[zaloguj się]
[pdf]

DOPYTAĆ SIĘ (55) vb pf i prawdopodobnie impf

pf (53), impf (2) RejPos 167v, 288.

sie (33), się (12).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf dopytać się
praet
sg
3 m dopytåł się
plusq
sg
3 m był się dopytåł
imperativus
pl
2 dopytåjcie się
conditionalis
sg
3 m by się dopytåł

inf dopytać się (29). ◊ fut 2 sg dopytåsz się (8). ◊ 3 sg dopytå się (4). ◊ 1 pl dopyt(a)my się (1). ◊ 2 pl dopytåcie się (1). ◊ 3 pl dopytają się (1). ◊ praet 3 sg m dopytåł się (3). ◊ plusq 3 sg m był się dopytåł (1). ◊ imp 2 pl dopytåjcie się (1). ◊ con 3 sg m by się dopytåł (2). ◊ 1 pl bychmy się dopytali (2) RejZwierz. ◊ part praet act dopytåwszy się (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) ‒ XVIII w.

1. Pytając dowiedzieć się czegoś; wywiedzieć się, dojść, dociec czegoś; interrogare, percontari Cn (12): Byłoćby ieſzcże wiele bárzo mowić o tym/ Ale ty więc powoli dopytaſz ſie potym. RejWiz 52; RejZwierc 116.

dopytać się czego (3): Wiele rzeczy w piśmie S. ktorych ſię roku y dniá pewnego/ nie dopytaſz SkarJedn 99. Cf dopytać się czego od kogo, Ze zdaniem dopełnieniowym, Zwrot.

dopytać się czego od kogo (1): Tedy Herod [...] zágniewał ſię bárzo/ poſłał á pomordował wſzytkie pácholęta/ [...] wedle cżáſu ktorego ſię był dopytał od czárnokśiężnikow [secundum tempus quod perquisiuit (marg) exquiserat (‒) à Magis]. BudNT Matth 2/16.

dopytać się do czego (1): iż grzech á gniew Páńſki záſlepił ocży náſze/ [...] iż ſie áni przypátrzyć/ áni ſie do żadney rzecży ſłuſzney dopytáć nie możemy. RejZwierc [193]v.

dopytać się o kim, o czym (3): A dopirko dopytawſzy ſie o nim/ á o możnośći Boſtwá iego/ á o miłoſierdziu iego/ wołay zá nim beſpiecżnie: O miły Pánie á ſynu Dawidow RejPos 68v; Chryſtuſa náleść nikt nie może/ kto ſię pierwey/ o kośćiele Bożym nie dopyta. SkarJedn 8; Vrząd duchowny áby ſię o prawdzie káżdy dopytáć mogł SkarKaz Oooo2vb.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Iá niewiádomy ſpráwy, zá ſłowy tákowych Nowiniarzow, teżem ſię puścił był niewinnie Ná ſwego przyiáćielá. By ſię dopytáć, z kogo to napierwey wyſzło. CiekPotr B4v.

Zwrot: »dopytać się prawdy od nieprawdy« (1): A ieſlibyś nie rozumiał ſam [pańskiego słowa]/ wżdj ſie z inſzym rozmowić możeſz á dopytáć ſie prawdy od nieprawdy. RejZwierc 259.
Szereg: »nauczyć się i dopytać« (1): Nikt ſię tego z rozumu y z Philozophiey świeckiey náuczyć y dopytáć z przyrodzonych náuk nie mogł. SkarKaz 486b.
a. Dojść do porozumienia (1):

dopytać się na kim (1): Straszą Krola mną y tak ze się nanim dopytac nie mogę gdy co znim mowię ActReg 101.

2. Wypytując się lub szukając znaleźć, odnaleźć, odszukać; doszukać się, natrafić, dotrzeć do kogoś lub czegoś (43):

dopytać się kogo, czego (20): tych Zawiedzionich niewolnikow niemogliſczie ſſie thv dopithacz LibLeg 10/56, 10/56v, 92; RejZwierz 104; A gdy ſie tego wozá dopytał/ poſiekł węzły álbo páſy v niego. BielKron 124; wſzákże iż poſpolitych Ziół łatwie ſye żywych dopytáć między bábámi SienLek 256v; RejAp AA6, 20v; w Polſzce trudno ſye Mierniká dopytáć GrzepGeom A4, I2v; A [Maria] gdyż ſie go [Jezusa] nigdziey dopytáć nie mogłá/ biegłá z wielkim ſtráchem do onego koſciołá RejPos 38v, 36 [2 r.], 240v; RejZwierc 240v; StryjKron 275; Kostyrowie, zwodnicy, złodźieie. Rozumieſz Ze miedzy tákowymi ludźmi ſię dopytaſz Zguby ſwey CiekPotr 77. Cf Zwroty.

dopytać się do czego (1): Thákże gi potym ſam Pan po ſmierći iego zágrześć á pochowáć racżył dla báłwochwálſtwá/ że ſie żaden nie mogł dopytáć do grobu iego. RejZwierc 125.

dopytać się o kim, o czym (3): Tedy Iozue dopytał ſię o Achanie/ y rzekł mu SkarŻyw 502; SkarKazSej 702a; tákże też ia z pilnośćią ſie o onych piſmách pytáiąc/ miánowićie v nieboſzczyká Páná Pobidźińſkiego/ nie mogłem ſie dopytáć. SzarzRytJSzarz nlb 2v.

Zwroty: »oleju się dopytać« = znaleźć sens (1): Szkándowáć poſmycżnym Niemcom/ ieſt rzecż przyzwoita/ Ale ſię oleiu w ſetnym wierſzu nie dopyta. KlonŻal D3v.

»[kogo] nie dopytać się za rowne pieniądze« (1): wyiechawſzy ná targ wſzytko znaydzie kupić/ y tákiego páná [starego a szalonego] máłoby ſie cżáſem nie dopythał zá rowne pieniądze. RejZwierc [121]v.

»nie dopytać się żadnego słowa« (1): Mnię macie ocz trudno pytać Bomſie nie mogła dopytać Z żałoſći/ żadnego ſłowa Odeſzła byta [!] y mowa RejJóz H2.

W przen (18):

dopytać się kogo, czego (8): Yákoż ſye tego powſſechnego koſcyołá dopytáć mamy? Muſyelibyſmy wſſyſtek ſwyát zchodźić/ á wſſędy ſye wywyádowáć KromRozm E5v; A dopytawſzy ſie go [Pana] w piſmiech ſwiętych iego/ iż ten ieſt/ iuż mocno ſtánąć przy nim mamy/ á nigdzyey ſie nie vnośić od náuki iego. RejPos 11, 11, 167v, 261, 339. Cf Zwroty.

dopytać się do kogo, do czego (10): á gdy ſie do mnie z wiernemi ſercy ſwoiemi dopytacie/ oto ſłuchaycie iż was ochłodzę RejPos 287, 288, 329v. Cf Zwroty.

Zwroty:»dopytać się do Boga Ojca, do Pana, Bostwa« (2 : 1 : 1): Ktory [świat obłudny] ſie o to pilnie a vſtáwicżnie ſtára/ ábychmy ſie nigdy dopytáć nie mogli do tego to ták dobrotliwego Páná ſwoiego RejPos 187v; iuż iáko tu ſam opowiedáć racży/ żadnym obycżáiem nie będzye ſie mogł dopytáć do Bogá Oycá iego niebieſkiego. RejPos 293, 184v, 293.

»dopytać się do domu, do ojczyzny« (2 : 1): gdyż ſie niebożątká dopytáć nie mogą w onym obłądzeniu ſwoim do tego błogoſłáwionego domu Páná ſwego. RejPos 184, 184, 329v.

»dopytać się drogi« (2): A zrozumiawſſy dobrodzieyſtwu iego ſnadnie ſie dopytamy drogi ktora wiedzie doniego zá odkupieniem iego RejPs 96v; RejPos 241.

Szeregi:»dopytać się a dociskać« (1): ták iż ſie tu nie ſmieią dopytáć á doćiſkáć do ciebie wiele tych proſtacżkow twoich RejPos 288, 184v.

»nie naleść ani dopytać się« (1): Abowiem pewnie wiedz iż iedno tám będą wierni Orłowie iego/ Gdzie on prawdziwie ieſt: á ktorzy ſie rozno rozlecą od niego/ pewnie w głuchych leſiech ſwiátá tego nigdziey go nie naydą/ áni ſie go dopytáią. RejPos 261.

»przydź a dopytać się« (1): iákoby mu [człowiekowi] był wſzytki drogi y wſzytki poſtępki vkazał/ iákoby miał przydź á dopytáć ſie do tego obiecánego mieyſcá ſwego RejPos 329v.

»szukać abo dopytać się« (1): gdzyeż go [Pana] indzyey ſzukáć ábo ſie do [!] dopytáć maſz? iedno w ſwiętych ſłowach iego. RejPos 167v.

α. Znaleźć, doczytać się w tekście (3):

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): tego ſie ſnádnie dopytaſz v Ieremiaſzá y v Ezáiaſzá y v inych Prorokow/ iáka będzye zapłátá twoiá RejPos 253.

Szereg: »(nie) (z)naleźć (a. doczyść) a (ani) dopytać się« (2): Oſwiećże ty nas ſam náſz wſzechmogący á dobrotliwy Pánie z łáſki á z miłoſierdzia ſwego/ á day nam ználeść á docżyść á dopytáć ſie onych przywileiow á onych liſtow ſwoich RejPos 240v; Tedym też o tey Poroſkáwi niemáło kſiąg Koſcielnych zwártował/ ktoraby to z Xiężny Połockiey ſwiętą Práxedą w Rzymie zoſtáć miáłá/ álem tego nigdziey náleść áni się dopytáć mogł. StryjKron 275.

Synonimy: 1. doświadczyć, nauczyć się, wywiedzieć się; 2. naleźć, znaleźć się, doczyść się.

Formacje pochodne cf PYTAĆ SIĘ.

KN