[zaloguj się]
[pdf]

KARTUZ (20) sb m

a jasne.

Fleksja
sg pl
N kartuz kartuzowie, kartuzy, kartuzi
G kartuza kartuz(o)w
A kartuzy
I kartuz(e)m kartuzy

sg N kartuz (3). ◊ G kartuza (2). ◊ I kartuz(e)m (1). ◊ pl N kartuzowie (3) KrowObr (2), LatHar, kartuzy (1) BielKron, kartuzi (1) RejZwierc. ◊ G kartuz(o)w (5). ◊ A kartuzy (1). ◊ I kartuzy (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w. s.v. kartuzyjanin.

Członek kontemplacyjnego zakonu założonego ok. r. 1086 we Francji przez św. Brunona; ze względu na ostrą regułę polegającą na całkowitym odcięciu się od świata, zachowaniu milczenia itp. – symbol braku radości życia (20): Stey Reguły ſą Kártuſowie/ kthorzy áni mowią/ ani vtzą/ áni kazą KrowObr 134; á gdzye więcey rozmáitych Sekt/ iedno tám/ może kożdy doznáć po mnichu/ zwłaſzcżá Fráńćiſkow/ iáko ſie dáleko od kościołá krześćiáńſkiego od dzyelili/ tákież Kártuzy y inni. BielKron 198; RejPos 54; Wſzákechmy nie Kártuźi áni Bernárdyni RejZwierc 239v, 74 [2 r.], 87v, 144v, Bbbv; Bruno pierwſzy oćiec Kártuzow. SkarŻyw 291 marg, 290 [2 r.], 291 [2 r.]; LatHar +7, ++5v, 512.

W porównaniach (2): Nie bądźże iáko Kártuz w owey omylnośći/ Co rzkomo pogárdziwſzy ſwieckie obłudnośći/ A gdzye ſie wyrwie s kątá tákież iáko iny/ Też vſłyſzyſz o pánu nie cudne nowiny. RejWiz 81; A Ieſliżeć iuż da Pan Bog tákie ſerce iż ták vmiárkowáną myſl w ſobie poſtánowiſz ábyś iuż tákiego żywotá vżywáć chciał [...]/ tedy go też nie vżyway ponuro iáko kártuz/ boć thego Pan od ciebie nie potrzebuie RejZwierc 102v.

Wyrażenie: »mnich kartuz« (1): Naprzod/ Iż Pan Kryſthus zwolennikom ſwoim roſkazał/ niemiltzeć iákowi ſą Mniſzy Kártuzowie/ y inni ktorzy ſiedzą w klaſtorzech á miltzą. KrowObr 44v.

Cſ KARTUZYJAN

MM