DROBNY (235) ai
-o- (24), -ó- (1) Oczko.
comp i sup (29 + 1) (nå)drobniejszy; -ejszy (2), -(e)jszy (28).
Fleksja
| sg |
| m | N | drobny, drobniejszy, nådrobniejszy |
f | N | drobnå, drobniejszå |
n | N | drobn(e) |
| G | drobn(e)go |
G | drobnéj |
G | drobn(e)go |
| D | drobn(e)mu |
D | drobn(e)j |
D | |
| A | drobny |
A | drobną |
A | drobné, drobniejsz(e) |
| I | drobnym, drobniejszym |
I | drobną, drobniejszą |
I | drobnym, drobném |
| L | |
L | drobnéj |
L | |
| pl |
| N |
m pers |
drobni, drobniejszy |
| subst |
drobné, drobniejszé |
| G |
drobnych, drobniejszych |
| D |
drobnym, drobniejszym |
| A |
m pers |
drobn(e), drobniejsz(e) |
| subst |
drobné, drobniejszé |
| I |
m |
drobn(e)mi, drobnymi, drobniejszymi |
| f |
drobn(e)mi, drobniejsz(e)mi |
| L |
drobnych |
sg m N drobny, drobniejszy, nådrobniejszy (14). ◊ G drobn(e)go (5). ◊ D drobn(e)mu (1). ◊ A drobny (12). ◊ I drobnym, drobniejszym (3). ◊ f N drobnå, drobniejszå (6); -å (3), -(a) (3). ◊ G drobnéj (5); -éj (2), -(e)j (3). ◊ D drobn(e)j (1). ◊ A drobną (7). ◊ I drobną, drobniejszą (6). ◊ L drobnéj (4). ◊ n N drobn(e) (4). ◊ G drobn(e)go (5). ◊ A drobné, drobniejsz(e) (9); -é (1), -(e) (8). ◊ I drobnym (4), drobném (3); -ym GostGosp (2); -ém FalZioł, KochPhaen; -ym: -ém WyprKr (2 : 1); ~ -ém (1), -(e)m (2). ◊ pl N m pers drobni, drobniejszy (6). subst drobné, drobniejszé (28); -é (6), -(e) (22). ◊ G drobnych, drobniejszych (40). ◊ D drobnym, drobniejszym (3) ◊A m pers drobn(e), drobniejsz(e) (2) RejKup, RejPos drobnych (1) RejZwierz 72. subst drobné, drobniejszé (47); -é (4), -(e) (43). ◊ I m drobn(e)mi (8) FalZioł (7), Mącz, drobnymi, drobniejszymi (3) UstPraw, SienLek, VotSzl. f drobn(e)mi, drobniejsz(e)mi (6). ◊ L drobnych (2).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
1.
Złożony z wielkiej ilości jednakowych lub podobnych cząstek; rozdrobniony, rzadki;
articulosus, concisus Cn (54):
KRwawnik ieſt ziołko maiącze liſcie podobne liſciu włoſkiego kopru/ ma naſobie liſth barzo drobny á gęſty. FalZioł I 80b;
Ieſt też kadzidło barzo drobne podobne Arabſkiemu. FalZioł III 31d;
zmieſzay A vcżyń proch barzo drobny FalZioł V 112,
I 49b,
105d,
108b,
115b [2 r.],
V 92v (
18);
Cżemu mięſo drobno z ſiekane ieſt nieſtrawne. (‒) Bowiem wſzelka rzecż drobna ieſth lekka, á tak y mięſo drobne dla ſwey lekkoſci nie zſtępuie na doł do żołądka GlabGad H3v,
H3v;
LudWieś Bv;
náſypáwſzy gnoiu drobnego á thrzaſkowiſká RejZwierc 107,
143v;
BielSpr 53;
BudBib Cant 2/15;
Siáná w brogi iednákie kłáść: drobne z drobnym/ miążſze z miążſzym GostGosp 18,
48,
104;
Kępą rzekáią gdźie chroſt ábo piaſek/ Y drobny laſek. KlonFlis F2v.W charakterystycznych połączeniach: drobny (-a, -e) gnoj, jagoda, kadzidło, kamień, kwiat, kwiecie (4), lasek, list(ek) (7), mięso, nasienie (2), proch (5), rzecz, siano, sianko (5), szelina, śnieg.
Zwrot: »[co] zetrzeć w drobny proch« = zniszczyć doszczętnie (1): A złoſć wáſzę [...] to ieſt cielcá/ porwałem y ſpaliłem w ogniu/ y ſtłukłem go y ſtárłem w drobny proch [comminutus esset in pulverem] BibRadz Deut 9/21.
Wyrażenia: »drobny deszcz« =
psecades BartBydg,
Murm,
Mymer1;
molles pluviae BartBydg;
tenuis pluvia Cn (
5):
Murm 17;
Mymer1 4v;
BartBydg 125b [2 r.];
Bo śniegowi mowi/ bądz ná ziemię/ á drobnemu deżdżowi/ y gwałtownemu deżdżowi (także). BudBib Iob 37/6.»kasza drobna« (2): Káſzę drobną/ dla kuchniey Páńſkiey/ w iednjm imieniu dźiáłáć GostGosp 122, 130.
»drobna sol« [szyk 5 : 2] (7): iáko to w ſoli y báłwániech y w drobnéy [in sale bancato ac minuto JanStat 40] SarnStat 375, 374 [2 r.], 375 [2 r.], 386, 928.
W przen (3):
Zwrot: »drobnym proszkiem się przykurzyć« = mieć małe wady (1): Kátholickich záſię modlitw ktorychkolwiek/ gánić nie godźi ſię: [...] iedno iż niektore/ niepewnemi odpuſty/ drugie opácznym nabożeńſtwem/ y inſzym drobnieyſzym proſzkiem nieco ſię przykurzyły LatHar +5.
Wyrażenia: »drobne paździorka« =
małe wady (
1):
RejPos 172v cf »drobny proch«.
»drobny proch« = mała wada (2): widząc też náſze nędzne wycieránie tych plugáwych ocżu náſzych/ z tego drobnego prochu á z tych drobnych páździorek ieden v drugiego RejPos 172v. Cf Zwrot.
a.
Złożony z małych elementów, szczegółów (o wytworach ręki ludzkiej), misterny (6):
Vkaż ten kolnierzyk ſioſtro Bo nań trzebá pátrzyć oſtro Bo wnim wzorek bárzo drobny Ale wżdy przed ſie nadobny RejRozpr H3;
V niei [szaty] rekawi z rzezaniem drobnim. WyprKr 65v,
32v,
62v,
66.W charakterystycznych połączeniach: drobny (-e) łańcuszek, rzezanie (3), wzorek.
Zwrot: »drobną robotę czynić« = inkrustować; sporządzać mozaikę (1): Vermiculor item, Drobną pſtrą czworogránną robotę czynię. Mącz 485a.
2.
Mały, niewielki pod względem rozmiarów, objętości i innych cech fizycznych;
brevis Murm; minutus, parvus, vegrandis, vescus Cn (104):
Scrupus et diminutive ſcrupulus est lapillus brevis et asper qui in calceo latens plaerunque nos ledit. Kámyſſek drobny á bárzo oſtry y kolący. Murm 123, [
idem]
BartBydg 140b;
FalZioł I 55b,
64c,
115a [2 r.],
IV 52c,
V 91v (
31);
GlabGad C3v,
O2v;
Rozmayte Apparaty I te ynſſe drobne graty Znać yſs niemało Koſtuią RejKup aa5v;
iż namnieyſzy ptaſzek/ Zwirzątko/ drzewko/ zyołko/ nadrobnieyſzy krzacżek/ Wſzytko tho w iego dziwney opátrznośći chodzi RejWiz 110v,
7,
23v,
35;
RejZwierz 105v;
Mnieiſich feretow 48, na kaſdim trzi perly drobne WyprKr 18v,
19,
19v,
65,
66v;
Potráwy iey [żony książęcia] bywáły w drobne kęſy sſiekáne/ ktorych żadny áni ſámá ręką gołą nie dotykali BielKron 178,
64,
448;
Mącz 31b,
146b;
SienLek 85;
GórnDworz I;
HistLan C3v;
RejZwierc 59v,
60,
107;
StryjKron 572;
KochPhaen 10;
WerGośc 217;
KochPieś 9;
GostGosp 76;
KmitaSpit A2v;
SkarKaz 83a;
CzahTr H2;
Lecż ſię drobnieyſze tu nie wſpominaią Wyſpy KlonFlis Dv.W charakterystycznych połączeniach: drobny (-a, -e) cebula, części, drewka, drzewo, drzewko (2), dzwonki, fijołeczki, graty, gwiazda, gwoździki, kamyk, kamysz(cz)ek (6), kąski, kęsy (6), korzeń, krzaczek, łuska (4), perła, perełka (2), rozynki (10), rożdżka, skiby, sztuczki (2), wyspa, zęby, ziołko.
Wyrażenie: »drobne(-a) pismo, litera« (2 : 1): Częſto ſobie oczy chłodzi Bo mu drobne piſmo ſſkodzi RejRozpr C; RejKup h8v; WujNT przedm 2.
Wyrażenie przyimkowe: »w drobne kąski« (1): Assulatim ‒ Wdrobne kąsky, wdeſzczki. Calep 106a.
Szereg: »mały a drobny« (1): LIlialis [...] kwiathek ma mały á drobny iakoby pſinkowy FalZioł I 77d.
W przen (4): BibRadz Is 41/15; Ale wyłożyć Exekucyą/ wyłożyć Królá: wyłożyć Króleſtwo Krześćijáńſkié/ iákowé ma być/ Frágmentać to ſą: drobné odrobiny to ſą w głębokich koſzách té odrobiny OrzQuin F4; RejZwierc 129v, SkarKaz 82b.
a.
Małego wzrostu, niewielki, drobnej budowy (o ludziach i zwierzętach) (25):
FalZioł IV 29d,
31c;
GlabGad H8v;
RejRozm 392;
A ieden ſam Stáchnicżek/ w ſwych zwycżáioch godnych/ Stánie im ná ſwym mieyſcu/ zá inych dwu drobnych. RejZwierz 72;
Cordyla, Rodzay nieyáki drobnych rybek. Mącz 65c,
149d;
SienLek 141;
RejZwierc 249v;
Pigmeom drobnym niosąc śmierć i zarażenie KochMon 19;
ći Sćiborowie [...] Nie przećiw ſie że máią ták drobne vrody/ Tráphiłby tu Báláách ná nietráfne gody/ By ich miał ták zácżepiáć iáko Bálduiná/ Prętką Turcżyn odpráwę wzyąłby od Ruśiná PaprPan Tv;
ieſli odmieniwſzy właſny á słuſzny porządek/ dobrzi będą zániedbáni/ á źli będą w wadze: ábo iáko Cato powieda/ ieſli będą drobne rybki [pisciculi] drożey ſzácowáne niżli woły. ModrzBaz 46v;
y kóń miernie roſły Lepſzy niż bárzo drobny/ y názbyt wynioſły. WyprPl B3;
KmitaSpit A2,
B2,
B4;
KlonWor 61.Wyrażenie: »drobne bydło« [szyk 2 : 1] (3): Maią mnoſtwo bydła drobnego y wielkiego/ zwłaſzca zrzebczow j ſwierzopek ku iezdzeniu godnich MiechGlab 22; Mącz 149d; RejZwierc 269v.
α.
Niedorosły, małoletni, młody (o dzieciach i młodych zwierzętach) (5):
Nuż też y wy wſſyſcy ſtárzy ſpołu z drobnyeyſſemi/ Wyznawaycye Páná ſwego chwałámi godnemi. LubPs ff3v;
BielKron 423v;
RejZwierc 108v.W przen (2): Ale z Wołem y z Kozą/ y drobné koźlętá [o gwiazdach] KochPhaen 24, 23.
b.
O czasie (1):
Wyrażenie: »drobna minutka« (1): że Wielkanoc/ [...] kilkiemnaśćie dni poſtąpiłá ná zad/ tylko zá onych dróbnych minutek/ [...] przyraſtániem. Oczko 30.
c. O ruchach (1): kroki drobne á prędkie GlabGad P7v.
d. Mało intensywny, słaby (2): Té [gwiazdy] záś drobném y bládém świátłem opátrzoné KochPhaen 15; tenże vrząd Ianow odpráwuiąc wedle drobney śiłeczki moiey. SkarKaz 576b.
3.
Mało znaczący, mało ważny, także w zakresie intelektualnym: elementarny, prosty (77):
RejRozpr G3v;
RejKup aa8,
bb5v;
iuż on máło ſobie thych drobnych przypadkow od ſwiátá y od fortuny waży RejZwierc 22;
ModrzBaz 99v;
SkarŻyw 253;
ábo o drobnieyſze grzechy przyprawiony bywa. LatHar 133;
moglibyśćie iuż dla czáſu miſtrzámi być/ á iednák potrzebuiećie drobney náuki o początkách ſłow Bożych/ y sſtáliśćie ſię tácy ktorym mleká potrzebá/ á nie mocnego pokarmu. SkarKaz 155a.W charakterystycznych połączeniach: drobny (a, -e) chłosta (2), dobrodziejstwo, grzech, nauka, przypadek, stworzenie, uczynek.
Wyrażenie: »drobna rzecz, sprawa« [szyk 7 : 6] (11 : 2): RejRozpr F4v; RejKup aa3v; BibRadz Ex 18/22, 26; GórnDworz N2v, V; á drugić y z drobnemi rzecżámi zoſtánie w zyſku. RejZwierc 109, 100v [2 r.]; ModrzBaz 6v, 55v; CzechEp 164; LatHar 578.
Szeregi: »mały i drobny« (
1):
iż cokolwiek tu złego vćirpiſz/ możeſz to názwáć Modicum, to ieſt máłą rzecżą/ y drobną. LatHar 578.»nędzny i drobny« (1): niechay nie truchleie nádźieiá/ nie w nędznych y drobnych vcżynkách moich/ ále [...] w nieoſzácowánych zaſługách twoich polegáiąca LatHar 643.
»drobny a nieznaczny« (1): Ieſt inſzych rzecży wiele ták drobnych á nieznácżnych [sunt alia permulta adeo parva]/ że ich żaden obácżyć niemoże ModrzBaz 6v.
»płonny a drobny« (1): lekce ważeniem rzecży docżeśnych/ iáko I ćieleſnych/ 2. bogactw: potym rzecży płonnych á drobnych. ModrzBaz 55v.
a.
Mało znaczący (o ludziach); niższego stanu, niezamożny (16):
RejRozpr C2v;
RejZwierz 88v;
RejAp 30;
RejPos 331v;
Stáráć ſię o to trzebá/ áby drobnego ſtanu ludźie [humiliores]/ im naywięcey może być/ bezpiecżni byli od krzywd ModrzBaz 77,
83v;
Antychriſt ieden przednieyſzy, ále drobnych wiele. WujNT 820 marg;
VotSzl E4v.
Wyrażenie: »drobna ślachta« (3): StryjKron 472; Przetoż owey drobney Sláchty co przegorzałkowáli á przekárcżmili ſwoie/ trzebá ſie bárzo ſtrzedz GostGosp 150; GrabPospR M2v.
α. W funkcji rzeczownika: człowiek niższego stanu, niezamożny (5): RejKup b5v; A vmiał v notę trefić [Gamrat arcybiskup krakowski]/ káżdemu cżłowieku. [...] Więc iedny dobrodzyeyſtwy/ á drugye hoynoſcią/ A drobnieyſzym iuż był ſrog/ cżáſem y możnoſcią. RejZwierz 59; RejZwierc 194v; PaprUp Kv; ieſli tym którzy ſie nie porownywáią rádźi/ z ſtráchem Praw rátunku vdźiélamy/ záſtáwuiąc ſie zá drobnieyſzé/ bucznieyſzych niezáhámuiemy. SarnStat 155.
b.
Małej ceny, niewielkiej wartości materialnej (39):
yſch nycz wyączey yemu zgarſczy nyewzyal yedno 7 quarthnykow drobnych a ſchelyąg ſcheroky LibMal 1547/126v;
iż potomſtwo wáſze dźieląc/ co dáley to w drobnieyſze cząſtki maiętnośći/ do vboſtwá prżyść muśi GórnRozm I4v,
C2,
Ev;
áby w folwárcech zá żyto y zá inſze zboże wydatek drobny nie był: bo ſie naydźie zá co inſzego pieniędzy/ ná folwárkowe wydatki/ zebráć. GostGosp 50.Zwrot: »[komu] drobnego pieniążka nie wierzyć« = nie powierzyć ani grosza (1): Temubych Miał powierzyć pieniędzy? ktoremu, by náwet Szło o głowę, drobnego pieniążká ná wieki Nie wierzyłbym. CiekPotr 73.
Wyrażenie: »drobne (-a) pieniądze (
a. pieniążki), myńca, moneta« [
szyk 19 :
3] (
23 :
1 :
1):
LudWieś B5;
MurzNT Luc 21/2;
A gdyby człowiek duchowny niechćiał bráć pięniędzy drobnych zá dzyeſięcinę/ tákowy ony pieniądze tráći UstPraw E3,
E3 [8 r.];
Mącz 502b;
BielSat B4v;
BielRozm 15;
A przyſzedſzy iedná wdowá vboga/ włożyłá dwá drobne pieniądze [duo minuta]/ co waży quádránt. (marg) Quádránt ważył máło co więcey, niżli dwá náſze drobne pieniążki: mniey niżli kwartnik. czterdzieſthą część dráchmy ábo Denáryuſá. (‒) WujNT Mar 12/42,
s. 167,
Luc 12/58,
21/2;
Káźimiérzá Trzećiégo Iágełłá Státut, o przywileiowániu drobnych pieniędzy, których valorem liczą dźiewięć w pulgroſzá, nie iest potrzebny: ponieważ iuż záginęły drobné pieniądze y kwartniki SarnStat 406;
áby przerzeczona myńcá drobna nieważna/ iáko Sląſka/ [...] y inſza wſzeláka/ okróm ſzelągów Węgierſkich SarnStat 410,
406,
407,
410. Cf Zwrot.
»drobna rzecz« [szyk 4 : 4] (8): Item [ukradł] do ſchkoly chodzacz kſzyąſchky y ynne rzeczi drobne kthorich ſzią móogł dorwacz LibMal 1545/98v, 1547/126, 1548/140v; RejZwierc 108 [2 r.], 238v; Wprzód koniá cwiczonégo: rzeczy drobné potem Spráwim v rzemieſlników/ iuż z mnieyſzym kłopotem. WyprPl A4v; LatHar +4.
α. W funkcji rzeczownika: »drobne« = drobne pieniądze (1): V kogoby náleźiono dwá groſzá fáłſzywe drobnych. etc. vt ſupra. [tekst niedokończony] [si in ipsa pecunia minuta duo grossi falsi apud quempiam ... reperti fuerint JanStat 373.] UstPraw E3; [Vyrzał záś y wdowę niektorą vbożuchną kłádącą tám [do skarbu] dwá drobne [duo minuta] BudBib Luc 21/2 (Linde).]
Synonimy: 2. mały, niewielki; 3. błahy, lekki, mały, nędzny, nieznaczny, płonny, słaby.
Cf DROBNOSTĄPAŁA, [DROBNOSYPY]
ZZie
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}