś W.K.M. z miłośćiwą łáſką té máłé kśiążeczki odemnie [przyjęła] SiebRozmyśl Av, A; [przyprowádzili mu niektorzy żołnierze iego bárzo nadobną Pánnę/ chcąc mu ſię tym przyſłużyć PlutBBud N4 v; ListyPol I 1538/125].

Szereg: »zachować (się), (i, albo) przysłużyć się« [szyk zmienny] (2): Parere sibi gratiam apud aliquem, Záchowáć ſie/ Przisłużić ſie komu. Mącz 278b, 149b; [A nie byłoby mi było nigdy nic tak trudnego, gdziebych był co wiedział, czem bych się był W⟨aszej⟩ M⟨iłości⟩ mogł przysłużyć i zachować, żebych to rad był wszytko uczynił. ListyPol I 1538/125].
Przen (1):
Zwrot: »pilnie się przysłużyć« (1): Abowiem kto roſkoſzy w ſwych cżáſiech chce vżyć/ Muśi tym dwiemá pánom pilnie ſie przyſłużyć. Bo więc przy tákiey ſpráwie pan Fáłſz á pan Zdrádá/ Chociay ták ſtroną chodzą/ námnoży ſie rádá. RejWiz 31v.
a. W stosunku do Boga; placere PolAnt (13): W dobryć też był obycżay to Saul chciał dzyáłáć/ Gdy wzyął miáſto Sycelek/ ofiáry zápaláć. Spráwił ołtarz ná gorze też ná chwałę iego/ Aby mu ſie przyſłużył z wymyſłu ſwoiego. RejWiz 182v, 187; RejPos 319v; Może też tu wſpomnieć [...] ná ono vprzeyme wiernych Bożych ſtározakonne nabożeńſtwo/ ktorym ſię popiſáli/ kiedy mieśce y przybytek P. Bogu ſwemu [...] chętliwie gotowáli. Chćiał ſię tám káżdy P. Bogu przyſłużyć iáko mogł LatHar 44.

przysłużyć się czym (6): Izali kwoli Bogu potrzebá wam fałſz mowić? ábo dla niego zdradliwie co powiedáć? Izaż ſię mu tym przyſłużyć chcećie? BibRadz Iob 13/8; RejPos 39v; A gdyż to wſzyſtko iáwne ieſt złocżyńſtwo niezbożne/ cżynić tákowe ofiáry/ iáko oni mowią/ áby ſie imi żywi y vmárli Bogu przyſłużyli WujJudConf 240v; CzechRozm 239; SkarŻyw 183; Co możem obácżyć z ſłow Páná Chriſtuſowych/ kiedy Fáryzeuſzom ná ocży wyrzuca ono ich zbytnie prácowánie/ gdy krążyli po źiemi/ po morzu/ chcąc wiele pogánow do nabożeńſtwá żydowſkiego/ zgromádźić/ á tym ſię Bogu przyſłużyć. NiemObr 13.

przysłużyć się w czym (1): Páſſye [...] przed Wielkąnocą/ tydzień/ po wſzyſtkim Chrześćijáńſtwie/ w Kośćiele Kátholickim/ przekłádáią: chćiałem y w tey rzecży P.Bogu ſię iákożkolwiek przyſłużyć/ á pilnym y gorącym chwalcom iego trochę poſłużyć. LatHar 682.

Szeregi: »przysłużyć się i łaskę zjednać« (1): Bo ondźie mogł ſie ieden zábijánim drugich BOgu przyſłużyć y łáſkę ſobie ziednáć: iáko o Fineeśie cżytamy CzechRozm 239.

»przysłużyć się i zachować (się)« [szyk 1:1] (2): Był záẃżdy ſpokoynego y beśpiecżnego ſumnienia: á ogień on miłośći y duch Chryſtuſow ták ſerce iego palił/ iſz ſię káżdemu záchowáć y przyſłużyć chćiał. SkarŻyw 317; NiemObr 113.

b. O zwierzętach [czym] (3): Tákże y Sokoł y káżdy pthak/ gdy gi nadobnie vgłaſzcżeſz [...] iuż zá tobą lata od ſtawku do ſthawku/ iuż krąży/ biega/ ſzuka cżymćiby ſie przyſłużył RejZwierc 97, 97.
Zwrot: »z ochotą się przysłużyć« (1): Tákże każ nákármić chárthá przy ſobie [...]/ vźrzyſz z iáką ochotą będzie ſkakał około ciebie/ y cokolwiek im poſzcżuieſz bárzoby rad vgonił/ y káżdą rzecżą z ochotą radćiby ſię przyſłużył. RejZwierc 97.

Formacje współrdzenne cf SŁUŻYĆ.

JR