[zaloguj się]
[pdf]

PRZYZNAWAĆ (143) vb impf

W inf -znå- (7), -zna- (6); -znå- NiemObr (2), GrochKal (2), RybGęśli, KlonWor; -zna- KochPs, GórnRozm, SkarKaz, VotSzl; -znå- : -zna- OrzJan (1:2); drugie a jasne. W pozostałych formach -znå- (121), -zna- (5); -znå- : -zna- SkarJedn (8:1), CzechRozm (9:1), NiemObr (13:1), GórnRozm (1:1), WysKaz (4:1).Formy tematów w praes: przyznåw- (102), przyznaj- (1); przyznåw- : przyznaj- CzechRozm (9:1).

Fleksja
inf przyznåwać
indicativus
praes
sg pl
1 przyznåwåm przyznåwåmy
2 przyznåwåsz przyznåwåcie
3 przyznåwå przyznåwają, przyznają
praet
sg pl
3 m przyznåwåł m pers przyznåwali
f przyznåwała m an
n subst przyznåwały
fut
pl
3 m pers przyznåwać będą
imperativus
sg pl
1 przynåwåjmy
3 niech przyznåwå
conditionalis
sg pl
1 m bym przyznåwåł m pers bysmy przyznåwali
3 m m pers by przyznåwali
f by przyznåwała m an
impersonalis
praet przyznåwåno
participia
part praes act przyznåwając

inf przyznåwać (11). ◊ praes 1 sg przyznåwåm (16). ◊ 2 sg przyznåwåsz (1). ◊ 3 sg przyznåwå (50). ◊ 1 pl przyznåwåmy (8). ◊ 2 pl przyznåwåcie (2). ◊ 3 pl przyznåwają (25), przyznają (1). ◊ praet 3 sg m przyznåwåł (1). f przyznåwała (1). ◊ 3 pl m pers przyznåwali (5). subst przyznåwały (1). ◊ fut 3 pl m pers przyznåwać będą (2). ◊ imp 3 sg niech przyznåwå (1). ◊ 1 pl przynåwåjmy (1). ◊ con 1 sg m bym przyznåwåł (1). ◊ 3 sg f by przyznåwała (1). ◊ 1 pl m pers bysmy przyznåwali (1). ◊ 3 pl m pers by przyznåwali (2). ◊ impers praet przyznåwåno (1). ◊ part praes act przyznåwając (11).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(z Cn; XVIII) – XVIII w.

1. Wyrażać zdanie (112):
a. W odniesieniu do tego, co ktoś twierdzi: uznawać za prawdziwe, potwierdzać [w tym: co (15)] (24): NiemObr 102; GórnRozm D4v; OrzJan 42; Lecz haeretycy te ſłowá (przez dobre vcżynki) ná tym mieyſcu rádzi opuſzczáią [...]: choćia ſię we wſzytkich kśięgách Láćińſkich y w Graeckich niektorych/ iáko y ſam Bezá przyznawa/ náyduią. WujNT 810; WysKaz 28; tych [godnych hetmanów i ludzi rycerskich] [...] ieſt v nas dáleko więcey/ á niżeli gdzie indziey. Co nie tylko ia Polak/ [...] ále y okoliczni [...] ſąśiedzi/ báczą y przyznawáią. VotSzl B4v, C.

przyznawać komu [= adresatowi wypowiedzi] (4): thę trudność [sprostania zadaniom dworzanina] ia W.M. przyznawam/ ábowiem niemniey to trudna rzecż ieſt/ náleść s ták oſobnemi przymioty Dworzániná/ iáko też y tá/ doſyć vcżynić thákiemu vrzędowi GórnDworz Kk3; GórnRozm N3; ActReg 43; Czego nam wiele dowodźić nie potrzebá: gdyż nam to y ſámi ádwerſarze rádźi nie rádźi przyznawáią. WujNT przedm 10.

przyznawać komu, czemu [= o kim, o czym] (4): cf Ze zdaniem nawiązującym; Zwroty.

przyznawać o czym (1): gdyż Pánu Chriſtuſowi ſą tákimi nieprzyiaćioły/ iż [...] gotowi ſą wſzeláki gwałt y wykręt piſmu ś. vcżynić/ żeby iedno o tym co prawdá ieſt nie przyznawáli. CzechEp 342.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (5); iż, że] (10): ktorzy [luteranie] yednák czáſem yáſną prawdą zwyćyężeni przyznawáyą/ iż trudne piſmo/ á iż go ſámi nye do końcá wſſędy rozumyeyą KromRozm II o2; Abowim ſámi to kácyrzowye przyznawáyą/ iż tákye ſpráwy koſcyelne álbo duchowne od złych ludźi dobrze á ſkutecznye ſpráwowány być mogą KromRozm III D4; Y to też przyznawam/ iż to ieſt proſtſza wiárá y ſnádnieyſza náuká CzechRozm 65, 134v; CzechEp 296; NiemObr 22; Tą tedy chlubą cnoty ſwey káżdemu prżyznawámy/ iż bez cnoty ſpolność/ á z godne mieſzkánie/ miedzy ludźmi bydź nie może. GórnRozm N3; ActReg 43; WujNT 38; SarnStat 55.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzęnym [komu (to); iż, że] (2): gdy ſię wżdy y ſam wrzkomo też do piſmá ś. odżywa: á nam ie też że mu wierzymy y ná nim ſię buduiemy przyznawa CzechEp 89, 89.

Zwroty: »[komu] dobrowolnie przyznawać« (1): W cżym nam oto [ksiądz kanonik] dobrowolnie to przyznawa/ iż ſię piſmem ś. iákoż ták ieſt/ y rządźimy y ſzcżyćimy CzechEp 89.

»prawdę [komu, czemu] przyznawać« (2): Co ſie tknie ſłow tych Prorockich o pokoiu tym powiedziánych [...] tedy im prawdę przyznawamy/ y mocnie im wierzymy CzechRozm 112; SkarJedn 85.

b. Stwierdzać coś w odniesieniu do własnej osoby [w tym: co (3)] (5): Ieſli táki Prorok przyznawa ćięmnośći nievmieiętnośći ſwoiey: á my máludcy [...] iáką nocą niewiádomośći ogárnieni ieſteſmy. SkarKaz 81a.

przyznawać komu (1): Nawiętſzé ztąd weſelé ſobie przyznawáłá/ Iż tákiégo młódźieńcá do téy gry wzywáłá GosłCast 56.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); że] (3): Y Murzinowie ſłońcem przypaleni/ Przyznáwáć będą/ że tu ſą zrodzeni. KochPs 130; Ty Mánicheuſzu nie przyznawaſz/ żeś ieſt vcżynkiem Chriſtuſowym? [...] á ty ſobie inſzego ſtworzyćielá nayduieſz? CzechEp 180; OrzJan 129.

c. W odniesieniu do innych podmiotów (83):
α. Uznawać za prawdę wiary; uznawać świętość; confiteri Vulg [w tym: co (11)] (15): Iáko my przyznawamy bytność przedwiecżną ſyna Bożego. CzechEp 269 marg, 68, 142; NiemObr 139; ReszPrz 90; WujNT Act 23/8; WysKaz 32; Gdy tedy bráćia náſzy nowego nabożeńſtwá widzą/ iż tym piſmem S. ktore známi przyznawáią/ ieſteſmy [...] vwiązáni: [...] niechże nas y niewiádomych bráći náſzych/ do cżego temu przećiwnego [...] niećiągną PowodPr 41.

cum A cum inf (1): Ia ieſzcże drugie mieyſce tegoż Proroká przywiodſzy/ koniec vcżynię iáko on Cżyśćiec być przyznawa. WysKaz 38.

Ze zdaniem dopełnieniowym [iż (1), zaimek względny (1)] (2): CzechRozm 12; Przetoż wſzytko mu [Chrystusowi] poſłuſzeńſtwo oddáiem/ [...] máiętnośći y kroleſtwá náſze: przyznawáiąc iż to iego wſzytko ieſt SkarKaz 519b.

W przeciwstawieniu: »przyznawać ... ganić« (1): Náucżyliſmy Plebany y káznodźieie/ áby [...] żadną miárą iedney oſoby [tj. komunii św. pod jedną postacią] nie przyznawáli/ ále gánili ReszPrz 59.

Zwrot: »Boga (bogi a. wiele bogow) przyznawać« [szyk zmienny] (3): Gdy tedy człowiek tego co Bogowie mieli vcześnikiem ſię sſtał/ [...] prżyznáwáć Bogi poczał [!]/ im ſłupy y Ołtarże iął budowáć. GórnRozm N2; Iedno ieſt Boſtwo y Bog ieden/ iáko piſmo mowi/ wiela bogow żadną miárą nie przyznawamy. SkarKaz 276a, 519b.
Szereg: »przyznawać i przyjmować« (1): To ieſt moie O Iezuſie Chriſtuſie krotkie wyznánie y wiárá/ do ktorey ieſzcże przyznawam y z ſercá przyimuię/ cokolwiek o nim ieſt w piſmiech świętjch/ nád to com ia tu przypomionął. CzechRozm 12.
β. Przypisywać cechę, działanie, sprawstwo, też prawo do czegoś; consentire Vulg; concedere, dare, tribuere Cn [w tym: komu, czemu (51), co (47)] (64): WujJud 32; iż cokolwiek mu [Chrystusowi] piſmo święte przyznawa: to też y ia ſzcżyrze przyznawam iemu. CzechRozm 12; To prawdá iż tę zwierzchność y zacność rádzi żydowie Meſyaſzowi przyznáią. CzechRozm 107, 9v, 19, 49v, 65v, 105; SkarJedn 69, 107, D3v; Oczko 9, 10, 15v, 23v; StryjKron 61; Spuſzcża ſię [ksiądz kanonik] ná ſámę Vulgatę, á ſam iey omyłki przyznawa CzechEp 266, 86, 143, 205, 213, 274 [2 r.] (9); Lecż ieſli X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ prawdźiwie przyznawa moc ſłowu Bożemv/ cżemuż tym ſámym nie walcży? NiemObr 19; dla cżego on ſąd/ ktory Chriſtus odpráwowáć ma/ ſłuſznie Bogu ſámemv przyznawáć mamy NiemObr 108, 43, 74, 92, 109, 119; ActReg 131; OrzJan 14, 41; PowodPr 38; SkarKaz 351b, 486a; VotSzl B3; Serce męſtwo y dźielność to wam przyznawáią/ Obcych narodow ludźie ktorzy to was znáią. CzahTr G3v, G3v, I2v; KTO chce niech wzywa ſtárcá wſzetecżnego [tj. Neptuna]/ Dla żeglowánia w morzu beśpiecżnego. Ktoremu błędne przyznawa pogáńſtwo Wſzech wod poddáńſtwo. KlonFlis B3.

przyznawać co [że coś jest czymś a. nazywać coś czymś] (2): (nagł) Wozy. (–) Trzy gwiazdy nieśie dyſzel/ czterémá pałáią Kołá: parę niedźwiedźic drudzy przyznawáią KochPhaen 2. Cf przyznawać co za co.

przyznawać kogo kim [= uważać za kogoś] (1): Wié [cesarz turecki] żeś wáſzá K.M. ieſt ten/ którégo poddáni domá wielkim Królem/ króm domu/ y ſczęśliwym y zacnym woyny Hetmánem wſzyſtkié narody przyznawáią. OrzJan 75.

przyznawać kogo miedzy kogo [= uważać za kogoś] (1): WysKaz 42 cf Szereg.

przyznawać kogo za kogo, co za co (2): iż Zydźi Páná Kryſtuſá dla tego zá Meſyaſzá nie przyznawáłi [!]/ że tego w piſmie o nim niewiedźieli. CzechEp 210; Nákoniec ſam Ewángeliſtá ś. Ian zá cudo to wyſzćie [Chrystusa z grobu] ono przyznawa SkarKaz 204b; [y ono ſie iym [zwolennikom trynitaryzmu] nie ſpodoba/ że Duchá świętego/ za Bogá/ albo za trzećią w boſtwie oſobę nie przyznawam. BudArt A5v].

przyznawać w czym (1): Y święći kośćielni Doktorowie ſtárzy/ [...] vſtá im [heretykom] zámykáią/ gdy wielki cud y właſność dźiwną ćiáłá vwielbionego Páná Iezuſowego w tym weſzćiu przyznawáią SkarKaz 204a.

cum A cum inf „być” za kogo (1): ále ten [jest prawdziwie mądry]/ ktorego miſtrz wſzelákiey mądrośći Duch ś. zá tákiego być przyznáwá WysKaz 3.

cum A cum inf „być” kim (2): RejPos 13; y nawyzſzego Bżſkupá [!] Rzymu ſtárego Papieżá/ przyznawam być Pána naſzego Iezuſa Chryſtuſa namieſtnikiem. SkarJedn 294.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [iż, że (6), żeby (po przeczeniu) (2)] (8): Przyznawam tobie Oycże/ [...] iżeś te rzecży zákrył od mądrych y rozumnych/ á obiáwiłeś ie málucżkim. CzechRozm 9v, 63v, 65v, 162; iż X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ nie przyznawa Chriſtuſowi tego: żeby on był prawdźiwym cżłowiekiem CzechEp 344; NiemObr 93, 109; przyznawam zakonowi/ że dobry ieſt. WujNT Rom 7/16.

Jako zdanie wtrącone (1): Trudnoć w prawdźie przyznawam lećż przedśię brnié Cnotá/ Do nieśmiertelnych zápłat KołakSzczęśl C3v.

W przeciwstawieniu: »odejmować ... przyznawać« (1): Winuie nas też X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ y ſzácuie/ iákobyſmy Boſtwo przedwiecżne/ pánu Chriſtuſowi odeymowáli/ á pożycżáne [...] przyznawáli. NiemObr 99.

Szereg: »kłaść i przyznawać« (1): Lubelſkie Collegium náſze/ miedzy przednieyſze dobrodźieie [...] to zacne Kśiążę kłádźie y przyznawa. WysKaz 42.
Przen (1): iáko iedná białagłowá niemáiącz przed thym żadney chęći/ do mego iednego powinowátego/ ſtąd ſie go telko dziwnie rozmiłowáłá/ iż ludzie o tym mowili/ iákoby ſnim miáłá mieć porozumienie. Ia ták mnimam/ iż oná mowá poſpolita/ ktora iákoby przyznawáłá godność iego/ iey go zdrożyłá GórnDworz Cc4v.
γ. Orzekać, że ktoś a. coś jest czyjeś [kogo, co komu] (2): Ieſli ćię mąż odumárł po śmierći brzemienną: Chceſz vrodźić dźiedźica [...] Wdowo/ záraz opowiedz brzemię Vrzędowi [...]. A ták Vrząd wyſyłał mądre białegłowy/ Ná doświádcżenie prawdy pozoſtáłey wdowy. Ieſli prawdá/ iuż mátkę w cżąſtkę wwięzowano/ Imieniem płodu/ ktory Oycu przyznawano KlonWor 63.
Zwrot: »za własność przyznawać« (1): TO cżymkolwiek władnę/ z chęći ſwey ſerdecżney/ Zá właſność przyznawam/ Pánu chwały wiecżney GrabowSet T4.
δ. Twierdzić, że coś się do kogoś odnosi [co komu] (2): CzechRozm 107; iż nie k rzecży [ksiądz kanonik] to Pánnie Máriey przycżyta/ co wprzod położył Ezáiaſz: á dopiero to co ná wtorym mieyſcu ſtoi Chiſtuſowi wżdy przyznawa. CzechEp 298.
2. Zatwierdzać, przedłużać moc prawną [co komu] (1): Któré wſzyſtkié Artykuły [...] znáiąc bydź chwalebné/ potrzebné/ [...] wſzyſtkim Stanom y oſobam Litewſkim tym liſtem náſzym ná wieczné czáſy z ſtrony náſzéy przyznawamy SarnStat 1025.
3. Dawać, nadawać, udzielać, też respektować czyjeś prawo do czegoś; censere, conferre, dare (veniam) Cn [w tym: co (22), komu (20)] (23): SkarJedn 107; iż Papież przyznawa zwierzchność świecką Ceſárowi/ krolom/ y inſzym przełożonym CzechEp 383, 364, 383, 384 [7 r.], 388, 400, 404; ále też náoſtátek Papieżom tákową moc/ y zwierzchność przyznawáią dźiśieyſzy ich pochlebcy/ iż oni ſynodowe vchwały poſądzáć/ y korrygowáć mogą NiemObr 176, 166, 167; Widzę y wielkiey Litewſkiey oſády Poſłowie iádą/ do teyże gromády/ Przyznawáć władzą nowemu Krolowi GrochKal 25, 14; RybGęśli D3.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Bo on [papież] nie ieſt poddány żadney ludzkiey zwierzchnośći/ [...] áni też przyznawa zgołá y cále żadnemu/ [...] żeby on miał być zwierzchnośćią iego. CzechEp 385.

Zwrot: »przyznawać przywileje« (2): Ian Konſtántynopolſki Pátryárchá/ gdy ſobie tytuł ten przywłaſzcżył [...] Grzegorz go ś. ſwoią pokorą ſkroćił/ y po tym Phocas Ceſarz tego mu tytułu zákazał/ przyznawáiąc ſtárodawne Apoſtolſkie przywileie kośćiołowi Rzymſkiemu/ áby był iako przedtym głową wſzytkich kośćiołow. SkarJedn 138, 113.
4. Uznawać za słuszne, przyjmować, akceptować [w tym: [kogo], co (6)] (7): SkarJedn 128; á wrácáiąc ſię do Polſkiey Wolnośći/ [...] ia nie tylko iey nie prżyznawam/ ále powiádam że tu ieſt wielka niewola. GórnRozm C3v; OrzJan 106; SarnStat 1001; [bo miedzy nimi [szlachtą] byli niektorzy/ co áni Krolá przyznawáli/ áni ſądow ſłucháć chćieli BielKron 1597 591].

przyznawać komu (2): Ktorą [srogość] ácż ſpráwiedliwą widźiemy ná ſobie/ Co my zá ſwoie grzechy przyznawamy ſobie. Leć ćię o miłoſierdźie pokornie prośimy CzahTr G4; KlonWor 30.

przyznawać kogo za kogo, [co za co] (1): ze niemasz nic inszego [na zjeździe lwowskim] iedno diuersis hominibus, diuersa voluntas [...] ktorzy palam maxime omylonego człowieka za P⟨ana⟩ sobie przyznawaią ActReg 48; [Zatym się [posłowie] rozjachali a na dalszy czas o konkluzyej naradzić się mieli, tego zjazdu za sejm nie przyznawając. KronMieszcz 132; JanWróż 26; A co powiádaſz o onym zgromádzeniu w Báſiliey/ tegoć my nie przyznawamy zá Concilium ŁaszczOkulary G4v].

Formacje współrdzenne cf 1. ZNAĆ.

Cf [PRZYZNAWAN], PRZYZNAWANIE

LWil