[zaloguj się]
[pdf]

DZIEDZICZYĆ (48) vb impf

e jasne.

Fleksja
inf dziedziczyć
indicativus
praes
sg pl
3 dziedziczy dziedziczą
praet
sg pl
3 m dziedziczył m pers dziedziczyli
fut
sg pl
1 m m pers dziedziczyć będziemy
3 m będzie dziedziczył m pers będą dziedziczyć, dziedziczyć będą
f dziedziczyć będzie m an
imperativus
sg pl
3 niech dziedziczy niech(ać) dziedziczą
conditionalis
sg pl
2 m byś dziedziczył m pers
3 m by dziedziczył m pers
f by dziedziczyła m an
n by dziedziczyło subst by dziedziczyły

inf dziedziczyć (6). ◊ praes 3 sg dziedziczy (4). ◊ 3 pl dziedziczą (10). ◊ praet 3 sg m dziedziczył (1). ◊ 3 pl m pers dziedziczyli (1). ◊ fut 3 sg m będzie dziedziczył (7). ◊ f dziedziczyć będzie (1). ◊ 1 pl m pers dziedziczyć będziemy (1). ◊ 3 pl m pers będą dziedziczyć (2) Leop, SkarJedn, dziedziczyć będą (1) NiemObr. ◊ imp 3 sg niech dziedziczy (1). ◊ 3 pl niech(ać) dziedziczą (2). ◊ con 2 sg m byś dziedziczył (3). ◊ 3 sg m by dziedziczył (2). f by dziedziczyła (1). n by dziedziczyło (1). ◊ 3 pl subst by dziedziczyły (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Otrzymywać co w spadku, być spadkobiercą; haereditare Mącz; capere legatum Calag; adire a. capere a. cernere a. obire hereditatem, heredem esse a. succedere Cn (33): Mącz 152c; Dziedzicżyć. Capere legatum. Calag 163a.
a. W zakresie własności prywatnej (29): nyepewnać to áby kyedy Bękártowye myeli dzyedzicżyć GliczKsiąż B3v, B3v; GroicPorz ggv marg, oo3v; RejPos 215v; Dziewki áby dziedzicżyły. BielSjem 21 marg; że nie ieden ſyn dźiedźicy [!]/ ále ſię máiętnośći ná drobne cząſtki dźielą/ wielką złego prżyczyną ieſt. GórnRozm C2; Ale iuz dziéwki, ieſli bráćiéy rodzonéy nie będzie dziedziczą. SarnStat 589, 8, 534, 589, 591, 636 (8); KlonWor 63.

dziedziczyć z kim (6): GroicPorz ggv; Abowiem ſyn ſłużebnice nie będźie dźiedźiczył [non haereditabit] z ſynem mem Izáákiem. BibRadz Gen 21/10; BielKron 12v; SkarJedn 28; WujNT Gal 4/30. Cf »społu dziedziczyć«.

dziedziczyć po kim (3): á niechać [dziewki] dziedzicżą po oycu ſwoim [et ei in hereditatem succedant]. Leop Num 27/6; BibRadz Gen 15/4, Tob 3/17.

Zwroty: »w dobrach dziedziczyć« (4): BielSjem 21; áby od tákowych żón/ któré załóżnicámi były/ dźieći álbo potomſtwo ich/ w żadnych dobrách nie dźiedźiczyły SarnStat 449 [idem], 643; To Iudaſzowe plemię y záśiewek cudzy: Będźie w dobrách dźiedźicżył/ ták iáko y drudzy. KlonWor 62.

»[z kim] społu dziedziczyć [w czym]« = być współspadkobiercą (1): [in haereditate illius coheres sis Vulg] ábyś z nim ſpołu dźiedźiczył w oſiádłoſći iego BibRadz Eccli 22/27.

b. W zakresie władzy państwowej (2): [Oldrzych król czeski] vproſił v krolá Polſkiego brátá Iáromirá z więźienia/ á ſam mu dał wyłupić ocży áby nie dziedzicżył. BielKron 345; [Bolesław Krzywousty] dla onego Zbygniewá bękártá Oycowſkiego/ iákie ſzkody podiął y ſpuſtoſzeńia źiemie/ co niepodobna żeby Nothus kiedy dźiedźiczyć miał mimo tego ktory ieſt s práwego Małżeńſtwá práwym dźiedźicem MycPrz II B.
2. Przejmować po rodzicach lub przodkach cechy psychiczne lub wartośći moralne [w czym] (5): Abyś więc ták nietylko w bogáctwiéch we złoćie álbo w ſzérokich włośćiach/ ále też y w cnoćie/ Y w ſpráwách ſławnych ſwoich przodkow też dźiedźiczył KochJez [B5] [idem] KochEpit A4; KochFr 122; Syn tylko worki zliczy/ W rozumie nie dźiedźiczy. KochPieś 28; we wſzech wádách dźiedźicżą Synowie/ [...] w ktorych tkwią Oycowie. RybGęśli Dv.
3. Posiadać, mieć, osiągać; władać panować nad czymś; rządzić; haereditare Vulg (10): Bo gdzieby on [Bóg] nierozmnożył miłoſierdzia ſwego/ wſſákby niebył ożywion ſwiát z thymi kthorzy będą dziedźicżyć ná nim [qui inhereditabunt in eo.]. Leop 4.Esdr 7/67.

dziedziczyć w czym (3): BibRadz Ier 16/19; [apostrofa do człowieka] ſkárby y ine bogáctwá/ wſzytko to ieſt iáko páięcżyná w ręku twoich. A gdyż to pewnie wieſz iż w thym wiecżnie dziedzicżyć nie maſz RejZwierc 151; NiemObr 78.

W przen (5): Iedno wy mili Polaczy [...] rozmiłuycie ſie ięzyka ſwego. [...] ten niech dziedzicży FalZiołUng 119v; RejPs 183v.

dziedziczyć co (1): vrągánie y pohánbienie będzie dziedzicżył [hereditabit] zły cżłowiek Leop Eccli 6/1.

dziedziczyć w czym (3): GRzech [...] z námi poſpołu rodźi ſie/ y w ćiele náſzym dźiedźicży/ żeſmy iuż wſzyſcy z rodzáiu ſwego/ odwroceni ſą od dobrego WujJudConf 63; ciáło y krew kroleſtwá Bożego ośięgnąć nie mogą; y ſkázá w nieſkáźitelności dźiedźiczyć nie będźie [neque corruptio incorruptelam possidebit]. WujNT 1.Cor 15/50. Cf Zwrot.

Zwrot: »w niebie dziedziczyć« (1): Dobrego zdrowia Bogactw hoynie záżyiemy/ Tu ná świecie/ y w niebie dźiedźicżyć będźiemy. KołakSzczęśl [D].

Formacje wspołrdzenne: odziedziczyć, udziedziczyć, wydziedziczyć się; odziedziczać, przydziedziczać, wydziedziczać.

Cf DZIEDZICZĄCY, DZIEDZICZĄCY SIĘ, DZIEDZICZENIE, DZIEDZIĆ

KN