[zaloguj się]

ALOES (56) sb

aloes m i f (28), aloe n (27), aloa f (1); aloes OpecŻyw, BielSat, LubPs, BielKron (4), BudBib, BudNT, BielRozm, Calep, WujNT, SkarKaz; aloe Mymer1, Leop, Mącz, SienLek (15); aloa LatHar; aloes : aloe FalZioł (15 : 9).

al- : all- (55 : 1). Pisane dużą literą 40 r.

a jasne; o oraz e prawdopodobnie jasne.

Fleksja
sg
N aloes, aloe
G aloesy, aloej, aloes, aloe
A aloes, aloe
I aloes(e)m, aloe

aloes N i A (14), indecl (12), decl (2), aloe indecl (27). ◊ sg N aloes (9), aloe (5).G aloesy (1), aloej (1), aloes (12), aloe (13).A aloes (5), aloe (3).I aloes(e)m (1), aloe (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

bot. Sok liści drzewka pochodzenia afrykańskiego używany do sporządzania wonności; także drzewo azjatyckiego pochodzenia posiadające bardzo wonne drewno, mylnie zwane aloesem, stosowane w medycynie; także gorzki korzeń używany do balsamowania; aloes Mymer1, Cn, aloe Mącz, xiloaloes FalZioł, xylaloe Cn, agallochum Calep, Cn, succotrinum, tarum Cn [Aloe s. Aloa s. Aloes -es f. Łac śr] (56): nioſątz [...] ſto libr mirry ÿ aloes ku pomazaniu ciała przenáſwiętſſégo Iezuſa milégo. OpecŻyw 154; Mymer1 17v; Ktory cżłowiek częſto pożiwa Aloe/ To ieſt cżarney Haleny/ taki zachowa zdrowie ſwoie za długie cżaſy FalZioł III 2d; IEſt też Aloes drzewo ktore zową połacinie Xiloaloes/ Ma wonią barzo przijemną FalZioł III 2d, I 34, 66b, 116b, II 20c, IV 23b, V 117 (13); LubPs M3; pokropiłám łoſzko moie Mirrą y Aloe/ y Cynámonową wodką Leop Prov 7; Mirra/ Aloes/ Reubárbárum od Kálekutu idą z Fártyki. BielKron 268v; Ten theż wyſep [Hiszpana] s przyrodzenia rodźi Máſtykę/ Aloes/ Cynámon/ Imbier/ y źiárná cżyrwone nád Pierz gorzkie BielKron 441v; Aloe, Graecum est. Ziele wielmi gorskie/ Aloe zową Mącz 7a; Zołądek potwierdzáią/ Iábłká kwáśne [...] Piołyn/ Aloe/ ocet. SienLek 9; Aloe tárte z octem zmieſzawſzy/ ná czoło przykłáday SienLek 50v; w onę wilgość [ze ślimaka] námieſzay tártego czyſtego kádźidłá/ Mirry y Aloe/ aż będźie gęſto/ iako ćiáſto SienLek 66v; Aloe czyſte z ſokiem koprowym roztworzone ná Słoncu poſtaẃ SienLek 68v, 69v, 70, 104, 124v, 127 (15); BielSat B3v; Okádziłám pośćiel moię mirrą/ áloeſem/ (marg) Poſpolićie teraz cżarną heleną zową. (‒) y cynámonem. BudBib Prov 7; Przyſzedł też y Nykodem [...] nioſąc zmieſzánie mirry y áloeſy/ (marg) Teraz to Eleną zową. (–) iákmiarz funtow ſto. BudNT Ioan 19/39; BielRozm 12; Agallochum ‒ Drzewo ktore aloes zową Calep 41a; Przyſzedł też y Nykodem/ [...] przyniozſzy z ſobą zmieſzáney mirrhy y aloey/ około ſtá funtow. LatHar 737; WujNT Ioan 19/39; SkarKaz 386a.
Wyrażenie: »drzewo aloes; aloes drzewo« (12 : 1): tho Drzewo Aloes ktore tam ſtey rzeki Babilońſkiey wyciągaią. FalZioł III 2d; Wino w ktorymby była vwarzona ſtucżka tego drzewa Aloes żołądek mdły poſila FalZioł III 3; ftłucż figi, Aloes drzewo/ z ſolą á wina przylać FalZioł V 71c, I 95d, V 82c, 86c, 91a, 106a (11); Drzewo Aloes/ Reubárbárum/ Kámforę/ Kálingę/ poſyła kroleſthwo Chiwá/ za Kálekutem BielKron 455, 454v.

Synonimy: alona, »czarna halena«, »czarna helena«, elena, halena.

KK