Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYWIEŚĆ

Następne hasło: PRZYWIEWAĆ »

PRZYWIEŚĆ SIĘ (19) vb pf

się (13), sie (6).

inf z tekstów nieoznaczających é; w pozostałych formach e jasne, o prawdopodobnie jasne (tak w przywieść).

Fleksja

inf	przywieść się

praet
	sg		pl
1	m		m pers	przywiedlismy się
3	n	przywiodło się	subst	przywiodły się

conditionalis
	pl
1	m pers	bysmy się przywiedli
3	m pers	by się przywiedli

inf przywieść się (5). ◊ fut 3 sg przywiedzie się (4). ◊ 3 pl przywiodą się (2). ◊ praet 3 sg n przywiodło się (3). ◊ 1 pl m pers przywiedlismy się (1). ◊ 3 pl subst przywiodły się (1). ◊ con 1 pl m pers bysmy się przywiedli (1). ◊ 3 pl m pers by się przywiedli (2).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

I. W funkcji zwrotnej (12)
II. Bezpodmiotowo: stało się (1)
III. W funkcji strony biernej (6)
- 1. Zostać przytoczonym jako argument lub przykład (5)
- 2. Zostać doprowadzonym do jakiejś ilości (1)

I. W funkcji zwrotnej (12):

1. Doprowadzić się do czegoś; adducere se Calag (10):

a. O świadomym działaniu: osiągnąć coś, przystąpić do czegoś (5):

[przywieść się czego: mogłyćby pewne osoby [...] na ten siem jachać cum plena potestate stanowić zaczęte rzeczy a drudzyby ku obronie nazad się wrócili, jedno podobno trudno się tego przywieść mają. ListyZygmAug 1568 558.]

przywieść się do czego (3): gdyſmy widomie Bogá poználi: przezeń do zámiłowánia niewidomych rzeczy/ [...] przywiedliſmy ſię. SkarKaz 487b; [SkarSynod Bv]. Cf Zwroty.

przywieść się na co (2): Acż drudzy s ſwiętą cnotą záwżdy idą zgodą/ A ná żadną ſie nigdy złą rzecż nie przywiodą. RejWiz 76, 189.

[W przeciwstawieniu: »odstąpić ... przywieść się«: Bo oni od Bogá y prawdy y iednośći kośćiołá Bożego odſtąpili/ á do niey ſię przywieść niechcą/ ábo dla Tureckiey niewoli niemogą. SkarSynod Bv.]

Zwroty: »do wiary się przywieść [czym]« (1): Ná koniec y pogáńſtwa wiele żywotem ſię iego świętym do wiáry Bożey przywiodło. SkarŻyw 58.

»do zgody się przywieść« (1): Dotknimy iuż przyczyn tych tákich niezgod wáſzych. ktore poznawſzy/ przywodźmy ſię do oddalenia ich: ábyſmy ſię do świętey zgody przywiedli. SkarKazSej 674a.

b. Znaleźć się w jakiejś sytuacji, doznać czegoś (5):

przywieść się ad aliquid (1): bo mamy w tym nadzieję, żebyśmy tym strachem zewnętrznym od nieprzyiaciela rychlej przyciśnieni byli wszyscy ku poprawieniu tego, czego ku gruntownej obronie na potym potrzeba, niźli zabawiwszy się na tak niepewnej od [!] extremam ruinam się przywieść, jakom powiedał. Diar 68.

przywieść się w co [w tym: in aliquid (1)] (3): A wszakże i ci [tyranowie], gdy od wielkich jakich osob sąsiedzkich a nie poddanych bywają w czym winowani, dawają wżdy swe sprawy, przecz co czynią, aby się wżdy in contemptum et in discrimen nie przywiedli u sąsiedzkich ludzi sobie przyległych. DiarDop 99. Cf Zwroty.

Zwroty: »przywieść się w niebezpieczeństwo« (1): ſich inn gefahr bringen. Przywieść śię w niebezſpiecżęńſtwo. Adducere se ipsum in periculum. Calag 444a.

»w rozpacz się przywieść« (1): ábo iżby ſie w roſpácż przywiedli/ zápomniawſzy opátrznośći Páńſkiey y onych obietnic iego/ iż ſie on [...] opieka wiernymi ſwemi. RejPos 331.

»ku szkodzie się przywieść [przez co]« (1): Abowiem przes ſwoię niebáczną odpowiedź łacwie może w błąd wpáſć/ y ku ſzkodźie ſye przywieſć. GroicPorz v3v.

2. Przyjść, stawić się [przed kogo z czym] (1): dáleko barźiey on [ojciec] miłuie ſyny/ niżli Sędźia tych/ co ſię prże deń ze ſwą prżą prżywiodą. GórnRozm F4.

3. Fraza: »na pamięć się przywiedzie [kto komu]« = ktoś się przypomni (1): Nie ták ćię łatwie vnieśie pychá y gorna myśl/ kiedyć ſię ná pámięć przywiedźie Bog wielce poniżony. LatHar 259.

II. Bezpodmiotowo: stało się (1):

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Wiemy, że to WKM dobrze wiedzieć raczysz, na czym ten tak długi czas się strawił, aniż się k temu przywiodło, żeby co potrzebnego mowić się miało Diar 64.

III. W funkcji strony biernej (6):

1. Zostać przytoczonym jako argument lub przykład (5): SkarJedn 143; O cżym ſię ná oſobnym mieyſcu/ tá hiſtorya przywiedzie. SkarŻyw 393, 103.

Frazy: »przywiedzie się na przykład [kto]« (1): A tám ná wſzytko naidzie ſie łatwi oblig/ ſłowy ſie rzecż wymáluie/ [...] Przywiedzie ſie ná przykład y tá/ y owá ſąſiádá/ iáko dáleko gorzey cżyni/ á wdy ieſt prażna złey ſławy GórnDworz Bb4.

»słowa się przywiodły« (1): ſłuchaymy ſtárożytnych y świętych Doktorow Láćinſkich y Greckich/ iáko oni te ſłowa Chryſtuſowe/ ktore ſię przywiodły o przełożeńſtwie Piotrá S. nád inne/ rozumieli SkarJedn 65.

2. Zostać doprowadzonym do jakiejś ilości (1): [do siódmego dnia zwiększać stopniowo ilość pitej wody] co dźiéń część/ ták iż od óſmégo záś vmnieyſzáć przydźie/ ónąż miárką/ którą przyczyniano/ áż ſye przywiedźie do piérwſzéy Oczko 19v.

Formacje współrdzenne cf 2. WIEŚĆ.