[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSTĘPOWAĆ (226) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf przystępować
indicativus
praes
sg pl
1 przystępuję przystępujemy, przystępujem
2 przystępujesz przystępujecie
3 przystępuje przystępują
praet
sg pl
1 m przystępowåłem m pers przystępowalismy
2 f -ś przystępowała m an
3 m przystępowåł m pers przystępowali
f przystępowała m an
n przystępowało subst przystępowały
fut
pl
1 m pers będziem przystępować
3 subst będą przystępować
imperativus
sg pl
1 przystępujmy
2 przystępuj przystępujcie
3 niech, niechåj, niechåjże przystępuje niechåj przystępują
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy przystępowali, bychmy przystępowali
3 m by przystępowåł m pers by przystępowali
f by przystępowała m an
n by przystępowało subst by przystępowały
impersonalis
praet przystępowało się
participia
part praes act przystępując

inf przystępować (31). ◊ praes 1 sg przystępuję (33). ◊ 2 sg przystępujesz (3). ◊ 3 sg przystępuje (39). ◊ 1 pl przystępujemy (9), przystępujem (2) SeklKat, SkarKaz; -ęmy (1), -(e)my, -(e)m (10). ◊ 2 pl przystępujecie (3). ◊ 3 pl przystępują (23). ◊ praet 1 sg m przystępowåłem (1). ◊ 2 sg f -ś przystępowała (1). ◊ 3 sg m przystępowåł (7). f przystępowała (1). n przystępowało (1). ◊ 1 pl m pers przystępowalismy (1). ◊ 3 pl m pers przystępowali (10). subst przystępowały (1). ◊ fut 1 pl m pers będziem przystępować (1). ◊ 3 pl subst będą przystępować (1). ◊ imp 2 sg przystępuj (8). ◊ 3 sg niech, niechåj, niechåjże przystępuje (6). ◊ 1 pl przystępujmy (3). ◊ 2 pl przystępujcie (4). ◊ 3 pl niechåj przystępują (1). ◊ con 3 sg m by przystępowåł (2). f by przystępowała (1). n by przystępowało (1). ◊ 1 pl m pers bysmy przystępowali (1) GrzegRóżn, bychmy przystępowali (1) WujJud. ◊ 3 pl m pers by przystępowali (4). subst by przystępowały (2). ◊ impers praet przystępowało się (1). ◊ part praes act przystępując (23).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia
1. Zbliżać się, zwykle z niewielkiej odległości; accedere HistAl, Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, Calep, Cn; appropinquare Mącz, PolAnt, Vulg, Calep; aggredi Mącz, Calep, Cn; adire Calep, Cn; appropiare, ingredi, supervenire, venire Vulg; assistere, succedere Mącz; adventare Calep (84): Adsisto seu Assisto, Przymykam ſie/ przyſtępuyę. Mącz 396c, 326c; Advento, Accedo, appropinquo – Prziblizam ſzie. Prziſtępuie. Calep 28a.
Przen: Zbliżać się w czasie (1): iáko ie [dobrych przed końcem świata] Pan vpomina: iż iuż dobre ich/ y błogoſłáwieńſtwo/ y koniec odkupienia ich przyſtępuie. SkarKaz 6a.
a. Podchodzić bliżej, robić kilka kroków w kierunku kogoś a. czegoś (56): Tám im krolewſkie liſty dał [Ezop mieszczanom]/ Iż im wſzyſtkę wolność ziednał. Zá to iemu dziękowáli/ Przyſtępuiąc obłápiáli BierEz F2v; Dobrzé theż thych źwierząth [lisów lub tchórzy] ſurowéy ſkorki ſztuczkę kogutowi przywięzáć/ nie będą też thy źwierzętá przyſtępowáć/ gdy to poczuią. SienLek 192; LatHar 725.

przystępować do kogo (3): Mayą też być [młodzi] ćwicżeni [...]: iako (wedluk potrzeby) ſromiezliwie ſtarſze zacżnieyſze pozdrawiać [...]/ y iako mayą lagodnie do przyiaćioł y do tych co im dobrze chcą przyſtępować KwiatKsiąż D3v; BudBib Num 18/4; oblekli go [żołnierze Pana Jezusa] w płaſzcż ſzárłatowy. y przyſtępowáli do niego/ y mowili: [...] LatHar 732.

przystępować do czego (7): Modlytwi wemſſᾳ a naprzod gdi kaplan do oltarza prziſtαpuye mow tak [...] BierRaj 18v; KwiatKsiąż N2; BudBib Lev 21/23; CzechRozm 101v; iſz ná iednym vmárłym doznáć chćieli Rzymiánie/ cżyiáby náuká lepſza byłá [Piotra św. czy Symona]: [...] pocżął pierwey cżárnokśięſtwem ſwym dyabłow wzywáć Symon: y do mar przyſtępuiąc/ dał widzieć/ iákoby głową ruſzał on vmárły. SkarŻyw 600; SkarKaz 680b. Cf »przystępować do drzwi«.

przystępować k(u) komu (4): Y ieſtli nieprzijaciel moy ku mnie przyſtępował/ to cżynił aby wybadał Iako był Iudaſz abo oni ktorzy chcieli pana Ieſuſa podchwycic WróbŻołt N8v; Leop Ioann 19/3; Goski A2v; Mącz 43c.

przystępować ku czemu (1): [Arcykapłan Szymon] vbierał ſię ná wſzem koſztownie/ y przyſtępuiąc ku ołtarzowi Swiętemu przydawał świetnośći temu vbiorowi. BudBib Eccli 50/11.

przystępować z czym [= mając ze sobą] (2): SkarKazSej 680b; Gdy kto ſobie podpiwſzy ćiſka potroynymi [= monetami trzygroszowymi]/ [...] Przypatrza ſię złodźieiek dowćipny zdáleká/ A z nożem wybruſzonym przyſtępuie z lekká. KlonWor 36.

przystępować dokąd (2): Leop Ex 3/5; Y rzekł iey Bohaz/ cżáſu iedzenia przyſtępuy ſám/ á iedz chleb BudBib Ruth 2/14.

cum inf (1): Moiżeſz widząc [anioła w płonącym głogu] zádziwował ſię widzeniu: á gdy przyſtępował oględáć/ był głos páńſki kniemu. Ia Bog BudNT Act 7/31.

Ze zdaniem celowym (1): dźiwował ſię [Mojżesz] onemu widzeniu. A gdy przyſtępował/ áby ſię przypátrzył/ sſtał ſię do niego głos Páńſki: Iam ieſt Bog oycow twoich WujNT Act 7/31.

Zwroty: »przystępować blisko« (3): rzekł Moizeſz: Poydę á ogłądam tho widzenie wielkie/ cżemu nieżgore ten kierz. Widząc Pan że idzie ná dziw/ záwołał nań z pośrzodku krzá/ y rzekł: Moizeſzu/ Moizeſzu. On odpowiedział: Owo ia. A on rzekł: Nieprzyſtępuy tu bliſko [Ne appropies, inquit, huc]. Leop Ex 3/5 [przekład tego samego tekstu (2)] BielKron 28v, SkarŻyw 479.

»przystępować do drzwi [czyich]« = przychodzić do kogoś (1): Nád to dał liſt wolny Zydom ktorzy ſię wracáli do żydowſkiei (ziemie) z kroleſtwa iego/ áby żaden przełożony/ żaden vrzędnik/ żaden ſprawcá nie śmiał przyſtępowáć do drzwi ich [non supervenire ad ianuas ipsorum]. BudBib 3.Esdr 4/49.

hebr. »przystępując przystąpić« (1): Káżdy kto przyſtępuiąc przyſtąpi [accedendo qui accesserit] do przebytku Iehowy vmrze BudBib Num 17/13[28].

Przen (24):

przystępować dokąd (1): Lauabo inter innocentes manus meas: et circumdabo altare tuum domine. Omyię miedzy niewinnymi ręce moie/ á tak obſtąpię ołtarz twoy miły panie. [Ps 25/6] To ieſt (koment), miedzi niewinnymi będę niewinnieyſzi a w tey niewinnoſci ia Chriſtus przyſtępuię do ołtarza, to ieſt na krzyż ophiaruiącz ſie za grzechy ludu mego. WróbŻołt I.

a) O mistycznym kontakcie między Bogiem a człowiekiem, przychodzącym do Boga, też wyjątkowo do Maryi (23):

przystępować do kogo, do czego (16): Leop Hebr 11/6; iáko Pan Bog [...] nas wybáwił przez Kryſtuſá Syná ſwego/ mocą Duchá świętego/ Ták też chce ábyſmy do niego przyſtępowáli przez Kryſtuſá w Duchu świętym. GrzegRóżn B, B [2 r.]; z vniżonym ſercem á z zupełną wiárą przyſtępuy do niego/ á wołay do ſwiętego Máyeſtatu iego. RejPos 134; BiałKat 286; WujJud 99; CzechRozm 195, 251; ModrzBaz 136v; CzechEp 329; LatHar 508; Odrodzeni do Chriſtuſá kámieniá żywego niechay przyſtępuią wierząc WujNT 1.Petr 2 arg, s. 693, Hebr 11/6; Co y Apoſtoł bacząc/ każe nam z vfániem przyſtępowáć do ſtolice y trybunału łáſki iego [Boga]/ ábyſmy doſtáli miłośierdźia y łáſki y pomocy/ poki czás mamy/ zá tákiey pogody. Bo ten czás ſkoro po śmierći mija. SkarKaz 3a.

przystępować ku komu, ku czemu (6): Zdrow bądz zbawienijé wſſytkich/ dziecię náſlicżnieyſſe/ [...] ty ies moia ſlodkoſtz/ iuż ku twé matki lonku dlá ciebie przyſtępuię. OpecŻyw 18; podzćie kniey [Matce Bożej] wſzyſcy robotnicy y ſmutni/ [...] Przyſtępuyćie kniey w pokuſach wáſzych. KrowObr 152; RejPos 44v; KuczbKat 195 [2 r.]; Lecż krom wiáry niepodobna (rzecż) podobáć ſię [Bogu]. Bo wierzyć muśi kto przyſtępuie ku Bogu/ że ieſt Bog BudNT Hebr 11/11[6].

Ze zdaniem celowym (2): kthórzy [Żydowie] záćmieni byli/ ábowiem óni przyſzli do niego/ áby go vkrzyżowáli: my przyſtępuymy/ ábyſmy ćiáło y kreẃ iego bráli BiałKat 286, 286.

Zwrot: »blisko przystępować« (1): Tą cnotą bliſko káżdy do Bogá przyſtępuie [proxime ad ... Deum acceditur]: ktory ią wynálazł/ y ieſt iey pocżątkiem y pomnożyćielem. ModrzBaz 136v.
α. Dokonywać ofiary Starego Testamentu (6):

przystępować do kogo [= Boga] (2): A daſz kápłanom y Lewitom/ ktorzy ſą z náſienia Sádokowego ktorzy przyſtępuią do mnie/ mowi Pan Bog/ áby mi offiárowáli ćielcá z ſtádá zá grzech. Leop Ez 43/19. Cf Zwrot.

przystępować k czemu (1): [zakon] nigdy nie może tymi ofiárámi ktore ná káżdy rok vſtáwicznie ofiáruią/ doſkonáłymi vczynić tych ktorzy k nim przyſtępuią: ináczey przeſtanoby ie ofiárowáć WujNT Hebr 10/1.

cum inf (2): Każdy mąſz wktorym wádá/ znaſienia Aharoná ofiárowniká/ niech nieprzyſtępuie ofiárować ogniſtych ofiar Iehowie BudBib Lev 21/21, Lev 21/21.

Ze zdaniem celowym (1): Leop Ez 43/19 cf przystępować do kogo.

Zwrot: »przystępować do Pana« (1): [Bóg do Mojżesza:] Kápłani też kthorzy przyſtępuią do Páná [qui accedunt ad Dominum]/ niech ſie poświęcáią/ áby ich niepotráćił. Leop Ex 19/22.
Przen (1):
Zwrot: »przystępować usty« = wielbić słowem, a nie sercem (1): Ponieważ lud ten przyſtępuie vſty ſwemi [appropinquavit ... in ore suo]/ y wárgámi ſwemi cżći mię/ lecż ſerce iego oddaliło ſię odemnie BudBib Is 29/13.
b. Stawać, występować przed kimś (2): y ſtárſzy y zbor wſzytek ſzukáli fáłſzywego świádeſtwá ná Iezuſá/ áby iy zábili/ á nie nálezli/ y mnodzy świádkowie przyſtępuiąc/ nie nálezli. BudNT Matth 26/59[60].

przystępować do czego (1): Bezecni ſą/ którzy przez świádków oczyśćienia do ſądów przyſtępuią. SarnStat 150.

c. Wchodzić na opuszczone miejsce; zastępować, wymieniać kogoś (3):
Zwrot: »na miejsce [czyje a. które] przystępować« (2): po nim [położonym przez siebie moście] idą ku ſturmu/ [...] iedni zá drugimi/ iáko cżynili v Mellity/ ná Wyſpie Morſkiey/ gdy iedny zbito/ wnet inni á inni ná tho mieyſce przyſtępowáli. BielSpr 64, 42v.
Przen (1):

W przeciwstawieniu: »odstępować ... przystępować« (1): Gdyſz záwżdy więcey á więcey odſtępuie prawdá/ á przyſtępuie fáłſz BudBib 4.Esdr 14/16[17].

d. Wchodzić na górę [dokąd] (1): Zákazano im przyſtępowáć do gory [Cf zákażeſz iżby ná gorę wſtępowáć nie śmieli Ex 19/12] BibRadz Ex 19 arg.
e. Nadciągać zbrojnie, ruszać do ataku; invadere, petere Calep (10): Mącz 147d; Kniáź Roman dopiero ſwych w vphy ſpráwuie/ Polſkie woyſko gwałtownym pędem przyſtępuie StryjKron 240; Aggredior, Ad aliquem gradior, adeo, accedo, item adorior, invado, peto, incipio – Prziſtrpuie [!], imam, napadam, rzuczam ſzie nakogo. Calep 43a.

przystępować k czemu (żywotne) (1): [słoniowie] ſciągáli noſy ſwoie áby ie k ſobie przyciągáli/ A Macedonowie będąc boiáznią zięći nie ſmieli knim żadnym obycżáiem przyſtępowáć HistAl I2v.

przystępować przeciw komu, przeciw czemu (żywotne) (2): im więcey przećiw iemu [Filip przeciw Aleksandrowi] prziſtępował tym więcey vpadał ná ziemię/ iákoby gromem poráżony. HistAl B3, I2.

przystępować dokąd (1): Portis succedunt, Aſz do/ álbo pod bramy yuſz prziſtępuyą. Mącz 44d.

Zwrot: »przystępować do bitwy, ku bitwie« = accedere in proelio HistAl; accedere ad bellum PolAnt (1:1): HistAl E; Gotuyćie tarcż/ y páwezę/ á przyſtępuićie do bitwy. BudBib Ier 46/3.
Szereg: »ustępować i przystępować« (1): Nie máła rzecż ieſt/ kto chce báczyć/ vcżyć iezdnego álbo pieſzego Rycerſkim rzecżam [...]/ Pieſzego tákże iáko ma ſtać/ [...] gdzie trzebá vſtępowáć y przyſtępowáć BielSpr 2.
f. Podpływać (5):
α. O żegludze (3):
Zwrot: »do brzegu, ku brzegu przystępować« = in portum invehi Mącz; appellere Calep [szyk zmienny] (2:1): Ex alto in portum invehi, Z głęboká ku brzegu prziſtępowáć. Mącz 477c, 242b; Calep 83a.
β. O ruchu wody; tu o przypływie (1):
Szereg: »odstępować i przystępować« (1): że morze co godźin ſześć odſtępuie y przyſtępuie/ zálewá ſwé y oſuſza brzegi/ kto kiedy przyczynę nálazł? Oczko 9.
γ. O rybach (1):
Zwrot: »przystępować do brzega« (1): Theż niegdy przez iego [Ezechiela] modlitwę wielkość ryb przyſtępowało do brzegá BielKron 96v.
g. Docierać, przedostawać się (o substancjach w organizmie) (3):

przystępować do czego (2): zethrzeć to ziele á dáć ſie go napić [...] otokowi broni przyſtępować do rany. FalZioł I 116c, II 10c.

przystępować ku czemu (1): gdy gich [orzechów włoskich] rano pożywa z rutą á z figami/ bronią powietrzu iadowiwitemu [!]/ y też inſzem iadom: ku ſerczu przyſtępować. FalZioł V 64.

2. Stawać się członkiem jakiejś wspólnoty (religijnej, politycznej, sądowniczej, organizacyjnej); accedere Cn (10): tedy wodá [chrztu] nie ma inſzey mocy/ iedno iż cżyni znák ná onym cżłowieku/ iż on przyſtępuie wiecżnie á poſlubuie wiárę ſwoię Pánu ſwoiemu. RejPos 153v.

przystępować do czego (3): IZ Woiewództwá Pruſkié/ z dobréy woléy ſwéy przyſtępuią do Tribunału Koronnégo/ czego my im [...] pozwalamy/ zoſtáwuiąc im wolny regres do praw y ſądów/ [...] ieſliby ſie im Tribunał nie podobał SarnStat 864; áby Chrześćijánom wolno było [...] zakon Boży y Ewángelią rozśiewáć/ y káżdemu do niey przyſtępowáć. SkarKazSej 679b. Cf Zwrot.

przystępować ku czemu (4): ieſt tho pospolithe prawo wſſędi [że nowo osiadły ma obowiązek zaświadczyć listem swe dobre zachowanie], [...] y tho sobie za przikład [kła]dącz, y ku takowemu porządkowi [w organizacji cechowej] przistempuiącz, siednoczilichme śie y iest tho wolia, naſſza [...] thakową rzecz [...] dzierżecz ListRzeź w. 22; y kazalem wſzitkym prziſtepowacz kv zakonv naſchemv Beſſvrmieſkiemv LibLeg 10/147v; MurzHist N2v. Cf Zwrot.

przystępować od kogo ku komu (1): Thakym obyczayem zawyąszowano slyubem Ryczerſthwo, a slyachtą thy kthorzy odmystrza Pruſkyego ku krolyowy yego mylosczy przysthapowaly a oldowaly MetrKor 37/2.

W przeciwstawieniu: »odstępować ... przystępować« (1): Od ktorey [wiary Piotrowej] gdy iedny Narody prze grzech ſwoy odſtępuią/ drugie przyſtępuią SkarŻyw 601.

Zwrot: »do wiary (świętej), ku wierze przystępować« (1:1): KromRozm III M5; á iedná namnieyſza oſobá Kátholicka w onym trzęśieniu ziemie nie zginęłá. Skąd nie tylo wiele Heretykow/ ále y z pogáńſtwá śilna lidżba/ do wiáry S. przyſtępowáłá. SkarŻyw 87.
3. Zaczynać coś robić lub jakoś postępować, podejmować się czegoś, zajmować się czymś; accedere Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; appropinquare PolAnt; aggredi, descendere, ire, pervenire Cn (56):

przystępować do czego (14): Oto widziſz na oko/ iako ſię ięzyki mſzczą krzywdy ſwey nad temi co nimi gardzą/ á bez nich do tłumáczenia piſmá świętego przyſtępuią. BudBib b2; CzechRozm 247; Kto przyſtępuie do ſpráwowánia rzecży/ niech ſię tego ſtrzeże/ áby nietylko to obacżał/ ieſli oná rzecż vcżćiwa ieſt/ ále też y to/ ieſli iey może ſproſtáć. ModrzBaz 45v; StryjKron A; NiemObr 15, 17; bobysmy zyczeli sobie tego abysmy iako nairządniey, do wszytkiego czego potrzebuie R.P: y całosc iey przystepowac zawsze mogli ActReg 137, 32; STároſtowie Duchownych máią ſwóy lud rządźić: á wſzákże ták/ żeby Campiduktorowi álbo Hetmánowi woyſká [...] byli poſłuſzni: á zwłaſczá kiedy do ſzykowánia woyſká przyſtępuie. SarnStat 447, 121; SkarKaz 82b; A ták nie ládá iáko do ſtáwienia praw przyſtępuyćie/ nie ládá komu piſáć ich zlecayćie. SkarKazSej 700a, 694a; SzarzRyt B3v.

przystępować ku czemu (4): Też prziſtąpuiącz ku poznaniu zdrowey á chorey vriny/ to maſz wiedzieć. FalZioł V 1v; Gniewliwy gdi ku karaniu prziſtępuie, nierad zachowa miary BielŻyw 119; Auguſtinus. powiada iż żaden ku vznawaniu ani Boskich ani ludzkich rzecży nie ma przyſtępować aż pirwey naukę licżby dobrze pobacżi. KłosAlg A4; KuczbKat 10.

W przeciwstawieniu: »ustępować ... przystępować« (1): czemu wolność mamy Twych vſtaw vſtępowáć/ w ktorych żywot znamy? Do tego przyſtępuiąc/ co śmiertelnie ſzkodźi? SzarzRyt B3v.

Przen [do czego] (1): Nákoniec to prawdźiwa Ewángelia/ do ktorey ſámá ręká Bozka przyſtępuie/ y w ktorey P. Bog ſam roboty pomaga/ iáko tu mowi ś. Márek/ iż Apoſtołom w rozśiewániu Ewángeliey pomagał P. Bog SkarKaz 241b.
a. W tekście, też w wypowiedzi ustnej: zmieniać temat, podejmować nowy wątek; wracać do porzuconego tematu; conferre, persequi Cn (37):

przystępować do kogo, do czego (a. ad aliquid) [= do omawiania tematu] (23): KwiatKsiąż M3v; Prot B2v; zwykłádu iey [Ewangelii] łáſky wáſze to poznáią/ do ktorego iuſz wymię Páńſkie przyſtępuięmy. BiałKaz C2v; to dla tego przypominam/ áby kto Páwłowi niechćiał cżego przypiſáć/ iż ſie zda przećiwną rzecż od Iozefá piſáć. Ale o tym doſyć/ do rzecży zácżętey przyſtępuię/ o látách Sáulowych. CzechRozm 139v; SkarJedn 121; StryjKron 110, 380, 400; A ták iuż teraz do okazánia dźiwnego/ á z ſobą nigdy niezgodnego mniemánia/ o przedwiecżnym zmyślonym ſynu Bożym/ przyſtępuię. CzechEp 253, 233, 313; A wyſtáwiwſzy ták X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ (iako rozumiał) zwierzchność Piotrową/ poſtępowáł do tego/ áby też y Pápieſką okázáć mogł: Do cżego ták przyſtępował. [...] NiemObr 28; co przed czym ſłuſznie ma iść/ vkázuię. Ale o tym iuż názbyt. Do ćiebie miłośći Przyſtępuię KochDz 108; ReszPrz 27; ActReg 148; Náoſtátek w czwartey częśći przyſtępuie do śiedmi plag WujNT 838, przedm 31; Ale o Pędźiſkotách doſyć. Przyſtępuymy Do Mártáhuzow KlonWor 25. Cf Zwrot.

przystępować do czego [= do (części) tekstu] (2): OrzJan 57; Ale iuż ná ten cżas o tym doſyć. Teraz do trzećiey cżęśći przyſtępuię. WysKaz 39.

przystępować ku czemu (12): PatKaz I 3v; (nagł) O Narodzenyu maryey panny (–) [...] Ku pyeruemu ſlowv przyſtąpuyącz pytam yako narodzenye maryey panny od uyekow yeſt w myſzly boſkyey PatKaz III 87v, 97v, 134v, 140v, 144; FalZioł +2v; A thák thu właſnie Prorok przyſthępuye ku pirwſzemu przykazányu Bożemu LubPs S4; Przyſtępuiącz tedy ku temu coś mi w.m. zádał/ ták powiedam/ iżem ia tego nigdy nie twirdził/ áby ſámá doſkonáłość Dworzáninowa páná doſkonáłym vcżynić miáłá GórnDworz Kk2; K rzecży iuż przyſtępuię cney Koronáciey/ Wſławiam mężne Rycerſtwo ſławney Sármáciey. StryjWjaz A3. Cf Zwrot.

W przeciwstawieniach: »odprawić, opuszczać ... przystępować« (2): Opuſzcżam innych bez licżby świátkow Koncyliy [...]. Przyſtępuie [!] do tego/ áby ſię pokázáło iáko tey mocy y zwierzchnośći nád wſzytkimi świátá wſzjtkiego Biſkupj/ Rzymſki Biſkup záwżdy vżywał aż do tego cżáſu. SkarJedn 121; Potym gdy te Generalia od prawi, ad particularia przystępuiąc te przedsię wezmie. ActReg 148.

Zwrot: »do rzeczy, k(u) rzeczy przystępować« = verba ad rem conferre, in rem praesentem ire, factis persequi, ad capita rerum pervenire Cn [szyk zmienny] (5:2): RejRozpr D3; GórnDworz Dv, F5; StryjKron 76; NiemObr 31; JanNKar C2v; Iáko w innych tráktaćiech práwnych piérwéy oſoby opiſowáliſmy: dopiéro do ſámych rzeczy przyſtępowáliſmy: tákże y tu vżywiemy tegóż porządku. SarnStat 645.
4. Uzyskiwać, brać coś dla siebie; dostępować czegoś; accedere Cn (46):
Zwrot: »na imienie przystępować« = osiedlać się, mieć prawo zasiedlania (1): Ktorą im wolnosć [tj. prawo do skargi na pana] daie na cżaſy wieczne im i potomkom ich, wedlug wyſzszego opisania, ktorzysz to poddani na to imienie puste przystępuią ZapKościer 1580/11.
a. Przyjmować sakrament; accipere Cn [w tym: komunię świętą (42), chrzest (3)] (45): LibMal 1544/85; SeklKat Y3; MurzHist P4 [2 r.]; MurzNT 33v; iż ſie niegodzi [na Wielkanoc] żadnemu Swięconego ieść/ iedno thylko ludziom tym/ ktorzy przyſtępuią. KrowObr 99v, 200 marg, Rr2, Tt4v; Ták żiy/ ábyś ná káżdy dźień przyſtępowáć mogł. KuczbKat 185, 185 [2 r.]; ábychmy bez wielkiey vććiwośći y świątobliwośći nieprzyſtępowáli: á cżuiąc ná śię iákikolwiek grzech śmiertelny/ bez ſpowiedźi y ſłuſzney pokuty do tego chwálebnego Sákrámentu przyſtąpić nie śmieli. WujJud 177v; Takież ná Agátheńſkim Concilium [...] dekret vcżyniono/ áby trzy kroć przez rok ludźie przyſtępowáli WujJud 225v, 222v marg, 225, 225v, 226, 250 (10); SkarJedn 346; ReszHoz 116; LatHar 198; [[Ksiądz] potym conſecruie/ y lud świątośćią ſprawuie [...]. A gdy przyſtępuią/ zbor wſſyſtek ſpiewa/ Ieſus Chriſtus naſſe zbawienie UstKościel 139v; JanSyjon 90].

przystępować do czego (8): KuczbKat 140; WujJud 238v; Bo ćię to/ powiáda/ dla tego podkáło: yżeś iuſz przez pięć niedziel do niepokalánych táiemnic zbáwićielá náſzego nie przyſtępowáłá. SkarŻyw 35; A tákowi [tj. ludzie dorośli i świadomi] dopiero ponurzenia/ iáko zwierzchniey piecżęći żądáć/ y do niego przyſtępowáć máią. Co wſzytko dźiećiom nie należy NiemObr 145; LatHar 196, 208, 253. Cf »przystępować do Ciała i Krwie Pańskiej«.

przystępować ku czemu (2): KuczbKat 85; ktorych [napominań] Plebani náſzego Biſkupſtwá/ y wſzyſcy inſzy Kápłani/ záwżdy vżywáć maią [...]/ wiodąc do tego lud poſpolity/ áby ná potym z więthſzym nabozeńſtwem [!] ku prziymowániu tákowych Swiątoſći Páńſkich [...] przyſtępowáć [...] mogł. KarnNap A3.

cum inf (1): iáko od początku chrześćiáńſtwá ludźie chrześćiáńſcy z wielką vczćiwośćią do ółtarzá przyſtępowáli: Ciáłá Páńſkiégo przyymowáć BiałKat 278v.

W połączeniach szeregowych (1): wy którzy ieſzcze małżónek nie maćie/ á do Páńſkiégo ſtołu przyſtępuiećie/ Ciáłá Páná Chryſtuſowégo pożywaćie/ y kreẃ iego piiećie/ ieſliż maćie wolą w małżeńſtwo wſtąpić BiałKat 286; [gdy w Polszcze za starych lat [prymasa] obierano, pożądano i święcono, wszytko Królestwo Polskie pościło, spowiedało się i przystępowało OrzPolic 101; JanSyjon 90 (Linde)].

W porównaniu (1): WSzechmogący y wiecżny Boże/ oto ia przyſtępuię do Sákrámentu iednorodnego Syná twego/ Páná náſzego Iezuſá Chryſtuſá: á przyſtępuię/ iáko niemocny do lekárzá żywotá/ nieczyſty do źrzodłá miłośierdźia LatHar 208.

Zwroty: »przystępować do Ciała i Krwie Pańskiej« (1): Náuká iáko máią przyſtępowáć do ćiáłá y krwie Páńſkiéy/ godnie małżónkowie y bezżéńcy. BiałKat 286 marg.

»do stołu Pańskiego, do ołtarza (Pańskiego), ku stołu bożemu przystępować« = ad sacram mensam a. ad sacram Synaxim accedere, panem coelestem accipere Cn [szyk zmienny] (4:3:1): BielKron 161; BiałKat 278v, 286, 331; INſzych cżáſow/ y ſumnienia cżyſte máiąc/ do ſtołu Páńſkiego nie przyſtępuiećie: á ná wielkanoc y grzechu ſię iákiego ważąc przyſtępuiećie. LatHar 198, 198; WujNT 21.

»do sakramentu pzystępować« (1): Do ołtarzá Páńſkiego/ ábo do ktoregożkolwiek ſákrámentu/ nie będąc w miłośći żaden nie przyſtępuy: ále idz pirwey ziednay ſię z brátem twoim WujNT 21.

Szereg: »przystępować, przyjmować« (1): Tákże y pierwſzy kośćioł/ iż wtym bárdzo pobłądził/ ieſt Swiętokraycá y Heretyk? A to dla tego/ iż pod dwiemá oſobomá przyſtępował prziymował/ y ták vtzył przedtym? KrowObr 204.
5. Następować, nastawać; zaczynać się; accedere Cn (7): kto ſye w nieſzczęśćiu śmieie/ Iabych ták rzekł/ że ſzáleie. Kto záś ná płácz lekkość wkłáda/ Słyſzę dobrze co powiáda: Lecz ſye tym żal nie hamuie/ Owſzem więtſzy przyſtępuie. KochTr 18; Náſláduią bowiem tákowego zbytku te vitia, że więcey o ſobie ludzie zwykli rozumieć/ przyſthępuie wzgárdá inſzych/ nienawiść/ vkęſowánie/ y inſze libidines Phil R4; OrzJan 127; SarnStat 1270.

przystępować komu (1): Owa go miecżem Krolowa przebyłá [!]/ [...] Dobrze żyw biały [król szachowy]/ gniew mu przyſtępuie/ Ze bok v ſiebie ſłábſzy ieden cżuie. KochSz Bv.

przystępować k(u) czemu (2): A cos terás vczynił/ żałui tego [wyparcia się prawdy Pańskiej]/ zmiłuiéć śię pán nad tobą/ Teras cię kreẃkośc ciała zwiodła/ niecháiże ktęmu nieprzyſtępuie przekleta złośc ducha MurzHist N4; Potym záś/ bywa záklinanie/ ktore ku wygnániu Szátáná [...] modlitwámi ſpráwowáne bywa. Ku temu záklinániu/ inſze też obrzędy przyſtępuią KuczbKat 145.

6. Występować razem; iść w parze; accedere Modrz (5):

przystępować do czego (4): BiałKat 238v; A ácżkolwiek to ieſt doſyć niemáła przycżyná do vſtáwienia ſrożſzego karánia; wſzákże też y tá do tego przyſtępuie/ iż im ieſt więtſzy ábo zacnieyſzy ten kto grzeſzy/ tym y wyſtępek iego ieſt iáwnieyſzy ModrzBaz 73, 66v; lecz do tey opiſáney ſpráwiedliwośći/ tá ſłuſzność prżyſtępuiąc/ onę lepſzą czyni. GórnRozm Gv; [CerGór 33].

przystępować ku czemu (1): ieſliże co przez wiele Xiąg na światło wydano yeſt/ tedy to niełatwie zaginać [!] może/ ieſliże tylko zaczność a godność prziſtępuie ku mowie. KwiatKsiąż H.

7. Wykazywać zgodność, podobieństwo [do czego] (4):
Zwroty: »blisko przystępować« (2): Acżkolwiekem ia Wáldencżykom [...] w kſięgách moich iáſne świádectwá dał/ iż oni bliżey niż inſziy/ do ſzcżerośći Ewángelijey przyſtępuią/ nád inſze wſzyſtkie/ ktore znam: wſzákże to w nich bárzo gánię/ y háńbię/ iż [...] ReszPrz 57; Niémáſz bowiem litery żadnéy, któraby bliżéy do i/ przyſtępowáłá/ iáko to/ y JanNKar F4v.

»co nabliżej przystępować« = być dostosowanym (2): WujJudConf 34; A do tych obcich praw y przyrodzonych y Bożych/ vſtáwy roznych narodow ieſli máią być vchwalone/ trzebá áby do nich co nabliżey przyſtępowáły [accedere oportet]. ModrzBaz 74.

8. Zgadzać się (2):

przystępować ku czemu: Eorum magis sententiae sum, qua etc. S tymi więcey dzierżę álbo ku tym [lege: tych] mniemániu ráczey przyſtępuyę Mącz 383a.

przystępować na co (1): Accedo tuae sententiae, Dzierzę s tobą/ Przyſtępuyę ná twoye słowá. Mącz 43c.

9. Mnożyć się; powiększać się ilościowo (5): Ieno tego trzebá pilnowáć/ ábyś puśćił wodę przez Sadzáwki/ co nawiętſzą. nie ták prędko zimie zámárznie: y o Ryby ſye nie potrzebá bać áby w nich przyſtępowáły. Strum N4.

przystępować komu (1): Iż Pan od cżáſu ſwego wćielenia/ národzenia/ pełny záraz łáſki wſzelákiey nie był: ále iáko ćiáłá z cżáſem przybywáło/ ták też z cżáſem dáry iemv Boże przyſtępowáły. ReszPrz 81.

α. Bezpodmiotowo: powodzi się, dobrze się wiedzie (3):

przystępuje komu (1): Im ſobie człowiek więcéy pomierny vymuie/ Tym mu więcéy od Bogá z łáſki przyſtępuie KochPieś 36.

Przysłowie: Lácnoć tu [w życiu doczesnym] durowáć/ kiedy (iáko mowią) przyſtępuie CzechEp 99; KochSz C3.
10. Współżyć cieleśnie (2):
Zwrot: »przystępować do żony« = appropinquare uxori Vulg [szyk zmienny] (2): Leop Ex 19/15; Y kazał obwołáć przez Moyżeſzá [Pan Bóg przed rozmową z ludem]/ áby ſię zgotowáli przez trzy dni/ á do żon ſwych nieprzyſtępowáli/ á wſzáty ſię ochędożone y wypráne oblekli. SkarŻyw 481.
11. Przydeptywać, stawać lub naciskać coś nogą; calcare, insistere, premere Cn [co] (1): [Aboczem ono byale odzenye bilo dlvge przeſto przyſtepowąl ye yſz bilo dlvſſze przed ſzobą RozmyślDomin 50, 62, 96.]
Zwrot: »[komu] nogę przystępować« = zalecać się (1): [Panna V do Szymka:] Zemną ſobie rzecz náyduieſz/ Drugiéy nogę przyſtępuieſz KochSob 61.
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Superscando, Prziſtępuyę. Mącz 434b; Coaccedo – Wespoł prziſtępuię. Calep 208b, 12a, 22b.

Formacje współrdzenne cf STĄPIĆ.

Cf PRZYSTĘPOWANIE, PRZYSTĘPUJĄCY

ZCh