![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: PYTAĆ | Następne hasło: PYTAGORYK » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
PYTAĆ SIĘ (579) vb impf
[LibLeg 7/33, 10/59, RejAp 62, RejPos 70v, 149, SkarŻyw 384, SkarKaz 43b może PYTAĆ (zwykle jako drugi człon szeregu z czasownikiem zwrotnym).]sie (399), się (180).
a jasne.
| inf | pytać się | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| indicativus | |||||||
| praes | |||||||
| sg | pl | ||||||
| 1 | pytåm się | pytåmy się | |||||
| 2 | pytåsz się | pytåcie się | |||||
| 3 | pytå się | pytają się | |||||
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | pytåłem się, -m, -em się pytåł | m pers | pytalismy się, -esmy się pytali |
| 2 | m | -ś, -eś się pytał | m pers | |
| 3 | m | pytåł się | m pers | pytali się |
| f | pytała się | m an | ||
| fut | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | będę się pytåł, będę się pytać, pytać się będę | m pers | będziemy się pytać, pytać się będziemy |
| 2 | m | będziesz się pytåł, pytać się będziesz | m pers | |
| 3 | m | będzie się pytåł, pytać się będzie | m pers | pytać się będą |
| imperativus | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| sg | pl | ||||
| 1 | pytåjmy się | ||||
| 2 | pytåj się | pytåjcie się | |||
| 3 | niech się pytå | niechåj się pytają | |||
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | bym się pytåł | m pers | bysmy się pytali, bychmy się pytali |
| 2 | m | byś się pytåł | m pers | byście się pytali |
| 3 | m | by się pytåł | m pers | by się pytali |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | pyt(a)no się | |||||
| participia | ||||||
| part praes act | pytając się | |||||
| part praet act | pytåwszy się | |||||
inf pytać się (129). ◊ praes 1 sg pytåm się (9). ◊ 2 sg pytåsz się (23). ◊ 3 sg pytå się (55). ◊ 1 pl pytåmy się (11); -åmy (10), -amy (1) SkarŻyw. ◊ 2 pl pytåcie się (4). ◊ 3 pl pytają się (46). ◊ praet 1 sg m pytåłem się, -m, -em się pytåł (9). ◊ 2 sg m -ś, -eś się pytał (3). ◊ 3 sg m pytåł się (58). f pytała się (7). ◊ 1 pl m pers pytalismy się, -esmy się pytali (2). ◊ 3 pl m pers pytali się (32). ◊ fut 1 sg m będę się pytåł (3) Leop, CzechRozm (2), będę się pytać (1), pytać się będę (1) BudBib (1:1). ◊ 2 sg m będziesz się pytåł (2), pytać się będziesz (2); będziesz się pytåł CzechRozm; pytać się będziesz BudBib; będziesz się pytał : pytać się będziesz RejPos (1:1). ◊ 3 sg m będzie się pytåł (8), pytać się będzie (1) SkarKaz. ◊ 1 pl m pers będziemy się pytać SarnStat (3), pytać się będziemy (1) RejPos. ◊ 3 pl m pers pytać się będą (6). ◊ imp 2 sg pytåj się (68); -åj (65), -aj (2), -(a)j (1); -åj : -aj RejPos (21:1), BudBib (5:1). ◊ 3 sg niech się pytå (2). ◊ 1 pl pytåjmy się (6). ◊ 2 pl pytåjcie się (13); -e (1) OpecŻyw, -é (1) MurzNT, -(e) (11). ◊ 3 pl niechåj się pytają (1). ◊ con 1 sg m bym się pytåł (1). ◊ 2 sg m byś się pytåł (6). ◊ 3 sg m by się pytåł (5). ◊ 1 pl m pers bysmy się pytali (3), bychmy się pytali (2); bysmy BibRadz, WujNT; bysmy : bychmy RejPos (1:2). ◊ 2 pl m pers byście się pytali (2). ◊ 3 pl m pers by się pytali (7). ◊ impers praet pyt(a)no się (1). ◊ part praes act pytając się (43). ◊ part praet act pytåwszy się (2) GórnDworz, WujNT.
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (pięć z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. pytać.
- 1. Zadawać pytania, dowiadywać się, wykazywać zainteresowanie, zbierać informacje (zwykle z ciekawości, często nagannej, lub z pragnienia wiedzy, rzadziej dla otrzymania doraźnej wiadomości); zwykle dotyczy aktu nie jednorazowego, lecz często powtarzanego (545)
- 2. Szukać kogoś lub czegoś (chcąc znaleźć, kupić), szukać sposobu na coś (34)
pytać się kogo (G) [= komu zadawać pytania] (22): prziyachawſchi tam mayą sye pitacz tich livdzy ſtarich ktorzi tam Zdawnich czaſſow ossyadloſczy swoye mayą y granycze ſlvzne y wiecziſte vkazą LibLeg 11/83v; PAniey iedney zuchwáłey też ſie mędrek pytał/ Iáko ſie ma ná zdrowiu RejFig Bb7v; Abowiem rádá Achithofelowá ná ten czás byłá w tákiey powadze/ iáko by ſię kto Bogá pytáć miał BibRadz 2.Reg 16/23, Gen 40/7, I 286b marg, Agg 2/12; Mącz 366b; Owa pytáiąc ſie to tego/ to owego/ trefi ná iákiegoś páchołká/ y mowi mu/ Towárzyſzu niewieſz gdzie thu moiá goſpodá. GórnDworz P8; HistRzym 10v; RejPos 68v [2 r.], 70v, 227; HistLan D; A cżegom nie rozumiał inſzychem ſie pytal [!]. RejZwierc 240v; CzechRozm 155; SkarŻyw 384; KochFr 116; Ták ći ſię wymawiáią wáſzy Sędźiowie/ muſzę práwi ták ſądźić/ iáko ſtrony z ſobą ſpor wiodą/ á pytáć ſię ſtron nie godźi mi ſię. GórnRozm F3v; WujNT 8; SkarKaz 43a; KlonFlis E2v.
pytać się czego [= o co] (17): Ity też chlopie rataiu/ pytaż ſię drogy doraiu. SeklKat A4v; RejKup o7v; RejWiz 46; Leop Iob 8/8; BibRadz Ier 50/5, Dan 13/14, 7/16, 4.Esdr 12/4; HistRzym 90v; RejPos 293; RejZwierc 173; cżemu ſię pytaſz imienia mego/ ktore dziwne ieſt? SkarŻyw 348; WujNT 194, Ioann 4/52, s. 441; SkarKazSej 662b marg. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.
pytać się czego [= wypowiedzi] (4): Oto żoná Iárowehámowá idzie pytáć ſię v ćiebie słowá o ſynu ſwym BudBib 3.Reg 14/5, 2.Reg 16/23, 4.Reg 1/16. Cf »pytać się zdania«.
pytać się do kogo, do czego [= w jaki sposób dostać się] (12): ForCnR B2v; Potim do miaſta pytał ſie BielŻyw 24; thu do twey zacnośći [tj. do Platona] kazał mi [Solinus] ſie pytáć RejWiz 109v, 10, 92, 93v; wywiedźieli ſie iż to przypłynęli do Akákon. Potym ſie pytáli do Selany kráiny BielKron 446; RejPos 23v, 119v, 183, Ooo5v. Cf »pilnie się pytać«.
pytać się od kogo (16): BibRadz Gen 47/3, Dan 7/16; GrzegRóżn L3; HistRzym 90v; [Józef i Maryja] náleźli go [Jezusa] w koſciele w poſrzodku Doktorow ſiedzączego/ ſłucháiąc ich á pytáiąc ſie od nich. RejPos 38, 35, 242v, 277; CzechRozm 85v; SkarŻyw A5; CzechEp 191; CzechEpPOrz **3v; ReszPrz 11; Phil I3; WujNT Ioann 4/52; O cżym ſnádno ieſt piſmá o tym wydáne cżytáć/ ábo ſię od ſąśiádow y tych ktorzy tey niewoli wiadomi pytáć. PowodPr 9; [SkarŻyw 701 (Linde s.v. pytać)].
pytać się u kogo (5): DiarDop 105; A o ktorą kolwiek rzecż (w) mądrośći y (w) rozumie pytał ſię v nich krol/ tedy ználezli ſię dzieśięć kroć mędrſzemi) nád wſzytki wieſzcżki BudBib Dan 1/20, 1.Reg 23/2, 4, 3.Reg 14/5.
pytać się na co (5): slaly domnye pythayąncz sye na ſzdrowie V.C.M LibLeg 9/50v; Leop 1.Esdr 5/10; Mącz 281d, 366b; Pytay ſię ná dni ſtáre/ ktore były przed tobą ReszPrz 97; [Ktorzy ſie boią Bogá/ pytáć ſie będą ná te rzecży w ktorych ſie on kocha Leop Eccli 2/19 (Linde s.v. pytać)].
pytać się o kogo, o co (18): BierEz I3v; RejZwierz 47; iż ſie Apoſtoł ni ocż nie pyta/ á przed ſię mu wykłádáią táiemnice Páńſkie. RejAp 69v; RejPos 227, 315v; BudBib Dan 1/20; Aprzetoż iuż teraz rzecż ſwą prowadz/ pytáiąc ſie dáley o co chceſz. CzechRozm 19v, 203v, 231, 254; A ieſliż też w piśmiech nie możemy wſzytkiego/ o co ſię pytáią/ náleść rozwiązánia: [...] CzechEp 129, 83; CiekPotr 61. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym; Z przytoczeniem; Z przytoczeniem lub zdaniem dopełnieniowym; »pilnie się pytać«.
pytać się miedzy kim [w tym: miedzy sobą (4)] (5): A ow [...] rozważny wżdy álbo bywał/ álbo cżytał/ ábo ſie záwżdy miedzy ludźmi pytał RejZwierc 143; NiemObr 133; Y zdumieli ſię wſzyſcy: ták iż ſię miedzy ſobą pytáli/ mowiąc: Coż to ieſt? WujNT Mar 1/27, Luc 22/23, Ioann 16/19.
pytać się przed kim (1): Ani Krol/ áni żaden Thyran [...] niebędzie ſie przed oblicżnośćią twą pythał o thych kthoreś ſtráćił. Leop Sap 12/14.
pytać się o kim, o czym (218): BierEz Q; OpecŻyw 172; BielŻyw 68, 111; LibLeg 10/70, 11/25v; RejRozpr K; RejJóz C2; Any twoia rzec kupcziku/ [...] O ſwiętim ſię pyſmie pytać SeklKat A4v; RejKup Iv; DiarDop 117; że żadnemu [uczniowi] nye dopusćił/ áni mowić/ áni ſie o cżym chociaby też ſnadź nye vmyał pytáć/ yedno milcżeć á ſlucháć GliczKsiąż H5v; KrowObr 119, 119v, 200, Ttv; Owoſz maſz Wenus pánią coś ſie o niey pytał RejWiz 39, A8, 20, 23, 39v, 47 (13); POłoż mi zakon Pánie drogą ſpráwiedliwośći twoich/ á będę ſie o nim pytał wſſędy. Leop Ps 118/33, 1.Reg 20/6, 18, Sap 12/14, Soph 1/6, BBB3; RejFig Ee2; RejZwierz 52v; Lecż on rzekł do nich: Nie wáſzáć rzecż znáć cżáſy y chwile (marg) Tymi słowy zákázuie nam pytáć ſię o tym co ieſth nád rozum náſz [...] (–) BibRadz Act 1/7, Gen 43/7, Eccle 7/11, Iudith 8/10, Eccli 2/18, II 88a marg; Mącz 72b; OrzQuin F2; Prot B2; ktorego cżáſu nikomu Pan ziáwić nigdy nie racżył ániż ſie nam też o nim pytáć wſzetecżnie godzi. RejAp 62, kt, 11v, 44, 69v [2 r.], 128v (13); GórnDworz R2; Ten ſpiſek mi vkazał I.M. Pan Iuſt Ludwig/ y dárował/ kiedym ſye pytał o mierzániu Lanów. GrzepGeom L; iż gdy ſie ſwiát kołyſze w tych omyłkach ſwoich/ tedy ſie mamy pytáć o Pánu RejPos 11, 5v, 10, 11 [2 r.], 23 marg, 26v [2 r.] (48); pytay ſie o zwycżáioch oney oycżyzny ſwoiey/ pytay ſie o ſpráwach Rzecżypoſpolitey RejZwierc 24v, 115v, 158, 174v [2 r.], 210, 252v, Bbbv; RejPosWstaw [1433]; przyzow kſobie ludu/ á zápowiedz im áby ſię o tobie niepytáli przes cżterdzieśći dni. BudBib 4.Esdr 14/22, Deut 4/32, Ier 6/16, 50/5, Ez 34/6, 11 (9); á tám z káżdym zoſobná rozmawiáiąc/ á o iego ſie wierze pytáiąc/ pocżął káżdego od wiáry odwodzić CzechRozm 67v, 9, 47v, 48, 79, 162v (17); SkarJedn A7v [2 r.], 6, 7, 16, 50 (9); o młodzieńcu gośćie ſię wſzyſcy proſzeni/ y przyiaćiele pytáią/ á iego nienáyduią SkarŻyw 234, A3v, 15, 26, 27, 118 (11); MWilkHist H4; CzechEp 191, 192, 251; NiemObr 89, 118; WAdźić to kiedy piſzę/ wádźić kiedy czytam/ Y toć wádźi kiedy ſye o rozumie pytam. PudłFr 16; ArtKanc C9v, C13; Tego nie wiem ieśliś mi rowny/ trżebáby ſię pytáć o tym. GórnRozm E4; PaprUp K2; ActReg 81, 155, 181; Ty ſie o iednym pytaſz/ ia pytam gdźie drudzy GórnTroas 42; WujNT Ioann 16/19, Rom 10/20; O mądrośći ludźi ſtárych pytáć ſię mądry będźie SkarKaz 79b, 79b, 517b, Oooov; pátrz żeby ſkorá [...] Wołowa nie doięłáć áż do kości, ieśli Ná ten czás nie przybędźieſz gdy ſię pan o tobie Będźie pytał CiekPotr 76; Fragt ſiech nach ſein geltt. (marg) To ieſt/ káżdy ſię pyta o ſwych pieniądzách [...] (–) KlonFlis H3, F3v; [SkarŻyw 701 (Linde s.v. pytać)]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym; Zwroty.
pytać się po kim, po czym (10): LibLeg 10/64v; (did) Iakob ſie pyta po Iożephie (–) [...] A Iozeph moie dziecię/ z kim to na żad idzie A cżemu to nie przyſzedł RejJóz B3v; LibMal 1552/168v; Quid inquirit? Po czim ſie pyta? Mącz 337a, 226c, 337a, 357c, 371d; A ták tuć podał miłośćiwą drogę ten twoy dobrotliwy Pan/ ábyś ſie pytał po zakonie/ po Moiżeſzu/ po Prorocech y po Dawidzie á po Pſalmiech iego. RejPos 116v, 190v. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »pytać się po nowinach«, »pilnie się pytać«.
pytać się dokąd [= o drogę dokąd] (2): ábychmy cie thu poznawſzy Páná ſwoiego/ dáley ſie zá thobą pytáli/ tám gdzye mamy s thobą vżywáć wiecżnych rádośći ſwoich RejPos 113v, [36]v.
pytać się gdzie [= zadawać pytania ludziom gdzieś się znajdującym] (7): RejWiz 46, 107; Undequaque percunctabar de homine, Wſzędziem ſie o nim pytał Mącz 72b; OrzQuin F2; Owa pirwſzy ten páchołek/ ktory do Suderwie [...] po owies záiechał/ pythawſzy ſie ná zamku/ pod zamkiem/ y wſzędy indziey/ á nie mogącz ſie o owſie dowiedzieć/ do domu woźnicy náwroćić/ y poganiáć kazał GórnDworz S5v; RejPos 124v, Ooo5v.
pytać się skąd (1): Pytaycie ſie tam z kąd inąd/ mnię nie fraſuy proſtaczka. RejJóz C6v.
Ze zdaniem dopełnieniowym (tj. pytaniem zależnym) ze znamionami zależności: zmianą formy osobowej czasownika i/lub zmianą osoby zaimka osobowego lub dzierżawczego [w tym: odpowiednikiem pytania przypuszczalnie w trybie orzekającym jest zdanie dopełnieniowe w con (16) – po „jakże” (1), po „jeśliby” (1), odpowiednikiem pytania w praes jest zdanie dopełnieniowe w praet (1); z zapowiednikami: o tym (5), po tym (2), tego (1); zaimek pytajny (35), jesliże, jeśliby ‘czy’ (2)] (37): LibLeg 11/131v, 135; Pani ſie twa o tym pyta Czocz [= tobie, tj. Józefowi] by k woli czynić miała A iakoć by pomagała RejJóz E3v, G5v; niepytáicié śię cobyścié iedli abo co byśćie pili MurzNT Luc 12/29; DiarDop 105; RejWiz 107; RejFig Bb7v; RejZwierz 31; obmierźiłeś ſobie żywoth ſwoy/ obieráiąc ſobie rádſzey śmierć á nie pytać ſię Bogá ieſliże on przyzwoli ná twe zdánie. BibRadz I 286b marg, Gen 47/3, Iudith 8/22; Quorsum recidat responsum tuum non magnopere laboro, K cżemu ſie ſciąga odpowiedź twoyá/ nie názbyt ſie po tym pytam/ álbo o to nie dbam. Mącz 29c, 337a; RejAp AA2, AA6v; Rychło potym páni porodziłá/ á ſługá ieden nie pytáiąc ſie co miáłá/ ſzedł/ j powiedział pánu/ iż páni miáłá ſyná GórnDworz R7; HistRzym 10v, 22v, 40; iż ſie będą dziwowáć/ [...] pytáiąc ſie co ſie tho nád nimi sſtáło. RejPos 350, 27, 35, 40, 255, 277; RejZwierc 24v; BudBib Iudith 8/22; co to ſą zá Bogowie miedzy ktorymi ten ieden przoduie/ y ſam nád nimi moc y zwierzchność ma? (–) Dobrze cżyniſz iż ſie też y o tym pytaſz/ coby to byli zá Bogowie nád ktorymi ieſt ten ieden żywy y prawdziwy Bog CzechRozm 6; SkarŻyw 68, 412; A gdyż wáſzy Sędźiowie nie pytáią ſię ná ſądźie/ iáko kto żyie/ iáko pobożny/ iáko ſpráwiedliwy człowiek kto ieſt GórnRozm G2; Phil I3; WujNT Luc 12/29, 22/23; CzahTr K2v; Ná támtey ſtronie iák twoy towar płáći/ Pytay ſię bráćiey. KlonFlis E2v.
Ze zdaniem dopełnieniowym będącym wstępem do pytania właściwego (1): ociec mi vtonął/ by mi powiedziáłá/ Pytam ſie [rybki na talerzu] ieſliby go gdzie w wodzie widziáłá RejFig Dd8v.
Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [w tym z zapowiednikiem: o to (1); zaimek pytajny (9), jeśliby ‘czy’ (1)] (10):
~ pytać się o co (1): iż gdy mu powiedziano o zgorzeniu iednego Zamku bárdzo bogátego/ tylko ſię o piwnicę winną ieſliby ieſzcze niezgorzáłá pytał. StryjKron 512.
pytać się o kim, o czym (9): RejZwierz 5; pytayże ſie o Kryſtuſie/ [...] cżyim ſynem był RejPos 233, 299; pytay ſie o powinnoſciach ſwoich/ iáko ſie maſz y w práwie ſwoim [...] záchowywáć. RejZwierc 28, 104; CzechRozm 149; CzechEp 419; SkarKaz 552b; Nie pytam ſię o tobie coś zá vrodzenia/ Iedno o tym iákobym mogł przyść do wiedzenia. CzahTr K2v. ~
Z przytoczeniem (tj. pytaniem niezależnym) bez zmiany osoby czasownika i zaimków osobowych i dzierżawczych [w tym przytoczenie poprzedzone słowami: mowiąc (2), rzekąc (1)] (13): przeſto teſz Pan Kryſtus/ onego Mlodziencá/ co ſię pytał/ [...] co tzyniąc żywot wietzny otrzymam? nieodeſlał go Pán do vſtaw Pháryzeyſkich KrowObr 59v; RejWiz 26v; Cżego tu chceſz? á ty cżego? ſpołem ſie pytáią. KochZuz A2v; Y pytał ſie onych dworzan Fáráonowych ktorzy z nim byli w ćiemnicy páná iego mowiąc/ Przecześćie dźiś ták ſmętnemi? BibRadz Gen 40/7, Agg 2/12; GrzegRóżn L3; GórnDworz S5v; A ták chodząc po onym mieſcie/ iáwnie á iáſnie ſie pytáli/ gdzie ieſt ten wáſz obiecány krol/ kthory ſie wam iuż národził RejPos [36], 284v; RejZwierc 246; Y pytał ſię Dawid v Iehowy rzekąc/ cży poydę á poráżę Peliſztymy ty? BudBib 1.Reg 23/2; CzechEpPOrz **3v; Dziś ieſli co maſz, o to ſię pytáią KlonKr A4v.
Z przytoczeniem lub zdaniem dopełnieniowym bez znamion zależności (pytanie nie dotyczy rozmówcy), możliwe przytoczenie lub pytanie zależne (interpretacja nie zawsze jest pewna, pewne rozróżnienie możliwe byłoby tylko w tekście mówionym dzięki odpowiedniej intonacji zdaniowej) [w tym z zapowiednikiem: o to (1)] (64): LibLeg 10/59; KrowObr 200; Pyta ſie wnet młodzyeniec coby to tám było RejWiz 23, A5v, 11, 71, 132v; Leop Iudic 15/6; RejFig Aa5, Bb; Aż ſie inſzy narodowie cżáſem pytáli/ ieſli Polſká ieſt miáſto/ álbo też iaka kráiná. RejZwierz A2v; Nie pytayże ſię thy tedy názbyt w iákich mękách máią być niepobożni/ ále ſię pytay iáko ſpráwiedliwi máią być wybawieni BibRadz 4.Esdr 9/13, I 3d marg, Ier 30/6, Dan 4/14, Eccli 22/9; BielKron 1v, 63; Mącz 357d; SarnUzn B3; Tu iuż máło ſie o tym pytáć możemy co to ieſt zá máyeſtat wielki á iáſny/ bo iuż o tym wiele piſmá mamy. RejAp 172, 166; Pytayże ſie ieſli ſam nie rozumieſz co tho ieſt być błogoſłáwionym v Páná tego. RejPos 326, 23, 29, 35, 66, 68v, 149, 349v; Pátrz ieſli ſie káżdy nie pyta dobrzeli záſiano/ będąli co budowáć/ iákoli ſie woły máią/ czoli z Gdańſká ſłycháć/ po cżemuli tho ná tárgu. RejZwierc 65v, 78, 81v, 153v, 159v [2 r.], 169, 260; BudBib Deut 4/32, 4.Esdr 9/13 [2 r.], Iudith 5/18; Abowiem gdy ſie też y ſámá pánná o to pytáłá ániołá (ktory iey to powiedźiał od Bogá iż miáłá pocżąć y porodźić ſyná) iákoby to mogło być [...]/ tedy iey ná to nie wiele powiedźiał CzechRozm 155; SkarJedn 294; Oczko 6; Pytáć ſię cżemu co Bog roſkazał rzecż ieſt niedobra. SkarŻyw 261 marg, 73, 184, 206, 261; CzechEp 77; NiemObr 133; ReszPrz 11, 37; Ktosię ypyta iaką smiercią [Stefan Batory] vmarł. ActReg 22, 157; GrabowSet F3; WujNT Mar 1/27, 9/10, Act 21/33; naprzod poyrzy ieśli nie v niego gore/ niżeli ſie pyta gdźieſię zágorzáło. PowodPr 80; SkarKaz Oooo2v; SkorWinsz A2v. Cf »pilnie się pytać«.
W konstrukcji dwuczłonowej, współrzędnej lub niewspółrzędnej, typu: (gdy) pytał się ... odpowiedział; drugim członem jest czasownik o znacz. ‘mówić’ lub (rzadko) ‘nie mówić’ [w tym: powiedzieć (a. powiedać) (13), odpowiedzieć (a. odpowiedać) (8), oznajmić (3), rzec (3)] (33): Pytał ſie go ieden o marnych rzeczach ale on milcżał BielŻyw 68, 111; LibMal 1552/168v; RejWiz 20; Y pytáli ſie Filiſtynowie/ kto by tho vcżynił? Y powiedziano im że Sámſon Leop Iudic 15/6, 1.Reg 20/6; RejFig Aa5; RejZwierz 31; Ale ſie niepytayćie co czynić mam/ ábowiem wam tego nie oznaymię BibRadz Iudith 8/22; BielKron 63; SarnUzn B3; RejPos 5v, 29, 66, 113v, 149; BudBib Gen 25/22, Deut 17/9, 1.Reg 23/4, Iudith 8/22; Iákoż y teraz żołnierzom świátá tego/ gdyby ſie tákże pytáli/ niewiem áby kto lepiey y mądrzey odpowiedźieć mogł. CzechRozm 254, 155, 254 [2 r.]; SkarJedn 64, 294; Y Ariſtoteles pytáiąc ſye/ czemu ludźie Cieplice świętémi być zowią? Powieda/ że z rzeczy świętych ſą vczynioné. Oczko 6; A gdy cżęſto do onego klaſztoru przychodził o nabożnieyſzych ſię zakonnikách pytáiąc [...]/ vſłyſzy iſz w onym klaſztorze powiádáią o iednym bráćie/ [...] bárzo w ſłużbie Bożey gorącym SkarŻyw 15, 118; Cżemu gdym ſię zdawná ieſzcże w młodośći/ do ſzkoły chodząc w Poznániu/ dźiwował/ y o przycżynách tego wſzytkiego pytał/ [...] ieſzcżem ſię przedśię dowiedźieć do dniá tego nie mogł. CzechEp 192; Phil I3; Pytał się y o wiezniach, dałem mu o wszytkim Sprawę ActReg 181, 157.
W połączeniach szeregowych (4): iż cie [Boże] bárzo ſnádnie káżdy ználeść może/ kto iedno ſzuka/ á pyta ſie/ á przyſłuchawa ſie [...] roſpráwam o ſwięthym Boſtwie twoim RejPos 276, 40, 112, [219].
»pytać się dwornie« [w tym: o czym (1)] [szyk zmienny] (2): Y wierzymy ſtąd wſzytko dobre poymowáć od niego/ [...] nie pytháiąc ſie dwornie onli ſtworzył muchy/ chrobáctwo/ źwirzętá iádowite/ drapieżne/ bo tho z grzechem ieſt. BielKron 1v; LatHar 373 marg.
»pytać się o nowin(k)ach, po nowinach« [szyk zmienny] (4:1): RejPos [310]; tedy ſie iuż lękáią/ iuż ſie wierczą/ iuż biegáią/ iuż ſie o nowinkách pytáią/ iuż náſłuchawáią co ludzie mowią. RejZwierc 85v, 185v, 253; SkarŻyw 292; Bo ſie tylko ſtroimy/ wcżáſow vżywamy/ [...] Tylko ſie po nowinách poſtronnych pytáiąc BielRozm 7.
»pilnie (a. pilno, a. z pilnością) się pytać« [w tym: o kim, o czym (27), o kogo, o co (2), do czego (1), po czym (1), z przytoczeniem lub zdaniem dopełnieniowym (6)] = interrogando interrogare PolAnt; diligenter requirere Mącz; disquirere diligenter JanStat (41): A staroſtowye mayą ſzye pylno pitacz o thakowich dluznikach. MetrKor 40/818; LibLeg 7/33v, 10/59, 68, 91, 11/49v; LubPs P2; Wnet napilniey pytay ſie o Boſkich możnoſciach. RejWiz 10, 23, 50v, 107, 143v; BibRadz Gen 43/7; Mącz 337a; Iednoby ſie trzebá pilnie pytáć/ Mądrze pływáć á brzegu ſie chwytáć RejAp Cc8, AA6, 3; RejPos 5v, 8 marg, 19v, 35v, [36] (13); Pilnie ſie pytáć ięłá z domu iey cżeládzi/ Iákoby też tám byli pánu oycu rádzi. HistLan D; CzechRozm 7v, 87; SkarŻyw 73, 333, 356, 463; Obá krolowi s chucią dzyękowáli/ O cżás/ y mieyſce pilnie ſie pytáli. KochSz A2v; ktoby iedno chćiał przyść ku zbáwieniu ſwemu/ áby ſię o nim z wielką pilnośćią pytał ArtKanc N3; SarnStat 209; [KuczbKat 263].
»w sprawie [czego] się pytać« (1): Słuſznie ſię/ w ſpráwie zakonu y religiey ſwey pyta przełożonych kápłáńſkich WujNT 8.
»pytać się [czyjego] zdania« (1): A wſzákoż w rádach miedzy poſpolſtwem nie pytáią ſię ich [rzemieślników] zdánia [non requirentur] BibRadz Eccli 38/35.
»domyślać się i pytać się« (1): przeto kto ſie tego domyſla y o tym ſie pyta/ ten ſobie rozum więtſzy nád Bogá przywłaſzcża CzechRozm 175.
»pytać się i dowiadować (a. wywiadować) (się)« [szyk 4:2] (6): skoro dworzanyn nasch tham przyedye abiſczie weſpolek snym dobrze sie dowiadiwaly y pythaly y ogladowalibiſczie thi Regeſtri, [...] yle czeladzy thv prziwiedziono LibLeg 10/59, 7/33, 10/59; RejPos 8 marg; CzechEp 251; Mądrze tedy Xięża ſwym rzecżom zábiegáią/ ktorzy niechcą ábj ludźie pytáli ſię y dowiádowáli o ſwey wierze NiemObr 89.
»prosić, pytać się« (1): Rogator, qui rogat – Ten ktori proſi pyta ſie. Calep 927a.
»radzić się i (a, abo) pytać (się)« [szyk 3:1] (4): Tubyś lepak rzekł/ á gdzieſz ia tego Duchá s. thák cżęſto mam ſzukáć/ ábych ſie go záwżdy rádzić ábo pytáć miał? RejPos 70v; CzechRozm 253v; możeſz ty wſzytko iedno chćiey/ rádzić ſię tobie y pytáć nikogoſz nie trzebá SkarŻyw 384; SkarKaz 43b.
»pytać się a (i) rozmawiać (się)« = fabulari et quaerere Vulg [szyk 3:1] (4): ále pewnie gdy ſie o nim pytháć będzyemy/ á rozmawiáć ſie o nim będzyemy/ wſzytko ſie nam sſtánie co ſie sſtáło tym pielgrzimom/ iż on oświeći ſercá náſze RejPos 112v, 112v, 113v; WujNT Luc 24/15. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»pytać się i starać« (1): A oni widząc iſz ſię ták pilnie o nim krol pyta y ſtára: chlubili ſię z tego SkarŻyw 356.
»szukać, (a, ani, i) pytać się« = non quaerere, nec (neque) investigare Vulg, PolAnt; requirere et quaerere PolAnt [szyk 9:2] (11): OpecŻyw 172; Leop Soph 1/6; RejAp 44; iákoby tho y dziś káżdemu wiernemu przyſtało ſzukáć á pytáć ſie/ gdzie ieſt práwy koſcioł RejPos 23, [36]v, 37v, 38v, 288; Owo ia/ ia/ że będę ſzukáć drobow moich/ y będę ſię pytáć o nich. BudBib Ez 34/11, Soph 1/6; SkarKazSej 662b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»pytać się i (a) uczyć (się)« (2): RejPos 62; ábyſmy [...] rzeczy potrzebnych do zbáwienia pytali ſię y vczyli od duchownych przełożonych náſzych. WujNT 441.
»pytać się i (a) wiedzieć« [szyk 3:1] (4): Pierwey o prawdziwym kośćiele Bożym niſzli o prawdziwym słowię Bożym pytáć ſię y wiedzieć potrzebá. SkarJedn A7v [idem] 6, d6v; SkarŻyw A3v.
»pytać się i wiedzieć pragnąć (a. [chcieć])« (2): Kośćioł Boży łácno po cżterech rzecżách poznáć/ kto ſię iedno dobrym ſercem onim pyta y wiedzieć prágnie. SkarJedn A7v [idem] 16; [SkarŻyw 701 (Linde s.v. pytać)].
pytać się do czego (1): Odcyągałem ya od káżdey obłędliwey drogi/ Ony [...] moye krewkye nogi/ Owſſemem ſie záwżdy pytał do gośćińcá ſwego LubPs bb4.
pytać się o czym (1): áno pięknie świta/ Iuż ſie ieden o drugim ptaſzek w leſie pyta. RejWiz 34v.
pytać się do kogo, do czego (5): ábyś też mogł y ony drugie tłuſzcże pożywić przy ſobie/ ktore ſie w niedoſtátkoch ſwych pytáią do tego domu ſwoiego RejPos 185v, [36]v, 178; Wiátrem ſie nośić nie dáycie/ A do portu ſie pytaycie. RejZwierc Av. Cf »pytać się z daleka«.
pytać się o kim, o czym (8): O iákoż dziś tych Nykodemow wiele na ſwiecie/ kthorzy [...] nie ſmieią s thym Pánem w rozmowy przyść/ ále poćichu á w nocy/ á z dáleká záglądáią á pytáią ſie o Pánu ſwoim/ á o náuce iego. RejPos 152, 110, 112, 113 [2 r.], 209v, 231v. Cf »pytać się pilno«.
»pytać się [o kim] pilno« (1): A to wieſz iż tuż ieſt/ iżći ſie zyáwił ná wſzytko dobre twoie [...]. Pytayże ſie tedy o nim pilno/ iáko ſie ten błogoſłáwiony cżłowiek [tj. Jan Chrzciciel] pytał RejPos 10.
pytać się kogo (G) (4): Ieſtli tu ieſzcze iáki prorok Páńſki/ żebyſmy ſię go pytáli? BibRadz 3.Reg 22/7, Ez 21/21; CzechRozm A, 424.
pytać się u kogo (3): A ieſli będą wam mowić/ pytayćie ſię v pytonow y v wieſzcżkow/ [...] áza nie (káżdy) narod pyta ſię v Bogow ſwych? BudBib Is 8/19, 4.Reg 1/16.
pytać się o czym od kogo (1): Nie chodzćie do Czárnokxiężnikow/ áni ſie o cżym pytayćie od Wieſzczkow Leop Lev 19/31.
Ze zdaniem dopełnieniowym (tj. pytaniem zależnym) [z zapowiednikiem: o to] (1): Ktory [papież Sylwester] nie tylko przez cżártá tey ſtolice doſtał: ále [...] náwet ſię go y oto pytał/ długoli ná tey ſtolicy żyć miał? CzechEp 424.
pytać się czego [= w jakim tekście] (2): W Litwie wiele ich [starostw sądowych] pytay ſie Oekonomiiéy [G pl] w ſáméy Litwie 1589. SarnStat 106. Cf »pytać się pisma«.
pytać się apud quem [= u kogo, tj. w czyim tekście] (1): Także ſię niech pyta o Landzie 1. apud Petrum Praemonstratenſem, y o wſzetecżeństwách iego y cudzołostwie CzechEp 419.
pytać się o kim, o czym (2): CzechEp 419; Pytáć ſie o tym vniuerſale. SarnStat 410 marg.
pytać się po czym [= w wielu źródłach] (1): co ſie to ſkrętnie po Auiſach pytamy/ co ſie gdźie po świećie dźieie PowodPr 73.
pytać się gdzie [= w tekstach] (1): vciec ſie do ſwiętey kroniki iego [tj. Pisma Św.]/ [...] á tám ſie pytay/ á tám ſie przypatrzay dziwnym ſpráwam iego [Chrystusa] RejPos 9.
Z przytoczeniem lub zdaniem dopełnieniowym (2): przyięli ſlowo ze wſſyſthką chućią/ pytáiąc ſie ná piſmá ná káżdy dzień/ ieſliby to ták było. Leop Act 17/11; PowodPr 73.
»pytać się na pisma, pisma (G)« = scrutari Scripturas Vulg [szyk zmienny] (2:1): Leop Ioann 5/39, Act 17/11; Gdyż y piſmá ſie máło pytáiąc/ iedno [...] vciekſzy ſie do rozumu ſwego/ ſnádnie to káżdy obácżyć może/ co ieſt lepiey vcżynić. RejPos 315v.
[pytać się czym [może błąd zamiast „pętać się” ‘zajmować się’]: W on czas ci wielka jasność beła w Polszcze, gdy prymas w Polszcze jako słońce królom i inszem panom koronnem jednako świecił, czego dawny przykład, nie pytając się przykłady długiemi, Zbyszek Sienneński, prymas Polski, u rady Kazimierzowi królowi tak mówił: [...] OrzOdp 229.]
pytać się o kim, o czym (16): RejWiz 94v, 97v; RejZwierz 80; O narodzye tey pánny máło ſie nam pytáć trzebá/ bo to rzecż ieſt nieomylna/ iż byłá z narodu Dawidowego RejPos 271v, 242, 317v; Nie pythał ſie Máthyaſz w Węgrzech o Sakrach y o Dekretalech gdy nań tákie Koronne potrzeby przypadáły/ á gromił bárzo nieprziiacielá krzyżá ſwiętego. RejZwierc 187, 93, 137v, 187, 195; CzechRozm 55; ná cżym mi nic/ otym ſię máło pytam: y Boże day bym otym áni wiedźiał. CzechEp 65; Dionyſius Siracuſanus choćia tyránnem będąc/ máło ſię o práwie pytał y o porządku/ przedſię práwem poſpolitym poſtánowił: Iż [...] WerGośc 265 [idem [WerReguła]]; ActReg 47; Náſzá Polſká pełna ieſt bieśiad [...]. A o nabożeńſtwie áni ſie pytáią. PowodPr 74; SkarKaz 517b; [WerReguła 76 (Linde s.v. pytać)]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; Z przytoczeniem lub zdaniem dopełnieniowym; Fraza.
pytać się dokąd [= w jaki sposób tam się dostać] (1): [księża] Drogę do nieba zamikaly/ ſamy ſię tam niepytaly. SeklKat A4v.
Ze zdaniem dopełnieniowym ze znamionami zależności [z zapowiednikiem: o tym] (2): GórnDworz I4; A ieſtechmy práwie iáko oni czo ſwiętym ſłużyli/ ſtáwiáiąc im ſwiecżki/ [...] á o tym namniey nie myſlili áni ſie pytháli/ iákoby byli ich żywotow á ich ſpraw náſládowáli RejPos 209v.
Z przytoczeniem lub zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: o tym (1)] (6): RejFig Aa4; Ale iáko ie [Bóg ciało swoje] nam dawa/ iáko nas im dáruie/ nic ſie nam nie trzebá pytáć RejAp 17, 198v; Niebierze ten pan dárow/ áni ſie pyta: Ieſli kto chłop/ cżyli ſie Grofem pocżyta KochOdpr B2v [idem KochPieś]; KochFr 114; KochPieś 47.
W charakterystycznym połączeniu: mało się pytać (6).
pytać się czego (3): RejZwierc 13v; Trudnieyſzych rzecży niſzli im ſproſtáć możeſz nie pytay ſię BudBib Eccli 3/21; KochPs 125.
pytać się do kogo, do czego (2): Tu nielza w złey nádzyei iedno deſzcżkę chwytáć/ Bo ſie tám do przyiacioł bárzo trudno pytáć. RejWiz 3; w káżdey ſpráwie rozumu ſie chwytay/ A do cney poććiwośći á ſławy ſie pytay. RejZwierc B4.
pytać się u kogo (2): Albo ieździ po wioſkach iáko po kolędzye/ Pytáiąc ſie v mnichow o iákiey árendzye. RejWiz 68v; ActReg 13.
pytać się na kogo, [na co] (1): ále ktorzy ſie pytaią ná Páná/ ná wſſyſtkie ſtrony obacżáią. Leop Prov 28/5; [Potym więc Machomet [wódz turecki] [...] pytał się na on żelazny palcat a gdy go nie nalazł, kazał wżdy jem nogi przecinać PamJancz 116].
pytać się o co (2): MurzNT 191 marg; Gdyż y mądry Sálomon iáko o nim ſłycháć/ Niechciał ſie w ſwych modlitwach ni ocż więcey pytáć/ Aby mu iedno mądrość z łáſki byłá daná RejWiz 46v.
pytać się o kim, o czym (19): RejKup z8v; RejWiz 47, 68v; Leop Act 12/19; Fortunny to co w ſzcżęſciu/ myſli o przygodzye/ Niżli w ten cżás gdy gore/ pytáć ſie o wodzye. RejZwierz A5v, 59v; Ná máłey piecży dziś Rzeczpoſpolita/ O ſwoiey właſney iuż ſie káżdy pyta. RejZwierc 222v, 151, 183; Iáko ſię pyta páſterz o ſtadzie ſwem BudBib Ez 34/12; SkarJedn 50; y domyśliłá ſię iſz to było Hebreyſkie dziećie/ [...] y zá ſyná go wziąć vmyśliłá: y pytáłá ſię o mámce. SkarŻyw 478; ActReg 13; LatHar 21, 163; Herod pytawſzy ſię o nim [o Piotrze] y nie nálazſzy/ vczyniwſzy wywiádowánie o ſtrożách/ kazał ie wieść (marg) rozumiey, ná ſtrácenie (–) WujNT Act 12/19; SarnStat 208, 313; SkarKaz 8a. Cf Zwrot.
pytać się po czym (3): Tedi zimie poki ieſzcże oliwy do ſić [!] było, we dwu mieſciech [...] wiele iey á barzo tanie nakupił/ potim na ten rok ktorego ſie nicz nie zrodziło, gdy ſie po oliwie pytano, y przedawał ią według ſwey woli BielŻyw 2; Mącz 83a; żeby nam iuż nie było więcey potrzebá prawdziwey á doſkonáłey náuki od inych [...] ludzi/ żebráć/ á po niey ſie pytáć. RejPosWstaw 21v; [SeklStudent a2v].
»pytać się abo szukać« (1): Abowiemći śie oto [tj. jedzenie i picie] wſzyſtki národy świeckié ſtaraią (marg) pytaią abo ſzukaią (–) MurzNT Luc 12/30.
»pytać albo się uczyć« (1): A Iákichże ſie náuk do ták ſwiętych obycżáiow álbo thák wdzięcżnego żywotá pytáć álbo ſie ich vcżyć maſz? RejZwierc 13v.
Synonimy: badać się; 2. badać, iskać, szukać.
Formacje współrdzenne cf PYTAĆ.
Cf PYTAJĄCY SIĘ, PYTANIE
KW, (PP)