[zaloguj się]
[pdf]

KOSZULKA (33) sb f

koszulka (22), kosulka (10), kozulka (1); koszulka LibMal (7), GliczKsiąż (2), KrowObr, RejWiz (3), RejFig (2), BielSat, RejZwierc, MWilkHist, BielRozm, Calep, ZbylPrzyg (2); kosulka WyprKr (10); kozulka ZapWar.

o prawdopodobnie jasne (tak w koszula; tak też Cn); a jasne.

Fleksja
sg pl
N koszulka koszulki
G koszulki koszulek
A koszulkę koszulki
I koszulką
L koszulce koszulkach

sg N koszulka (13). ◊ G koszulki (2). ◊ A koszulkę (9). ◊ I koszulką (1). ◊ L koszulce (1). ◊ pl N koszulki (2). ◊ G koszulek (1). ◊ A koszulki (3). ◊ L koszulkach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Dem. od „koszula” ‘ubiór albo część ubioru noszona bezpośrednio na ciele’; koszula o mniejszych rozmiarach lub górna część tzw. kombinowanej, dwuczęściowej koszuli; niekiedy hipokor. (31): anym yey zabrał w komorze w gyey maky rrzaney syrow (casshe czechowycze) casshe yaczmyenney cozulky y gynnych rzeczych [!] ZapWar 1527 nr 2395; dzyewcze venthurziney koſſulką vkradl LibMal 1545/106v, 1545/94v, 1552/167v; ktoby nyemyał letnikow/ páſow ſrzebrnych/ ſſubek/ wyſſywanych álbo háwtowánych koſſulek/ zá nicby nye ſtał. GliczKsiąż C6v; Koń mu wiodą s forboty [...] A ktemu mu podadzą pſtrą ſukienkę kęſą. [...] Tákież druga z bramecżką pięknie vſtrzępioną/ A s koſzulką liſtwámi nadobnie vpſtrzoną RejWiz 53v; RejFig Cc5v; TRzeczia Koſulka na plothnie bialem. a sperel ze zlotem vcziniona WyprKr 36; OSMA Kosulka v ktorey Kolnierz, i przednicze perlowe WyprKr 37, 35v [2 r.], 36, 36v [2 r.], 37, 37v; Koſzulkę zwierzchnią/ ſpodnią/ białą trzebá wdźiewáć ZbylPrzyg Bv, B3.
Przysłowie: Kupiſz iey dziś koſzulkę iutro chce ráńtuſzká RejWiz 57.

W charakterystycznych połączeniach: koszulka spodnia, zwierzchnia; haftowana, cieńsza; koszulka biała, czarna.

Wyrażenia: »koszulka niewieścia« (2): koſſulką nyewyąſczyą [!] ſplothv zyall LibMal 1545/94v, 1550/157v.

»koszulka perłowa« (3): WyprKr 35v; Pátrz zaſie co koſztuie koſzulká Perłowa BielSat Dv [idem] BielRozm 25.

Szeregi: »ciasnocha i koszulka« (1): Nie wſpominam teſz/ iáko owce żegnáćie y tzáruiećie/ [...] tákże nowe zbożá y ſiemioná/ [...] nowe ſſuknie nowo ſtadło/ [...] nowe álbo młode wdowy/ y ich rąbki/ ćiáſnochy y koſzulki. KrowObr 100.

»gurgiel albo kosulka« (1): Gurgielle albo kosulki perlowe WyprKr 35v.

a. Odzież albo część odzieży dziecięcej (o małych wymiarach) (6): ſkoro dziecyę ná ſwyát wynidzye/ wnet mu krzyżyki/ wnet złothe ná ſſyyę/ wnet ſſubecki ádámáſzkowe y koſſulki yákoby yákiemu yezuſkowi piſáne á zepſtrzone. GliczKsiąż F3; Poźrzy áno dzyeciątko zleciáło z obłokow/ [...] Skrzydełká ma odmienne á oblicże ſlicżne/ Ná koſzulce koſztowne á wzory rozlicżne. RejWiz 35v; RejFig Bb5; RejZwierc 105.
Wyrażenia: »koszulka krzestna« (1): Ieden ſtich rabkow obroczila na koſſulką krzeſzna dzyeczyączu ſwemv LibMal 1553/174v.

»[dzieci] w koszulkach tylko« = niekompletnie ubrane (1): będźie wywodźił z piekłá máłe dźieći w koſzulkách tylko/ zá rękę káżdego/ spiewáiąc/ cum Cantoribus. MWilkHist F3v.

2. Napierśnik, stanik; mamillare Calep; fascia pectoralis Cn s.v. przepaska piersi (1): Mamillare ‒ Koſzulka, załozka. Calep 633b; [Y będźie miáſto wdźięcznéy woniéy ſmród/á miáſto paſká/ powrózek/ [...] á miáſto koſzulki/ włóśienicá [pro fascia pectorali cilicium] WujBib Is 3/24; Izali zápomni pánná vbioru ſwego/ ábo oblubienicá koſzulki ſwoiéy [fasciae pectoralis] WujBib Ier 2/33].
3. n-pers (1):
Zestawienie (1): Joannes Koschulka de Brdow LibMal 1550/151v.

Synonimy: 1. ciasnocha, czecheł, gzło; 2. napierśnik, stanik, założka.

IM