[zaloguj się]
[pdf]

KANCELLARYJA (150) sb f

k- (120), c- (20); -11- (136), -l- (4).

Pierwsze i drugie a. oraz e jasne (w tym w pierwszym a 6 r., w drugim a 2 r. błędne znakowanie), końcowe a pochylone.

Fleksja
sg pl
N kancellaryjå kancellaryj(e)
G kancellaryjéj, kancellaryi kancellaryj
D kancellaryjéj, kancellaryi
A kancellaryją
L kancellaryjéj, kancellaryi

sg N kancellaryjå (25). ◊ G kancellaryjéj (87), kancellaryi (7); -i Diar (5); -éj : -i ActReg (6 : 2); ~ -éj (55), -(e)j (32). ◊ D kancellaryjéj (1) SarnStat, kancellaryi (1) Diar. ◊ A kancellaryją (5). ◊ L kancellaryjéj (18), kancellaryi (2) Diar, Calep; -éj (9), -ej (2), -(e)j (7); -éj : -ej SarnStat (6 : 2). ◊ pl N kancellaryj(e) (3) [zapis: -ę]. ◊ G kancellaryj (1) [zapis: -iy].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

Urząd redagujący na piśmie dokumenty, listy i inne akta prawne; pomieszczenie, w którym ten urząd działa; cancellaria Mącz, Cn; grammatophylacium, tablinum Mącz (150) : Diar 95; UstPraw B2v [3 r.]; RejZwierz aa4, 100v; Tablinum, alias Grammatophilatium, Cáncellária/ Piſárska yzbá. Mącz 438a; PaprUp L3v; ActReg 158 [2 r.]; Plác ná Káncellárią w Nurze. NA zbudowánié Káncelláriiéy Ziemſkiéy/ pozwalamy plácu w Nurze w Oſtrowiéy. SarnStat 741; A w tákowéy kauźie wolno będźie delátorowi/ álbo áktorowi wźiąć pozew z któréykolwiek Káncelláriiéy/ który/ choć pod iedną pieczęćią/ ważny bydź ma. SarnStat 1202, 1153, 1154, 1309.
Wyrażenie: »pisarz z kaneelaryjej, w kancellaryi« (1 : 1): stámtąd [z klasztoru] go záſię Miedzyleſki piſarz s Kánceláryey wzyął y wdádźił do dworu Biſkupiego BielKron 403; Archigrammatei – Piſsarze przednieijſzij w Cancellarij. Calep 89b.
Zestawienia: [»kancelaryja grodzka«: po ktorym chodzą na wierzch tej bramy, gdzie jest kancelaryja grodzka. LustrPłoc 1572/162.]

»miejska kancellaryja« (1): W tey liczbie poczytáyą Kſyęgi z Mieyſkiey Cancelláryey vkazáne zá wyznánim Sędźiego álbo Piſárzá iż Mieyſkie ſą. GroicPorz y3.

»kancellaryja ziemska« = cancellaria terrestris JanStat (8): Piſarz z Komorniki może ſądzić o zaſtáwy/ y pieniądze może ſkázáć w Káncelláryą zyemſką położyć UstPraw H; POSSESSIAE, y dóbra/ y pieniądze dotalitij nomine, Káncellária Ziemſka trzyma áże do obręczenia. SarnStat 636, 634, 741, 746, 919, 1153, 1154.

a. Najwyższy urząd centralny w państwie, osobny dla Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego; officina diplomatica a. scribendorum et obsignandorum diplomatum Cn (120): ComCrac 12v, 13; Siła się tego już z kancelaryji wydało, co obraża prawo pospolite Diar 73; A inych wzytkich przywilejow wyczytać nie chcemy na ten czas, ktore wyszły z kancelaryji ku szkodzie Rzeczypospolitej Diar 74, 73 [2 r.]; Kánclerz z Podkánclerzym liſtow tobie przećiwnych z Káncelláryey wydáwáć niemáią. UstPraw A4v; Ale mieſzczánie/ żydzi/ y inſzy ludzye poſtronni/ ći máią płáćić wedle woley Káncelláryey náſzey. UstPraw H2, A4v, F2v [2 r.], H2, K2; LeszczRzecz A3; KochWr 37; Mandaty niesłuszne z Cancellaryei naszey bywaią wydane czego na potym pilnie PP Canclerze doględac maią ActReg 46, 104, 122, 156, 174, 182; KochAp 12; JanNKar A4; á drugą pięćdźieśiąt tyśięcy przywianku Kró: Iéy M. małżonce náſzéy nieomieſzkále wydáć z Káncelláriy náſzych roſkażemy. SarnStat 26; Káncellária będzie náuczoná o náznáczeniu czáſów Séymowych, y o Séymie Srzodzkim, Kolſkim, y Piotrkowſkim. SarnStat 30; Séymowé rzeczy do Káncelláriiéy, á Ziemſkié, w Ziemſkié Actá wpiſane bydź máią. SarnStat 146; ZYdowie będą płáćić liſty/ wedle ſzácunku y woléy Káncelláriiéy náſzéy. SarnStat 261; Z ſtrony práwá Duchownégo, y zftrony Iuriſdiciiéy Woiewodzéy, Márſzałkowſkiéy, á tákże Káncelláriiéy, [...] gdyby miáły bydź przykłády przytaczáné, bárzoby ſie muśiáłá rzecz wyćiągnąć y rozſzérzyć. SarnStat 1263, *6v, 5, 31 [2 r.], 33, 51 (51).

W charakterystycznych połączeniach: kancellaryja nasza (35); do kancellaryi podany, wpisany (wpisano ma być) (4); z kancellaryjej (wy)da(wa)ć ((wy-, na-)da(wa)ny) (16), wyniść (4); przez kancellaryją dawany; jurysdykcyja kancellaryjej, prawo (4), zwyczaj; wedle wolej kancellaryjej (4), wedle szacunku.

Wyrażenia: »księgi kancellaryjej« = libri cancellariae JanStat [szyk 13 : 1] (14): Gdyby kto chćiał w kſięgi Káncelláryey náſzey wwieſć Liſth Commiſſárſki UstPraw I2v, I2v; Grániczné liſty niech będzie wolno do kśiąg Káncelláriiéy w wodzić. SarnStat 845, 321 [3 r.], 328 [2 r.], 329 [4 r.], 845, 1197.

»listy kancellaryjej« (2): NA rozgrániczenie źiem/ Woiewództw/ y Powiátów wysſzéy opiſánych/ náznáczymy w tym roku przez liſty Káncelláriiéy náſzéy Komiſsarze oſoby pewné SarnStat 1184, 326.

»metryka kancellaryjej« (3): METRYKA KANCELLARIIEY. Káncelláriiéy kśięgi, które Metryką zową, nic nie wazą ku dowodowi ná máiętnośći. SarnStat 328, 1306, 1309.

»pieczęć kancellaryjej« (4): ZapWar 1545 nr 2646 [3 r.]; wſzyſtkié iné liſty y Przywileie [...] od przodków náſzych Królów Polſkich y od nas ſámych choćby téż pod Pieczęćią Káncelláriiéy náſzéy álbo Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo wyſzły [...] chcemy bydź záchowáné SarnStat 1039.

»protonotaryjus kancellaryjej« (1): PIſárze terminuią nie tylko dla pámięći, ále y dla znáku: áby Prothonotarius Káncelláriiéy wiedźiał iáko ma componowáć, y co z czego bráć, y formowáć Act. SarnStat 1261.

»rejestr kancellaryjej, w kancellaryjej« = regestra cancellariae JanStat (2 : 1): ábyſmy z Reyeſtrów Káncelláriiéy Oświéconégo KAźimiérzá Królá Polſkiégo Oycá naſzégo/ Przywiléy kośćiołowi Gniéźnieńſkiému przynależący [...] przypiſáć/ y odnowić/ y potwiérdźić raczyli SarnStat 170, 329, 655 marg.

»sekretarz kancellaryjej« (1): Zacnie Vrodzonemu Pánu/ Pánu Mikołáiowi Náruſzowiczowi/ Sekretarzowi y ſprawcy Káncelláriey Kſięſtwá Lithewſkiego RejAp AA2.

»urząd kancellaryjéj, w kancellaryjej« (2 : 1): VRzędy Káncelláriiéy [Officia Cancellariae JanStat 288]/ Król nápotym ma rozdáwáć ná Séymie Wálnym z porádą Rádnych Pánów. SarnStat 318, 321, 329.

»urzędnik kancellaryjej« = officialis cancellariae JanStat (3): Vrzędnicy Káncelláriiéy náſzéy będą powinni wſzyſtkim tákim/ gdy będą prośić [...] inſzé liſty z kśiąg náſzych [...]/ pod pieczęćią náſzą wydáć. SarnStat 321, 324, 946.

Zestawienia: »kancellaryja koronna« (6): Diar 74; Téż vſtáwiamy: [...] ćiż obywátele y drudzy ośiádłość máiący w ſpráwowániu ſpraw ſwych do Káncelláriiéy Koronnéy/ y do Vrzędników Dworu náſzégo będą ſie vćiekáć. SarnStat 1040, 1061, 1062, 1190, 1191.

»kancellaryja jego (a. waszej) (krolewskiej) miłości, krola, krolestwa, krolewska« = cancellaria regni JanStat, JanPrzyw; cancellaria regis JanStat [szyk 12 : 1] (6 : 3 : 2 : 2): Przipozew za pieczeczia crola Iego Mczi Cancellariei Gdzie wiecz w rzeczach malei vaznosczi nakladem niemalem biwaią obcziążeni sliącz albo iezdzącz po thakowe przipozwi pieczethowane ZapWar 1545 nr 2646; Bo w tem niemałe ubliżenie cierpi Rzeczpospolita od kancelaryji WKM. Diar 74, 73 [2 r.], 74, 75; Od liſtow w Káncelláryey Krolewskiey co dáć. UstPraw H2; ActReg 158; SarnStat 170, 324, 655, 946, 1166.

»kancellaryja (Wielkiego) Księstwa Litewskiego« (4): RejAp AA2; [listy i przywileje] z Káncelláriiéy Koronnéy/ álbo Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo zá wierné ſłużby nádáné oſobam iákiégóżkolwiek ſtanu y powołánia będącym [...] mieć y záchowáć chcemy SarnStat 1061, 1039, 1190.

Szereg: »urząd i kancellaryja« (1): [takowe przedanie imienia] ma w powiećie ſwym właſnym tám gdźie ono imienié leży/ wedle ſtárégo zwyczáiu vczynić w ſądźie Ziemſkim właſnym/ [...] choćiayby to odſtępuiąc od źiemie y powiátu ſwego vczynił/ krom vrzędu y Kánceláriiéy Królá Iego M. y Séymu Koronnégo Wálnégo SarnStat 1166.
b. Archiwum; archivum Mącz, Calep, Cn; grammatho-phylacium, tabularium Mącz, Cn; tablinum Calep; archium, chartophylacium Cn (4): Archivum, Latine tabularium, Mieiſce/ álbo/ skliep/ w którym Ziemskie/ álbo/ mieiſckie/ álbo/ też Konſiſtorskie Xięgi chowáyą. Cáncellaria/ álbo też Conſiſtors. Mącz 15a, 148c; Archivum – Grod, cancellaria gdze kſziąg połozenię ieſt. Calep 90a, 1043b.

Synonimy: b. grod, konsystorz.

AL