[zaloguj się]
[pdf]

GĘSTWA (22) sb f

-ę- (21), -e- (1).
Fleksja
sg pl
N gęstwa
G gęstwy
A gęstwę gęstwy
I gęstwą
L gęstwie gęstwåch

sg N gęstwa (6). ◊ G gęstwy (2). ◊ A gęstwę (4). ◊ I gęstwą (1). ◊ L gęstwie (6). ◊ pl A gęstwy (2). ◊ L gęstwåch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVIII w.

1. Gęste skupienie roślin, zarośla, krzaki; dumus BartBydg; condensa, densitas, interclusa, saltus, salebra, tesqua Cn (17) : BartBydg 45b; WróbŻołt 28/9, I7v; Y ſnadz wiem y okáżdem ptaku/ y o gniázdzie iego ácz ie kryie wgęſtwie álbo w głębokie ſkáły RejPs 75; RejWiz 60v; Głos Páńſki przypráwiáiący Ielenie/ y obiáſni gęſtwy [et revelabit condensa]: á w kośćiele iego wſſyſtcy będą mowić chwałę. Leop Ps 28/9; Obumbratus amnis, Rzeká którey brzegi geſtwą zárosły. Mącz 502a, 387a; vſłyſzawſzy potym głos Boży/ w gęſtwę ſię záraz dla ſtráchu Pokryli. CzechEp 206; KochSob 64; KlonWor 5.

gęstwa czego (1): W gęſtwach ich będą mieſzkáły y boiáźliwe Lánie LubPs X5v.

Wyrażenie: »gęstwa leśna, w lesie« = densitas saltus Vulg; arbor perplexus PolAnt (1 : 1): Bo ſie rożnićiłá [!] iáko ogień bezbożność/ tarnie y ćiernie będzie żárł: y zápáli ſie w gęſtwie wleſie [in densitate saltus] y ſtocżyſie w kupę pychá dymna. Leop Is 9/18; Y porąba ſiekierą gęſtwy leśne [arbores perplexas]/ á Liban gwałtownie vpádnie. BibRadz Is 10/34.
Przen: Niejasność, zawiłość czego (3): ále ſię tym ſámym w więtſzą gęſtwę wdawa. CzechEp 214.

gęstwa czego (1): Oto ſiodme czudo iż pan bog głoſem ſwym ſprawia Ielenie, to ieſt biskupy y kapłany ſwięte, y obiawi gęſtwę) piſma ſwiętego (ktore było ciemne y taiemne iako gęſtwa) wſzytkiemu ſwiatu. WróbŻołt I7v.

Szereg: »gęstwa i szelina« (1): Co to iemu záwádźi/ gdy kto krążąc y tám y ſam/ wyſtąpiwſzy z właſney koleie/ tuła ſię po rozmáitey gęſtwie y ſzelinie NiemObr 96.
2. Wielką ilość czego (5):

gęstwa czego (1): Wierzęć ia że w téy gęſtwie/ zacnych bród niemáło Będźie ſobie mym rymem chłubę czynić chćiáło KochBr 150.

a. Tłum, ciżba; tłok, ścisk; turba Mącz, Cn; tumultus Mącz; celebritas, frequentia hominum, stipatio hominum, turbula Cn (4): Tumultuosus, Zwádliwy/ nieſpokoyny. też pełny zámieſzánia y gęſtwy. Mącz 468c, 468c.

gęstwa kogo (2): Będę ćię ieſſcze ktemu wyſláwiał rozmáitem pieniem wnawięczſſey gęſtwie ludzi RejPs 32v; Mącz 469a.

Synonimy: 1. szelina; 2. cieśń, ciżba, ścisk, tłum.

Cf GĄSZCZ, GĘSTOŚĆ, GĘSTWINA

AL