[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSTĄPIĆ SIĘ (41) vb pf

W inf -stąp- (9) LubPs, RejPos (8), -stęp- (2) RejPs, RejAp; w imp -stęp(-) (4) RejKup, LubPs, Mącz (2), -stąp- (1) RejPos; w pozostałych formach -stąp-.

sie (31), się (10).

Fleksja
inf przystąpić się, przystępić się
praet
sg pl
1 m przystąpiłem się m pers
3 m przystąpił się m pers przystąpili się
n subst przystąpiły się
imperativus
sg pl
2 przystęṕ się, przystą(p) się przystąṕcie się, przystęṕcie się
3 niech się przystąpi
conditionalis
sg pl
3 m by się przystąpił m pers by się przystąpili
con praet
sg
2 f byś się była przystąpiła

inf przystąpić się (9), przystępić się (2). ◊ fut 1 sg przystąpię się (1). ◊ 3 sg przystąpi się (2). ◊ 3 pl przystąpią się (1). ◊ praet 1 sg m przystąpiłem się (1). ◊ 3 sg m przystąpił się (3). ◊ 3 pl m pers przystąpili się (3). subst przystąpiły się (1). ◊ imp 2 sg przystęṕ się (3), [przystą(p) się]; -ṕ (2), -(p) (1). ◊ 3 sg niech się przystąpi (1). ◊ 2 pl przystąṕcie się (1), przystęṕcie się (1). ◊ con 3 sg m by się przystąpił (2). ◊ 3 pl m pers by się przystąpili (1). ◊ con praet 2 sg f byś się była przystąpiła (1). ◊ part praet act przystąpiwszy się (8).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (trzy z niżej notowanych przykładów) s.v. przystąpić.

1. Zbliżyć się, zwykle z niewielkiej odległości; accedere Vulg, PolAnt; appropinquare PolAnt; assistere, astare Mącz (41):
a. Podejść bliżej, zrobić kilka kroków ku komuś a. czemuś (34): BibRadz Gen 18/23; Asta atque audi Prziſtęṕ ſie słuchay. Mącz 417d; RejPos 141; Rzekł Heliaſz do ludu/ chodźcieſz też ſám do mnie/ Kiedy ſie przyſtąpili/ on potym nádobnie Páńſki ołtarz/ ktory był zepſowány ſpráwił HistHel Cv.

przystąpić się do kogo (11): Thedy przyſtąpiwſzy ſie Piotr do niego/ rzekł: Panie [...] Leop Matth 18/21; GórnDworz O3v; miey o nim táką wiárę/ iáką miáły ony nędzne tłuſzcże/ ktore ſie przyſtąpiły do niego/ á przywiodły mu onego głuchego y niemego RejPos 205, 209, 216, [236], 246, 259v; [Leop Matth 21/28 (Linde s.v. przystąpić); Ná to moie pytánie iedná [Muza] z nich wyſtąpi/ Y zálawſzy ſię łzámi/ do mnie ſię przyſtąpi. JurPogrzeb A2 (Linde s.v. przystąpić)]. Cf Zwrot.

przystąpić się do czego (4): Prope hunc adsiste, Przyſtęṕ ſie do tego. Mącz 396c; RejPos Ooov; gdy otworzyli [kościół]/ [...] Dániel prośił krolá áby ſpołu z nim przyſtąpił ſie do ołtárzá/ y vkazał krolowi ſtopy co oni fáłecżni kſięża vdeptáli RejZwierc 202v. Cf Zwrot.

przystąpić się k(u) komu (3): BibRadz Mar 14/45; Y rádábyś [Panno święta] ſię byłá kniemu [męczonemu Jezusowi] przyſtąpiłá/ A on ſrogi krzyż nośić pomogła mu byłá SiebRozmyśl H3v; Onoſz ieſt. iuſzci w ſwoiey ſtárości zdzieciniał. [...] Przyſtąpię ſię ku niemu. CiekPotr 5. Cf Zwrot.

przystąpić się dokąd (2): RejKup cc7v; iż káżdy ſrogą ſmiercią vmrzeć miał/ ktoby ſie thám przyſtąpił. Tylko ſam Moiżeſz [...] wſtąpił ná onę gorę RejPos 141.

przystąpić się skąd (1): Krol ná ſwym ſtolcu ſiedział. [...] Burgrábiá wielki według zwycżáiu/ ſzedł przed wſzytkimi pány przełożonemi ku Krolowi z vniżoną pokłoną/ á przyſthąpiwſzy ſie z boku/ włożył rękę ná koronę [...] BielKron 329v.

cum inf (1): w cżwarty dzień przed śmierćią [...] pocżęła piękną á rumianną/ y nieiáko iáśniącą twarz mieć/ á wárgámi ruſzáć. przyſtąpiłem ſię bliſko ſłucháć co mowi SkarŻyw 583.

Ze zdaniem celowym (1): ſnadz y powinowáći mogi zdáleká ſtoią á nieſmieią ſię przyſtępić áby mi co pomogli. RejPs 57v.

Zwrot: »blisko się przystąpić« [w tym: do kogo (3), do czego (1), [ku komu]] [szyk zmienny] (5): gdy przychadzał [Jezus] do mieyſcá iednego á do zamecżku iednego/ thedy [...] trędowáći wytocżyli ſie á zábieżeli mu drogę/ á nie śmieli ſie bliſko przyſtąpić do niego RejPos 213, 200v, 202, 213; SkarŻyw 583; [Powthore rzekł Iozef bráćiey ſwei/ Proſzę przyſtąpćie ſie bliżey ku mnie [Accedite quaeso ad me]. Thedy ſie oni przyſtąpili k niemu BibRadz Gen 45/4 (Linde s.v. przystąpić)].
Przen (6):
a) O mistycznym kontakcie między Bogiem a człowiekiem (5):
α) O Bogu przychodzącym do człowieka (1):
Zwrot: »[do kogo] blisko się przystępić« (1): iż do złoſliwey duſze nigdy ſie bliſko Duch ſwięty przyſtępić nie może. RejAp 35.
β) O człowieku przychodzącym do Boga (4):

przystąpić k komu (1): Słuſſnye ſie tedy przyſtąpić wſſyſcy k nyemu macye/ Wy ktorzy nádemną yego ſwyętą łáſkę znacye LubPs Iv.

przystępić się k czemu (1): Przyſtęṕcyeſz ſie k tey gorze Páná Bogá ſwego/ W ktorey wyelka obfitość wſſytkyego dobrego LubPs P5.

Zwrot: »przystąpić się blisko [do kogo]« [szyk zmienny] (2): O nędzny nędzniku [...]/ co ſie to z dáleká przypátruieſz temu Pánu ſwoiemu/ á nie śmieſz ſie przyſtąpić prze ſthrách vpadkow ſwoich á niegodnośći ſwoich/ bliſko do niego RejPos 183v, 183.
b) O szatanie [do kogo] (1): A coż ſie tedy nád nim [niewiernikiem] sſtánie? Iuż on ſrogi zbroynik á on okrutny Hetman tego ſwiátá/ [...] przyſtąpi ſie do niego/ á ſtánie mocno v drzwi iego/ á pilno ſtrzeże áby ony rzecży iego ták źle pocżęte od niego/ ſzły mu w pokoiu RejPos 78v.
α. O drapieżnym zwierzęciu: podkraść się do stada; przen (1):
Zwrot: »przystąpić się blisko [do czego]« (1): iż iedno z dáleká gdzieś wyie á nárzeka [ów wilk dybiący na owce Pańskie]/ [...] á nie śmie ſie iuż dziś przyſtąpić bliſko do niey [trzody]. RejPos 122v.
b. Stanąć przed kimś; wystąpić dla wygłoszenia przemowy (3): rzekł Sycynius [przedstawiciel rycerstwa] do poſłow/ ieſli máią z nimi iáką ſpráwę áby tám powiedzyeli. Przyſtąpił ſie Waleryus przodkiem [...]/ mowił ku poſpolſtwu: [...] BielKron 107v.

przystąpić się ku komu (1): ſtańmy ſpołem/ kto ma práwo zemną niech ſię przyſtąpi ku mnie. BudBib Is 50/8.

przystąpić się dokąd (1): Słuchayże záſię co mowi [Izajasz] ku tym nędznikom ktorzy ſą przycżynámi ſmierći iego [człowieka wiernego]/ thák im powiádáiąc: A wy ſie ſám przyſtąṕcie ſynowie cżártowi RejPos 321v.

c. Przybyć we wrogich zamiarach (2): Przyſtąpili ſię náſladownicy niecnoty/ (lecż) od zakonu twego oddalali ſię. BudBib Ps 118/150.

przystąpić się ku komu (1): Przyſtąpili ſię ku mnie ći ktorzy náſláduią złoſći/ á oddalili ſię od zakonu twego. BibRadz Ps 118/150.

d. Pojawić się w sposób nadprzyrodzony [do kogo na co (= w jakim celu)] (2): áby vpádłá przed námi ſproſna moc tego to nieprzyiacielá náſzego [czarta]/ á Anyeli twoi ſwięći przyſtąpili ſie do nas/ ná nędzne wſpomożenie náſze. RejPos [73], [73].
2. [Odbyć stosunek seksualny [do kogo]: Accede ad ignem hunc, iam caleſces plus ſatis. Przyſtąp ſie do kobiety/ będzieſz ćiepł ná trzy zbyty. TerentMatKęt Rv.]

Formacje współrdzenne cf STĄPIĆ.

ZCh