[zaloguj się]
[pdf]

RADOŚĆ (1425) sb f

a oraz o jasne (w tym w a 25 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N radość radości
G radości radości
D radości radościåm
A radość radości
I radością radościami
L radości radościåch
V radości, radość radości
inne sg a. pl G - radości

sg N radość (192). ◊ G radości (231). ◊ D radości (40). ◊ A radość (176). ◊ I radością (390). ◊ L radości (111). ◊ V radości (4) LatHar (3), PaxLiz, radość OpecŻyw (2). ◊ pl N radości (33). ◊ G radości (111). ◊ D radościåm (3). ◊ A radości (66). ◊ I radościami (26); -ami (24), -(a)mi (2). ◊ L radościåch (37); -åch (29), -ach (8); -ach KochPs, LatHar (5); -åch : -ach RejAp (17:1), RejPos (6:1). ◊ V radości (1). ◊ G sg a. pl radości (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Uczucie szczęścia, zadowolenia; gaudium, laetitia Vulg, PolAnt, Calag, Calep, Cn; exsultatio Vulg, PolAnt, Mącz, Calep; gratulatio Mącz, Calep; voluptas (animi) Calag, Cn; hilaritas, iucunditas Calag; applausus, delectatio Calep (1067): OpecŻyw 164v, 181v; Radoſć ieſt zapomnienie ſmutkow BielŻyw 137, 89, 146 [3 r.]; RejPs 146v, 193v, 199v; RejJóz P6v; LubPs I3v, P3v; Nápełnionem ieſt poćieſſenia/ náder obfituię rádośćią we wſſelkim vćiſku á fráſunku náſſym. Leop 2.Cor 7/4; BielKron 189v; Mącz 121a; RejAp 93v; RejPos 20v [2 r.] 24 [2 r.], 65, 109 [2 r.], [136] (11); RejZwierc [203]v, [213]v [2 r.]; NIe weſel ſię Izráelu cżáſu rádośći (marg) wł: ku rádośći/ álbo do rádośći. (–)/ iáko pogánie/ bo zbłazniłeś ſię od Bogá ſwego BudBib Os 9/1; BudNT 2.Cor 7/3[4], Iac 1/2; SkarJedn 269; KochOdpr C2v; Calag 202a; Nieprzyiaćioły iego nádęnieś [lege: nadeń -eś] wyſtáwił/ Y ludźi zazdrośćiwé rádośći nábáwił. KochPs 134; SkarŻyw 2, 392, 597; PAńſka ręká mię dotknęłá/ Wſzytkę mi rádość odięłá: Ledwie w ſobie czuię duſzę KochTr 17; NiemObr 89; ReszPrz 93; ArtKanc A3v, S10v, T3v; KmitaPsal A3; ZawJeft 30; Plausus – Radoſcz z kliaskanim rąk. Calep 812b, 84a, 464a; Phil Q2; GrabowSet C4, E [2 r.], K2v, N4v, Tv; LatHar 116, 362; RybGęśli D3; WujNT 259, Iac 1/2; A gdy powſtáie chwałá Boża á Chryſtus ſię ſławi/ tá ſámá rádość niech nam żywotem będźie. SkarKaz 244b, 6a, 422a; CiekPotr 84; A ták ſkąd mię tá rádość/ dźiś w drodze potkáłá/ Nád ktorą zadna więtſza/ v mnie nie bywáłá. PaxLiz D4v, B, D2, D4v, E3; SkorWinsz kt; SapEpit A3v; [wódka to] Alchimiyká cnotliwa/ pocżątek mądrośći: Fábułká ráno śmieſzna: fundáment rádośći. KlonWor 69; SzarzRyt A3v.

radość czego [= z czego] (6): RejPs 29v; Rádſſey mi rádość zbawienia twego rácż przywroćić LubPs N4v; Leop Ps 50/14; RejPos 24; WujNT 89. Cf z radości czego.

radość z czego, z kogo (37): BielKom C2v; GDy go ieden żáłował/ iż nie miał potomká/ Rzekł/ y ia máłą rádość też znam s twego domká. Bowiem ty ieſzcże niewieſz iákie maſz mieć ſyny/ Ia záwżdy o ſwych ſłyſzę nadobne nowiny. RejZwierz 34v; Iáka rádość z vpadku złych ma być RejAp Dd4v [idem] 153v marg; Rádość w niebie z náwrocenia grzeſznego RejPos 168v marg, 165 marg, 166, 175v, 196, 276; do rádośći was ználezienia [lege: z nalezienia] ćiał świętych wzywáć chcemy. SkarŻyw 565; KochFr 108; WujNT 259 marg; SkarKaz 244a. Cf »radość mieć«, »radość odnieść«.

radość komu (20): WróbŻołt R2v; RejPs 52; Ach moy namileyſzy oycże nie mnieyſzać mnię radoſc Iż po mych wſzytkich przygodach patrzę na twą ſtaroſcz RejJóz P8; MurzNT Luc 1/14; LubPs cc5 marg; Leop Prov 21/15; BielKron 460v; RejAp 37; RejPos 30, 111v marg, 165 marg; RejZwierc 127; BielSpr 45v; NArodźił ſię Syn BOży nam grzeſznym ná rádość ArtKanc C6. Cf ku radości komu. Cf też »dać radość«.

radość ku czemu (1): O iákieżby thu ſerce á iáka rádość miáłá rość ſprawcom koſciołá ſwięthego ku wiernemu ſzáfowániu ſwiętych ſpraw Páná ſwoiego RejPos 24.

radość nad kim, nad czym (10): Leop Luc 15 arg, 4.Esdr 7/61; RejAp 147; RejPos 19v; [św. Benedykt płakał, iż jego uczeń] rádość nad zgubą przenáſládowniká pokazał. SkarŻyw 251, 535 marg; Powiedam wam/ żeć tákże będźie rádość w niebie nád iednym grzeſznikiem pokutuiącym/ więcey niż nád dźiewiąćiądźieśiąt y dźiewiąćią ſpráwiedliwych ktorzy nie potrzebuią pokuty. WujNT Luc 15/7, Luc 15/10. Cf »dać radość«, »radość mieć«.

radość w czym [= z czego] (5): iáka byłá [trzech królów szukających stajenki] cierpliwość/ praca y męſtwo w ſzukániu: iáka rádość w nálezieniu SkarŻyw 26; Iáka to w płákániu rádość/ trudno wymowić. SkarKaz 639a. Cf »radość mieć«.

radość czyja [w tym: G sb i pron (69), pron poss (60), ai poss (4)] (133): Ezop bacżąc iego [Ksantusa] chytrość/ Rzekł/ dáremnać twoiá rádość: Krolći tego ſkárbu ieſt pan BierEz E3; BielŻyw 53, 137; BierRozm 7; RejPs 106v; RejJóz P8; RejKup ſ7; BielKom C2v; A tu też ieſt wyráżona rádość koścyołá ſwiętego/ gdy ſie vpádły cżłowiek náwroći do iednośći iego. LubPs bb2v marg, B3v, H4, I3v, K3v, Q3v marg (9); Leop Prov 14/10, Is 66 arg; BibRadz Matth 25/21, 23; wſzákże niedługo tey rádośći iego było/ bo obacżył rychłą śmierć ſwoię BielKron 310v; RejAp CC4, 99v, 129v, 147, 153, 155v, 178v; iáko też záſię przybędzie roſkoſzy/ gdi maſz przed kim rádoſć ſwą powiedzieć. GórnDworz Dd2v, S4v, Y8v; Abowiem ty w ten cżás Pánie/ iárzmo cięſzkośći ich [tych, którzy poznają i uwierzą światłości tej]/ á rozgę rámieniá ich/ y sceptrum á moc poborce ich/ zwyciężyſz. A to ieſt przycżyná rádośći ich. RejPos 15, 19, 19v, 28v, 40v, 55v (23); RejZwierc 33; O iáka byłá ná ten cżás wſzyſtkich rádość/ kiedy to zacne małżeńſtwo bylo śię ſtáło BiałKaz I4v; BudNT Ioann 17/13, 2.Cor 2/2[1/24]; A ći/ co tobie vfáią/ Niech weſela vżywáią: A rádość ich trwáła będźie/ Bo twa łáſká z nimi wſzędźie. KochPs 8, 29; Niechćieyćie mię płákáć ták/ iáko ſtráconey/ ále ſię z rádośći mey weſelćie SkarŻyw 70, 481, 535 [2 r.], 567; NiemObr 89; KochFr 70, 108; ReszPrz 93 [2 r.]; WerKaz 294; Niech ſię nie weſelę/ gdyś ty w gniewie Pánie/ Owſzem/ z twoią łáſką/ niech ma rádość wſtánie. GrabowSet Cv, G2v, F3v, R2, T4; KochFrag 47; będźie ſię rádowáło ſerce wáſze: á rádośći wáſzey żaden od was nie odeymie WujNT Ioann 16/22, Ioann 16/24, 1.Ioann 1/4; SiebRozmyśl I; SkarKaz 244a marg; PaxLiz E; SkorWinsz A3v [2 r.]. Cf Wyrażenia przyimkowe.

cum inf (3): Leop Prov 21/15; O iákaż tho będzie rádość oględáć ożywione á vwielbione ciáło ſwoie RejPos [136], 112 marg.

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść [iż, że] (8): KlerPow 11; RejJóz P8; Przipominánie koſciołá ſwiętego wielkich rádośći ſwych/ że Pan tłumi niewierniki y s fáłeſzną ich náuką á wierne ſwe cieſzy. LubPs Q3v marg; RejPos 276; BudNT Philem 1/6. Cf »dla radości«, »z radości«, »prze radość«.

I w funkcji av: »radością, radościami« = z radości (2:1): Thedy gdyż tho [wyznanie Lucyny] vsłyſzał Apollon/ wielkimi rádośćiámi wznák vpadł ná źiemie [!]. HistRzym 27, 79; Y ſtąd iáko ſkoro im [ludziom] znáć dano/ Ze iuſz w dworze twą Miłość widźiano: Dźiw rádośćią z ſkor nie wylećieli/ A do ćiebie duſznie bieżeć chćiełi [!]. RybWit C2.

W połączeniach szeregowych (31): OpecŻyw 167; Owoce duchá ſą/ miłoſć/ rádoſć/ pokoy/ ćirpliwoſć/ dobrotliwoſć/ dobroć/ nyeukwápliwoſć/ ſkromnoſć/ wyárá/ vkłádnoſć/ powćyągliwoſć/ czyſtoſć. KromRozm I B3v; Wnet ſie ſámá [krew] zápali/ że ſie gniew poruſzy/ Y ine przypádłośći ſnádnie wſzytki wzruſzy. Iáko miłość y rádość/ weſele y ſmutek RejWiz 117; Leop Esth 8/16; w człowieku ſą mocarki dziwne/ Nie tilko ſobie rozne/ ale i przećiwne. Ieſt byſtra popędliwoſć/ ieſt żądza nieſyta. Boiaźń mdła/ żałoſć ſmutna radoſć niepokrita. KochSat B4v; Ovatio, Rádość s weſelim y wykrzikániem Hetmanowi ku czćy Mącz 271c, 365b, 507b; RejAp 60v; RejPos 116, 175v, 305, 335, 337; Ray tu známionuie byćie álbo żywot wiecżny s Kryſtuſem: co ieſt rádość/ weſele/ y nawyżſze ſzcżęśćie GrzegŚm 41; Iáko zbytnia miłość/ zbytnia rádość/ zbytni ſmiech/ zbytnie weſele/ y to wſzytko może być ſzkodliwe kto thego bez rozumu á nie pomiernie vżiwa. RejZwierc 77v, 73v; SkarŻyw 114; KochTr 14; ActReg 167; Calep 39b; LatHar 489; KołakSzczęśl B4v, C4; KlonFlis B; leżę tu [w grobie]/ przedśię ſzczęśliwy/ Zem nie poznał nádźieie/ rádośći/ kłopotá/ Podan niebáczney śmierći ná progu żywotá. SzarzRyt C4v. Cf »ku radości«, »z radością«.

W przeciwstawieniach: »radość ... smutek (a. smętek) (13), żal (a. żałość, a. żałoba) (12), płacz (9), strach (5), frasunek (4), kłopot (4), łzy (3), narzekanie (3), bojaźń (2), ciężkość (2), troska (2), boleść, gniew, gorzkość, kaźń, męka, niepokoj, przygoda, szkoda, teskność, trapienie, trwoga, udręczenie, upadek, wzdychanie, zły przypadek, żałościwe przygody, żołć« (66): FalZioł V 31; Szcżeſcie poddano ieſt zawiſci, bo iaka ieſth ſzcżeſliwych radoſć, takowy zawiſtnych płacż. BielŻyw 53, 137; GlabGad F; RejPs 43, 43v; RejRozpr F2v, H; Bo ſnadz to ſą na ſwiecie przednieyſze klenothy [bojaźń boska i wiara] Kthore w radoſcz przywodzą a niſzczą kłopoty RejJóz F7, A5v; Ty [Panie] záwżdy w rádość obrácaſz káżde me trapyenye LubPs Hv, hh5v; RejWiz 115v, 116, 187v; Rádość ieſth ſpráwiedliwemu vcżynić sąd: ále tym co źle cżynią/ ſtrách. Leop Prov 21/15, Esth 9/22, 16/21, 4.Esdr 7/61, Prov 14/13; RejAp 147; GórnDworz Y8v; RejPos 30, [108]v, 126v, 127v, 138v (8); Iuż záwżdy dwoiá rádość y żáłość dwoiá poſpołu s ſobą chodzi. RejZwierc 32, 93v, 180; BielSpr 45v; BudBib 1.Esdr 3/13, Sap 8/16; BudNT 2.Cor 7/3[4]; nierownoż to tego Wieńcá plećiono: więcey że dáleko Cżłowiek fráſunkow cżuie/ niſz rádośći. KochOdpr Bv, Bv; KochPs 41, 46, 190; Wſzákże ſmętek wáſz wynidźie wam ku rádośći. CzechEp 23; WerKaz 304; WisznTr 12; KochPieś 41; ArtKanc M18v, P4v; ZawJeft 36, 43; Dobrégo rádość/ złégo kaźń nie minie. GórnTroas 31; Rácż Pánie/ w rádość zmięnić/ moie trwogi GrabowSet M4v, D2v, P2v, R2; LatHar 361; WujNT Ioann 16/20; SkarKazSej 657b; ZAden nie zna boleśći iedno co ią cżuie Zaden nie zna rádośći/ procż co ſię ráduie SkorWinsz A2v; [BielKron 1551 135v]. Cf »z radości«, »w radości«.

Frazy: »radość roście (a. miała rość)« [szyk zmienny] (4): Pátrzayże iáka tu rádość á iáka thu pociechá roſcie záwżdy káżdemu wiernemu krześćiáńſkiemu cżłowiekowi RejPos 275v, 24; Ná to pátrząc/ w pobożnym ſercu rádość rośćie KochPs 166, 20.

»radość się stała (a. stać się mogła, a. stawa się itp.)« [szyk zmienny] (12): Wiele też Páráliżem záráżonych/ y chromych/ zdrowie bráło. Przeto ſtáłá ſie rádość wielka [factum est... gaudium magnum] w onym mieśćie. Leop Act 8/8 [idem] ZZ3v; RejZwierz 47; A otho Elżbietá żoná twoiá porodzi tobie ſyná/ ktorego imię wzowieſz Ianem/ á sſtánie ſie tobie s tego wielka rádość y weſele RejPos 295v, 1, 17v, 18, 20v, [108]v (9).

Zwroty: »z radością, w radości czekać (a. oczekawać, a. doczekać); z radością czekający« [szyk zmienny] (71:13;1): OpecŻyw [162]v; FalZioł IV 31c; IZaliſz to tobie nieprzyſluſſy oczekawáć zrádoſćią páná ſwego duſſo moiá RejPs 90, 45v; SeklWyzn b2; RejKup ſ7v, z8v; Diar 89; A gdy mye Pánye ći vźrzą co ſie cyebye boyą/ Ze ya twych ſłow náſláduyę z wierną chucyą moyą/ Będą záwżdy ocżekáwáć mnye z rádoścyą ſwoyą. LubPs bb2v; Iákie tu wierne duſze roſkoſzy miewáią/ Ktore Páńſkiego głoſu z rádoſcią cżekáią RejWiz 194, 94v, 121, 179, 180 [2 r.], 186v; Gdy go wiedli do Krolá/ z rádoſcią go cżekał RejZwierz 13; BielKron 251, 413, 413v, 464; RejAp 9, 50v, 54v, 69, 97 (10); A kiedy iuż dokońcżyſz thego nędznego pielgrzymowánia ſwego/ pewnie oglądaſz Páná ſwoiego ná práwicy Bogá Oycá ſthoiącego/ á ciebie z wielką rádoſcią cżekáiącego RejPos 24v, 6, 7v, 15v, 24, 24v (39); A niechay moy ſprzećiwnik nie ma zemną ſpráwy/ Ktoregoś ty zwyciężył iáko mocarz práwy/ Ktory cżeka w rádośći dekretu onego/ Ktoryś racżył vcżynić tu ná niewiernego. RejZwierc [272]v, 5, 102, 113v, 127, 166v, 168v, 177v, 248v; CzechEp 74; ArtKanc A16v; PaprUp D; ActReg 61; WysKaz X2v; SiebRozmyśl K3; CiekPotr 89.

»da(wa)ć radość; dodać radości« [w tym: komu (1), nad kim (1)] = dare gaudium Vulg [szyk zmienny] (6;1): Rozſądźże myę Boże moy w ſwey ſpráwyedliwośći/ Nye dáy/ mym ſprzećiwnikom nádemną rádośći LubPs I3v, N4; Słuchu memu daż rádość y weſele Leop Ps 50/10; LatHar 680; Boiaźń Páńſka roſkoſzuie ſerce/ y dáie rádość y weſele ná długie dni y látá. KołakSczęśl B4, C4; SiebRozmyśl B.

»radości dostąpić« [szyk zmienny] (2): then [Duch św.] ieſt práwie przezwan pocieſzycielem/ Abowiem przez tego ſpráwy żadneybychmy [!] rádośći áni pociechy doſtępić nie mogli. RejPos 142v, 40v.

»radość mie(wa)ć« [w tym: z kogo, z czego (18), nad kim (1), w czym (3), skąd (3)] = gaudium habere PolAnt [szyk zmienny] (48): LibLeg 4/26; BierEz F4; OpecŻyw 78v; RejJóz N3; przedſię zaś gdy ye [małżeństwa niemogące mieć dzieci] pan Bog pocyeſſył/ myeli weſela á rádosći nyemáło. GliczKsiąż C4v, C3; O moy Pánye toć mam radość z oblicża twoyego LubPs D3, H, H2, Nv; Abowiem náwroćić ſie záś ktobie Pan/ áby z ćiebie rádość á kochánie miał [ut gaudeat super te] we wſſyſtkim dobru twoim Leop Deut 30/9, Luc 1/14; BibRadz Hab 1/15, Matth 13/44; [papież Mikołaj uczynił poprzednika kardynałem ex latere ziemi niemieckiej] ſkąd wſzyſcy rádość y pocieſzenie mieli/ z iednośći pánow duchownych y ſwieckich BielKron 189, 255v, 458v; Mącz 507c; HistRzym 64v; RejPos 20v, 50, 109, 109v, 147v, 166; RejZwierc 18; BudNT Ioann 17/13, Philem 1/7; Z cżego [z połączenia kościołów chrześcijańskich] iáką Chrześćiánie rádość mieli/ zá przywroceniem ták rozproſzonych Owiec/ do iedney owcżárniey/ z liſtu tegoſz Papieżá Ewieniuſzá zrozumieſz. SkarJedn 301; KochPs 182; SkarŻyw 63, 142, 510, 582, 599; ArtKanc K2, K8, P6v; pewną rádość dźiś maćie/ Gdy ná fráſunki náſze pátrzaćie. ZawJeft 30; ActReg 167; Calep 448a; GrabowSet N2, P4v; LatHar 686; WujNT Luc 1/14; A co dáléy/ to więtſza liczbá przybywáłá/ Wiernych pánſkich/ ſkąd pánno wielkąś rádość miáłá SiebRomyśl K3v, F3v; SkarKaz 577b.

»napełni(a)ć, napełniony być radością; napełni(a)ć (się), pełen (być), napełnion (być) radości« = replere gaudio PolAnt, Vulg; implere gaudio Vulg [szyk zmienny] (8:1;6:4:3): OpecŻyw 167; RejPs 30, 200; RejPos 18, 296v; Lecż Bog nádzieie niech nápełni was wſzey radośći/ y pokoiu w wierze/ ábyśćie obfitowáli wnádziei [!]/ w mocy duchá świętego. BudNT Rom 15/13; Serce mi kwitnie/ pełenem rádosći/ Pátrząc ná ſpráwy twéy wſzechmocnośći. KochPs 140, 195, 196; [św. Barnaba] gorąco Chryſtuſowi dziękował/ á rádośćią nápełniał ſerce ſwoie. SkarŻyw 536, 67, 69, 113; GrabowSet Ev, H4v; Swiát wſzyſtek pełen rádośći/ Piekło rycży od żáłośći. LatHar 361, 59, 358, 596; WujNT Act 2/28, Rom 15/13, 2.Tim 1/4.

»w radość(-ci) obrocić (się) (a. obracać (się)), odmienić (się) (a. (z)mienić (się)), wyniść, obrocony; na radość wyść (a. wychodzić, a. wyniść), obrocić; ku radości wyniść« = vertere (verti) a. conversus in gaudium Vulg [szyk zmienny] (21:5:2:2;4:1;1): racz [Panie] wyſluchawſſy obrocic wradoſc a wroſkoſz załobliwe narzekanie naſſe RejPs 43v, 43; Tu tez obacż gdy iuz k temu przyſzło Na iaką im radoſcz potym wyſzło Bo tam [Żydzi w Egipcie] w wielkiey obfitoſći byli A barzo ſie byli rozmnozyli RejJóz Q3v, A2v; LubPs Hv, P3v marg, hh4v; A ieſliże ktoremu [wiernemu pańskiemu] co kiedy przypádnie/ To záwżdy w prętką rádość odmieni ſie ſnádnie. RejWiz 137, 142, 187v; Abowiem then dzień/ fráſunku y żáłośći/ Bog wſzechmogący/ odmienił im w rádość. Leop Esth 16/21, Esth 9/22, Iac 4/9; GórnDworz Y8v; RejPos 74, 105v, 107, 125, 126v (12); KochPs 41; CzechEp 23; ArtKanc M18v, P4v; GrabowSet D2v, M4v, P2v, R2; WujNT Ioann 16/20; kto Pánu Bogu dufał y obietnicom iego/ w rádość ſię oná ćięſzkość obracáłá. SkarKaz 41a; [BielKron 1551 135v].

»radość odnieść (a. odnosić), wziąć, brać« [w tym: z kogo, z czego (5)] [szyk zmienny] (5:2:1): Ktory ocyec od oney rádosći y pocyechy ktorą wzyął z dzyeći ſwoich/ v nichże w ręku zmárł. GliczKsiąż C7; Then [Szymon Machabeusz] ſpráwił pokoy w ziemi/ z kąd lud Izraelſki wźiął rádość wielką [laetatus est Israel laetitia magna]. BibRadz 1.Mach 14/11; RejPos 305; iáką wielką rádość y iáką pociechę on vbogi ſtárzec s tego [z oddania mu syna i żony] odnieść muſiał/ to iuż ia twemu rozważániu porucżam. RejZwierc 199, 205v; KochPs 90; SkarŻyw 583; SkarKaz 349b.

»radość okaz(ow)ać (a. pokaz(ow)ać)« = gestire, laetari, laetitiam gestibus corporis exprimere Calep [szyk zmienny] (6): A święći twoi niech ná wſzem okázuią wielką rádość LubPs dd2v; RejPos 20v; Gotuyćie Pánu o wierni poddáni Okázáć rádość/ cośćie mu w moc dáni. KmitaPsal A2; Gratulor – Weſſele ſie, radoſc pokazuię. Calep 464a, 453b; SkarKaz 244a.

»płakać od radości, z radości, dla radości, prze radość, przed radością« = prae laetitia flere Cn [szyk zmienny] (3:2:2:1:1): Brata Beniamina dzywnie [Józef] vmyłował Płacżącz nad nim z radoſći obłapiał czałował RejJóz P5; BielKron 111, 122v; HistRzym [39], 132 [2 r.]; RejZwierc 73; To ſłyſząc mátká/ płákáłá od rádośći/ iſz ták mądre w młodych iey [tj. córki] lećiech ſłowá ſłyſzáłá. SkarŻyw 224, 293.

»z radością przyjąć (a. przyjmować), (być) przyjęt(y)« = cum gaudio accipere Vulg, PolAnt; cum gaudio excipere Vulg [szyk zmienny] (34:9): OpecŻyw 31, 38v, 62; y napomniał go [Arystoteles Kalikstenesa] [...] żeby przyiemne rzecży mowił ktoreby od Allexendra z radoſcią były przijęte. BielŻyw 103; MurzNT Matth 13/20; Páwel vſſedſſy trudnośći morſkich/ ná wyſpie cudá dziála/ Pothym do Rzymu przyſſedſſy z rádością przyięt. Leop Act 28 arg, Matth 13/20, Luc 19/6, Philipp 2/29, 1.Thess 1/6, Hebr 10/34; BibRadz Mar 4/16; [papież Grzegorz XI przyjechał] do Rzymá/ gdzye z wielką chucią á rádoſcią przyięt BielKron 187, 181v, 347, 413, 413v [4 r.], 459; Romani ovantes accipiunt Horatium, Rzimiánie s wielkim weſelim y rádością prziyęli Horáciuſá. Mącz 271c; GórnDworz Y7; HistRzym 108, 130v; RejPos 35v, 62v, 85, 348; BudNT Matth 13/20; PaprPan D4v; Iuż znowu/ ácż nierychło/ wychodzą ná świátło Andrzeiá Fricżá Modrzewſkiego o popráwie Rzecżypoſpolitey kśięgi/ iáko pirwey z wielką rádośćią od zbożnych á vcżonych ludźi przyięte ModrzBazBud ¶6v; SkarŻyw 165, 230, 390; StryjKron 442, 707; WIerna duſzo z rádośćią przyimi Krolá ſwego ArtKanc A15v; A ná opoczyſtych mieyſcách pośiany/ ten ieſt/ ktory ſłucha ſłowá/ y zárázem ie z rádośćią przyimuie WujNT Matth 13/20, Mar 4/16, Luc 19/6, s. 463; SkarKaz 453.

»radością, z radości, z radością radować się (a. rozradować się, a. uradować się); radością, z radością, w radości (roz)weselić (się); radością (u)cieszyć, uweselony« = exsultatione exsultare Vulg, PolAnt; gaudere (cum) gaudio Vulg; laetari laetitia PolAnt [szyk zmienny] (6:3:1;1:4:3;2:2): á ſpráwiedliwi lepak oſobną rádoſćią będą v weſeleni. RejPs 97v; Rozráduie ſie Krol náſz s ſerdecżney rádośći LubPs E4v, I3v, P3, T5; ále vcżeſnikámy ſie ſtawáiąc Chryſtuſowych mąk/ ták ſie ráduyćie/ żebyśćie też cżáſu obiawienia chwały iego/ z rádoſćią ſie weſelili [gaudeatis exsultantes]. Leop 1.Petr 4/13, Ps 131/16, Is 66/10; á rozráduy ſie Pánu ſwoiemu/ táką rádoſcią iáką rozumieſz/ iáko ſie ná on cżás rádowáli wierni iego. RejPos 112, 115v, 305v; GrzegŚm 29; A przetoſz teras chce oznaymić chwałę ludu przyſzłego/ ktoregoſię [!] dziatki weſelą zrádośćią [exsultant cum laetitia Vulg]. BudBib 4.Esdr 1/36[37], Is 35/2, Ion 4/6; ArtKanc Q14v; LatHar 165, 241, 487; WujNT Matth 2/10, Ioann 3/29, 1.Petr 4/13.

»(roz)śmiać się z radości« [szyk zmienny] (3): Bo ciáło y márny ſwiát w tám tym cechu mdleie/ A duſzycżká niewinna z rádośći ſie śmieie. RejWiz 80v; PaprPan A4; Ná to ſłowo Abrahám/ rozſmiáł ſię w ſercu z wielkiey radośći mowiąc: [...] SkarŻyw 285.

»od radości, z radości skakać (a. (wy)skoczyć, a. poskakować); od radości skaczący« = gestire laetitia a. voluptate Calep, Cn; exsultare, praegestire Calep [szyk zmienny] (5:1;1): Ovans – wiskaiąci od radoſczi skącząci. Calep 743a, 400b, 833b; ſkoczyło od rádośći [exsultavit in gaudio] dźiećiątko w żywoćie moim. WujNT Luc 1/44; SiebRozmyśl F3v; WIdziałeś Lizyczopie/ gdy Pánná z rádośći/ Ták obrotnie ſkakáłá/ z ochotney dárſkośći. PaxLiz E3v, E3.

»(w sercu a. na sercu) radość (u)czuć« [szyk zmienny] (5): Lecż ia więcey miły Pánie pokoy twoy miłuię/ Zadney rádośći wdzyęcżnieyſzey nád to iuż nie cżuię LubPs B3v; KochOdpr Bv; Słyſząc to Bonifacyuſz/ wielką w ſercu rádość vcżuł. SkarŻyw 440; KochPieś 5; KochFrag 47.

»(u)czynić, sprawić radość« = facere gaudium Vulg [szyk zmienny] (4:2): Boże ktoris nam tę radoſtz ſprawił/ Zes nas prziſzłych trudnoſci pozbawił: Zachoway we zdrowiu naſze paný KlerPow 11; RejJóz P3v; BielKron 254v; RejPos 131v; Ale tym chćiał Pan pokázáć/ iáko miłe ieſt y wdzięczne Bogu y świętym iego grzeſznego náwrocenie: ktore nową iákąs y nieſpodziewáną rádość czyni w niebie. WujNT 259, Act 15/3.

»radości uży(wa)ć (a. zażywać)« [szyk zmienny] (30): RejPs 53; RejJóz Q3 [2 r.]; KromRozm III B2; Nyechże ſie miły Pánye ſpołem záwſtydáyą/ Co w złoſcyach ſwych rádośći ſwoich vżywayą/ A co z vpádku mego weſele myewáyą. LubPs I3v, K3v; RejWiz 194; RejZwierz 126v; Mącz 507b; RejAp 50v, 60v, 131v; A tu dopirko vżywieſz tákiey rádośći iákiey byłá vżyłá ſwięta mátká iego/ gdy byłá ználázłá ták wdzięcżnego ſtráconego ſynacżká ſwoiego. RejPos 40, 29v, 40 [2 r.], 222v; RejZwierc 126v, 144; Będźiem (da bóg) rádośći práwey vżywáli/ Boſmy ná wſzelki czás w nim vfáli. KochPs 46, 38, 50, 76, 90, 207, 215; ZawJeft 38; Y potomſtwo twe kwitnąć będźie w ſzcżęśliwośći/ Dni weſołych záżywáć poćiech y rádośći. KołakSzczęśl B4v; RybGęśli C4v; SapEpit B4v.

»z radością, w radości, z radości (za)śpiewać« [szyk zmienny] (5:5:4): SPyewaycye Pánu ſwemu w ſerdecżney rádośći/ Nową pyoſnkę LubPs V6v, Y2; RejZwierz 132; [Dawid] oblokſzy ſie w kápłáńſkie odzyenie lniáne gądł/ ſpiewał/ y táńcował z rádoſcią. BielKron 70; RejAp 118v; RejPos 19v; Drugi cud ieſt/ iſz P.Bog wzbudził Pátryárchę Cárogrockiego/ Iozephá ktory po oney zgodzie z wielkiey rádośći/ iáko biały Lábęć z Symeonem ſtárcem Pioſnkę onę przed śmierćią záśpiewał. SkarJedn 326; SkarŻyw 583; ArtKanc B3v, F6, K18v; GrabowSet B3v, T3v; SkarKaz )(4.

»żyć w radości« [szyk zmienny] (4): Zywot wiecny ieſt pewna wiadomoſc á vſnanie boga/ [...] á tam będziem wradoſcy żyć nawieki SeklKat R3v; Páńſkiéy ludźie święći Pewni będąc chęći/ Będą ſyę chłubili/ Y w rádośći żyli. KochPs 92; GrabowSet B2v, D4.

Wyrażenia: »bezmierna, nieskończona radość« [szyk 3:1] (3:1): Krol gdy vſłyſzał tę powieść/ Bezmierną miał z tego rádość BierEz F4; SkarŻyw 363; Zal moy/ obroći ſię/ w rádość nieſkońcżoną/ Gdyż mam ſwą nádźieię/ w tobie záſádzoną. GrabowSet D2v; LatHar 596.

»głos radości« = vox gaudii Vulg, PolAnt; vox laetitiae PolAnt (7): BierRaj 18; Bo to mowi Pan zaſtępow Bog Iſráelſki: Oto ia odeymę z mieyſcá thego przed wáſſymi ocżymá/ y zá wáſſych dni/ głos rádośći/ y głos weſela/ głos oblubienicá/ y głos oblubienice. Leop Ier 16/9, Ier 33/11, Bar 2/23; BibRadz Ier 16/9; BudBib Ier 25/10, 1.Esdr 3/13.

»niewymowna (a. niewymowiona), niewypowiedziana, niewysłowiona radość« [szyk 10:5] (11:3:1): O iego [Ustazanesa] śmierći dowiedziawſzy ſię Symeon/ nie wypowiedzianą rádośćią chwalił Boſką dobroć. SkarŻyw 305, 113, 510, 599; KochPieś 5; A mnie co ſtąd? Rádość niewymowna/ weſele nieogárnione/ gdy te w poćiechách widzieć będę/ w ktorych ták wiele cnot/ á przymiotow y dárow/ Bogu y dobrym ludziom miłych bacżę GrabowSet A3; LatHar 487; SkarKaz 40b. Cf »z niewymowną radością«, »w niewymowne radości«.

»obfita, sowita radość« [szyk 2:1] (2:1): Dzywnie mię ten pan racży ſtrzedz A z kłopotow rozmagitych Doſić radoſći obfitych Kiedy patrzę na twe dziatki [...] Iuż więcz wſzytkiego przepomnię RejJóz A5v; RejPos 74. Cf »w obfitej radości«.

»serdeczna radość« [szyk 12:3] (15): A tákeś iuż rozmnożył [Panie] me ſerdecżne radośći/ Iáko tym co ſie kocháią w wielkiey obfitośći LubPs B3v, V6v marg; KochPs 20; SkarŻyw 582. Cf »z serdecznej radości«, »z serdeczną radością«, »w serdecznej radości«.

»społeczna, (zob)opolna radość« [szyk 5:1] (4:2): RejPos 42v; y błogoſłáwieni Seráphinowie ſpołecżną rádośćią zgodnie ćię wyſławiáią. LatHar 94; PAnu Bogu dźiękuię/ iuż z ſerdecżney chęći/ Zechmy zobopolnemi rádośćiámi zdięći. PaxLiz E3, Ev. Cf »z opolną radością«, »w społecznej radości«.

»ucieszna radość« (2): Prágnęłám ſczęśćia twégo/ pragnęłám w ſtárośći Oſtátniéy/ z tobą vżyć vćieſznéy rádośći. ZawJeft 38; PaxLiz C.

»wieczna, trwała, wiekuista, nieśmiertelna radość« [szyk 7:2] (4:3:1:1): RejJóz N3, P3v; áby miły Pan Bóg Małżeńſtwo to Córki iego ſzcześćić raczył ku chwale ſwéy świętéy/ Rodźicom Pánnie téy ku poćieſze/ á nam wſzem Przyiaćiołóm Zacnégo domu Fredrowégo/ ku wiecznéy rádośći. OrzQuin Aa5v; Panie/ zá twoią záwżdy pomocą Król bije Nieprzyiaćielá ſwégo: przeto téż vżije Niesmiertelnéy rádośći KochPs 29; Stawmy ſye przed nim [Panem]: zbawcą wſzech trudnośći/ Száfárzem zdrowia/ y trwáłych rádośći KochPs 143, 157; Docżekałeś iuż Oycże poćiechy niemáłey/ Iżeś ſyná oglądał ná wyſokiem tronie/ Przyodźiane máiącży ſwoie złotem ſkronie Będźieſz [w] wiecżney moy Krolu ſtał rádośći trwáłey. KmitaPsal A3; GrabowSet P4; á zátym świát wſzytek/ y niebieſkie gmáchy/ wiekuiſtey rádośći nápełniono. LatHar 358.

»wielka radość« = magnum gaudium Vulg, PolAnt; laetitia magna PolAnt; exsultatio Calep [szyk 191:26] (217): LibLeg 4/26; OpecŻyw 11v, 78v; FalZioł V 31; A też prorokuie [Dawid] iako wielka będzie radoſc dobrym gdy do chwały niebieskiey będą prowadzeni. WróbŻołt R2v; RejPs 48v; Ocży płacżą ſlow nie ſtawa od wielkiey radoſći Iako mię moy pan pocieſzył dzys w moiey ſtaroſći RejJóz P8, A2v; Gdzies może byc więczſa radoſc/ y błogoſlawieńſtwo naduſznich/ y cieleſnich rzeczach/ iedno tam gdzie mieſka Bog ociecz/ y ſyn/ y duch ſwięti SeklKat G4v; KromRozm III B2; Mocą rąk twych [Panie] prziwiodłeś mye k wielkiey rádośći. LubPs V2, H, Pv, P3v marg, Q3v marg, bb2v marg, dd2v; Leop Act 8/8, ZZ3v; BibRadz 1.Mach 14/11; A gdy [Żydowie] wywiedli ná gorę grunty [= fundamenty]/ byłá wielka rádość miedzy imi y weſelili ſie BielKron 111, 101v, 178, 254v, 256v, 458v; RejAp 129v, 131v; HistRzym 64v; RejPos 1, 17v, 19, 28v, [36]v (29); HistLan Cv; RejZwierc 144, 199; BielSpr 45v; RejPosWstaw [414]v; BudBib Ion 4/6; BudNT Philem 1/7; O iáko wielka rádość byłá miłego Bárnáby SkarŻyw 535, 114, 397, 440; MWilkHist A3; ArtKanc M18v; Calep 401a; GrabowSet Kv; WujNT Matth 2/10, Act 15/3; WysKaz 8; SiebRozmyśl F3v, G2v, K3v; SkarKaz 349b, 577b. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»wnętrzna radość« (1): Wierny y nabożny [...] doznawał ná onym mieyſcu [tj. w kościele Salomonowym] práwey obecznośći [!] [bożej]/ po wzruſzeniu ſercá y wnętrzney niewymowioney rádośći. SkarKaz 40b.

»radość ziemska« (1): Abowiem kto gi [Chrystusa] s ſobą ma/ [...] iuż doſtąpi wſzytkich rádośći ſwoich ták ziemſkich iáko y niebieſkich. RejPos 40v.

Szeregi: »radość i chluba« (1): [Machomet mówił rycerstwu swojemu:] Cży chcećie mdłemu ludu Krześciáńſkiemu/ bez walki meyſcá [!] poſtępić/ kthore náſzy przodkowie [...] nam zoſtáwili/ vcżynilibyśćie wielką rádość y chlubę nieprzyiaćielom ſwoim? BielKron 254v.

»radość, (i, a) kochanie« [szyk 3:1] (4): Leop Deut 30/9; Przecżże też ſmęćiſz á fráſuieſz ono zebránie ſwięte iego ſtoiące przed Máyeſtatem iego/ gdyżći to ſam opowiedzyeć racżył/ iáka ieſt rádość á iákie ieſt kochánie ich z náwrocenia twego. RejPos 196; Calep 300a. Cf »z radością i z kochanim«.

»radość a krotochwila« (1): A nákoniec/ niechay naniepotrzebnieyſzy ptaſzek przyleći przed ocży iego [złego człowieka]/ iákie będzye nań pilne dybánie iego/ á iáka rádość/ á iáka krotochwilá/ gdy go vłápi ábo zábije RejPos 247.

»radość i lękanie« (1): Witaycieſz moie dziatki me wſzytko kochanie Razem radoſcz przypadła razem y lękanie Iżeſcie ſnądz [!] nie ſpełna RejJóz N4.

»miłość i radość« (1): W ten czás tę práwą miłość y rádość pokazáli [apostołowie]: gdy go [Chrystusa] iuż w tákiey chwale widźieli. SkarKaz 244a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»radość i (a) nadzieja« [szyk 4:1] (5): RejPos 126v, 128; RejZwierc 205v; Acz z rádośćią y nádźieią zmieſzána byłá żáłość oná SkarKaz 45a. Cf »z radością a z nadzieją«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»i płacz i radość; płacz z radością« (1;1): Iuzechmy panie oycze/ wſzytkim powiedzieli Było płacżu z radoſcią/ między nimi wielie Dzywuiącz ſie nowinie/ czo ſie teraz ſtała RejJóz P6v; RejZwierc [203]v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.; w przeciwstawieniach 8 r.]

»radość, (i, a, abo, ani) pociecha (a. pocieszenie)« = gaudium ac consolatio PolAnt [szyk 51:19] (70): LibLeg 4/26; GliczKsiąż C7; BielKron 189; RejAp 37, 99v, 178v; A iákaſz rádość? á iákaſz więtſza pociechá ma być tey ſwiętey duſzy/ [...] człowieká cnotliwego? RejPos 128, 1, 18, 19, 20v, 28v (36); Nic lepſzego w káżdym żywocie iedno rádość á pociechá. RejZwierc 114, Bv, 18, 33, 87, 114, 126v, 199; RejPosWstaw [414]v; BudNT Philem 1/7; Calag 487a; SkarŻyw 582; y iáko [Pan Bóg] dźiwnie rozmnażał rozmáite poćiechy á vſtáwicżne rádośći ich/ to iuż tám ſnádnie ſię tego káżdy docżytáć może. WerKaz 294; KochFrag 47; LatHar 349; SkarKaz 349b; CiekPotr 17; Cżeka ſrogiey ſpowiedźi nieborak vbogi. Więc go ćieſzą: wynidźieſz/ wynidźieſz nieboże/ [...] Y wynidźieć poprawdźie: Lecż ná on świat z tego: Krotka poćiechá bywa/ ſłába rádość iego. KlonWor 38. Cf »z radości i pociechy«, »ku pociesze a radości«, »z radością a z pociechą«, »w radości i pociesze«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.]

»radość i pokoj« = gaudium et pax PolAnt, Vulg (2): BudNT Rom 15/13; A Bog nádźieie niech was nápełni wſzelákiey rádośći y pokoiu w wierzeniu WujNT Rom 15/13. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»(i) rozkosz i (a) radość« [szyk 4:2] (6): RejPs 43v; Sálomon [...] lepiey ſpráwi ciebie. Gdyż o duſzy powieda y roſkoſzy wielkiey/ W ręku Páńſkich vżywa/ y rádośći wſzelkiey. RejWiz 194; o rozmnożeniu kośćiołá o rádośći y roſkoſſy Ierozolimſkiey Leop Is 66 arg; RejPos 139v; RejZwierc 167. Cf »w rozkoszy a w radości«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»szczęście, (a) radość« (2): Zywot ieſt ludzi bogatich ſzcżęſcie á radoſć, nędznych ſmutek, á ocżekawanie ſmierci. BielŻyw 137; RejZwierc 93v.

»radość i śmiech« = risus et gaudium Vulg [szyk 2:1] (3): ſmiech wáſz niech ſie w żáłość obroći/ y rádość w ſmutek. Leop Iac 4/9; KochPs 190. Cf »z radością i śmiechem«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»troska i radość« (2): (nagł) Do miłoſci. (–) MAtko ſkrzydłátych miłoſći/ Száfárko tróſk/ y rádoſći KochFr 96, 98. [Ponadto w przeciwstawieniach 2 r.]

»trwoga a radość« (2): Aż (on) lud niemogł rozeznáć głoſu trwogi á rádośći od głoſu płácżu Iudſkiego [vocem clamoris laetitiae a voce fletus populi] BudBib 1.Esdr 3/13. Cf »ze trwogą a radością«. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

»radość i uciecha« (2): iż w thy dni/ pomśćili ſie żydowie nád ſwemi nieprzyiaćioły/ á płácż y ſmętek/ obroćili ſie [!] w radoſć y w vćiechę [in hilaritatem gaudiumque conversa sunt] Leop Esth 9/22; WysKaz 8. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»radość, (i, a, albo) wesele (a. wesołość); radość z weselem« = gaudium et laetitia Vulg, PolAnt; gaudium et exsultatio Vulg [szyk 39:29] (66;2): LibLeg 4/26v, 7/31v [2 r.]; A ták mamy krolewnę/ od bogá nam daną. Ná rádoſć ná weſelie/ tym páńſtwam poſłana [!]. KlerWes A2v; MurzNT Luc 1/14; GliczKsiąż C3, C4v; LubPs H2, N4, hh4v; Bo oto ia ſtwarzam Ieruzálem weſelem/ á lud iego rádośćią [Et exsultabo ..., et gaudebo]. Leop Is 65/19, Ps 50/10, Is 35/10, Ier 16/9, 33/11, Bar 2/23, Luc 1/14; BibRadz Ier 16/9, Hab 1/15; Gratulatorius, Co ku radośćy y weſelu należy. Mącz 149b, 149b, 507c; RejAp 129v, 131v, 147; A pewnie Duch s. wzruſzy w tobie onęż rádość á onoż weſele/ ktorą był wzruſzył/ [...] w tym błogoſłáwionym ſtárcu w Symeonie s. RejPos 58, 21, 115v, 222v, 295v, 345; BudBib Is 22/13, Ier 25/10, Sap 8/16, Eccli 15/6; Wćiornaſtkie rzecży ſtworzone [...] Pokazowały po ſobie [...] Iák ſię wſzytkie weſeliły [...] Naprzod z niebá Aniołowie Do grobu iego poſłowie. Ná znák ſwoiey weſołośći Iteż wielkiey ſtąd rádośći. [...] Byli oblicża łſniącego Odźienia iáko śnieg byałłego. MWilkHist A3; CzechEp 23; Calep 448a; GrabowSet A3; LatHar 59, 165, 686; KołakSzczęśl B4; WujNT 89, Luc 1/14, s. 504; SiebRozmyśl G2v; SkarKazSej 657b. Cf »z radości a z wesela«, »z radością, weselem«, »w weselu, w radości«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»radość i wykrzykanie« (2): Nie dopuſzcżay ná mię [Jezu] zdrzymánia álbo ſnu śmierći: nie ćieſz głownego nieprzyiaćielá mego cżártá rádośćią táką y wykrzykániem LatHar 241. Cf »z radością i z wykrzykaniem«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»żałość (a. żal) z radością; radość z żałością« (2;1): Radoſcz ſpołu z żaloſcią wſzytko ſie zmieniło RejJóz M6; LubPs M marg; GrabowSet G2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.; w przeciwstawieniach 10 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »dla radości« = propter gaudium Vulg; gaudio Mącz (5): A wten cżás przyſzłá nowiná iż ſie mu ſyn vrodził/ odćiągnął precż dla rádośći ze wſzemi pány triumf ſpráwowáć/ iáko ieſt obycżay v krolow BielKron 310v; Mącz 208b.

~ Ze zdaniem przydawkowym referującym treść (1): Niewiáſtá [...] gdy porodźi dźieciątko/ iuż nie pámięta vćiſnienia dla rádośći/ iż ſię człowiek ná świát národźił. WujNT Ioann 16/21.

Wyrażenie: »dla radości wielkiej« (2): Euſtáchiuſz [...] poznał że to iego ſynowie byli/ á obłápiáiąc y cáłuiąc ie y matkę ich/ dla rádośći wielkiey płákáli. HistRzym 132, 132. ~

»od radości« = prae gaudio Vulg, PolAnt; in gaudio Vulg; laetitia (Abl), voluptate, prae laetitia Cn (24): Iż tho weſele przez ſen nád námi ſie działo/ A od rádośći ſerce ſnadź w nas vſtawáło LubPs cc5v; Leop Act 12/14; Záſię podobne ieſt kroleſtwo niebieſkie ſkárbowi ſkrytemu ná roli/ kthory nálazſzy człowiek/ ſkrył gi/ y od rádośći ktorą ma z niego/ odchodźi precz/ á wſzytko co ma ſprzeda/ á onę rolą kupi. BibRadz Matth 13/44; Holofernes [...] ożárſzy ſie od rádośći twárdo vſnął RejZwierc 154v, 26, 81v, 201; MWilkHist K4v; Complaudo – Radu ię [!] ſzie, od radoſzczij rękamij klaskąm. Calep 227b, 567a; WujNT Luc 24/41, Act 12/14.

~ Wyrażenie: »od radości wielkiej« [szyk 2:2] (4): HistRzym 8; RejPos 114; Był bárzo zdumiáły/ od oney wielkiey rádośći SkarŻyw 173; Calep 833b.
Cf »płakać od radości«, »od radości skakać«. ~

»z radości« = prae gaudio Vulg (39): Bo z dzywu y z radoſći przemowić nie mogą RejJóz P5v, N6v, P5, P6, P7v; Leop 4.Reg 20/13; Ale drudzy z rádośći/ á z łákomſtwá złego/ Więcey chłuby ſzukáią/ niżli Páná ſwego. RejZwierz 43v; RejAp 197v.

~ z radości czego [= z czego] (1): Podobne ieſt kroleſtwo niebieſkie ſkárbowi ſkrytemu ná roley: ktory nálazſzy człowiek/ ſkrył á z rádośći iego (marg) ktorą ma z niego. (–) odchodźi WujNT Matth 13/44.

z radości czyjej (1): O z wielkiegoż to weſela/ á z wielkiey rádośći ſwoiey ten Pan do nas przychodzić á we drzwi náſze kołátáć racży. RejPos 345.

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść (1): ktora [królowa] mi rzekłá: nieboże zmorzony głodem/ podź każę ia thobie co dáć ieſc. Alem nie ſzedł/ częſcią z rádoſci iż mię wolnym vcżyniono BielKron 458v.

W przeciwstawieniu: »z radości ... dla frasunku« (1): A ini zrádośći nagle zumieráli/ Drudzy dla fráſunkow śmierć ſobie zádáli. WisznTr 33.

Wyrażenia: »z niespodziewanej radości« (1): Białagłowá cznotliwa/ z wielkiey á nieſpodziewáney rádośći/ [...] vmárłá GórnDworz Y8.

»z serdecznej radości« (4): LubPs E4v, I3v; SkarŻyw 580; Iemuż [Synowi Bożemu] z ſerdecżney rádośći/ záſpiewaymj w ſpołecżnośći ArtKanc F6.

»z wielkie(j) radości« [szyk 10:3] (13): BierEz Iv; powſtala panna z wielkié radoſcij/ ij dala ſie na modlitwę OpecŻyw 15, 33v; RejWiz 73v; tham go [Józef ojca] obłápił y pocáłował z wielkiey radośći BielKron 18; GórnDworz Y8; RejPos 172v, 345; PaprPan Gg2v; SkarJedn 326; A gdy iuſz cżás obiecány ześćia iey bliſki był/ z rádośći wielkiey/ [...] śpiewáłá SkarŻyw 583, 227, 285.

Szeregi: »z radości i pociechy« (1): y práwie iáko woſk ćiáło iey z ſerdecżney rádośći y poćiechy topniáło. SkarŻyw 580.

»z radości a (albo) z wesela« [szyk 1:1] (2): RejPos 345; ieden płácże z rádośći álbo z weſela iákiego/ á drugi kiedy ſie rozgniewa. RejZwierc 73.

Cf »płakać z radości«, »z radości radować się«, »rozśmiać się z radości«, »z radości skakać«, »z radości zaśpiewać«. ~

»ku radości« = in gaudium Vulg (13):

~ ku radości komu (5): Leop Ier 33/9; RejPos A3v, 12; ArtKanc N15; Vrodźił ſię Zbáwićiel/ wiernym ku radośći GrabowSet F3v.

ku radości czyjej (7): Dayże cie pan bog nam mnożył ku naſzey radoſći RejJóz L4, A5v; LubPs D3, Q3v, V3; RejPos 87, 175v.

W połączeniu szeregowym (1): A ocżyſzcżę ie od wſſelkiey niepráwośći ich/ [...] Y będzie mi ku imieniu/ y ku rádośći/ y ku chwale/ y ku weſelu wſſem narodom źiemſkim/ ktorzy vſlyſſą te wſſyſtkie dobrá Leop Ier 33/9.

Wyrażenie: »k(u) wielkiej radości« (6): RejJóz P7v; Pomyárem na mye przypádły wdzyęcżne oſiádłośći/ A yuż mi przyſzły w dzyedzictwo k mey więtſſey rádośći LubPs D3, Q3v, V3; RejPos 175v; Ewánielia poſelſtwo miłośći/ oznáymuie narodom ku wielkiey rádośći ArtKanc N15.
Szereg: »ku pociesze a (i) (ku) radości« [szyk 3:1] (4): á wſzytko ſie dzyało ku pocieſze á ku rádośći twoiey RejPos 87, A3v, 12, 175v. ~

»prze(z) radość« (7): Wielki głos chwalących vkrzyżowánego Bogá powſtał/ ták iſz długo Chrześćiánie prze rádość vćichnąć nie mogli. SkarŻyw 397, 583; PaxLiz D2.

~ przez radość czyją (2): Przez twe Márya rádośći/ Cieſz nas w ſmutku y żáłośći/ Ziednay wiecżne ſzcżęśliwośći. LatHar 496; SiebRozmyśl G2.

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść (1): á obłápiáiąc go/ płákał nád nim prze wielką rádość/ iſz go Pan Bog do tego wzbudził SkarŻyw 293.

Wyrażenie: »prze radość wielką« [szyk 1:1] (2): [Symeon] wyznał Páná y zbáwićielá ſwego: á prze rádość wielką/ prágnął go teſz ſam ná ręku ſwoich nośić SkarŻyw 113, 293.~

»przed radością« = z radości; prae gaudio PolAnt (6): Lecż gdy ieſzcże oni [apostołowie] nie wierzyli przed radoſćią/ á iż ſię dźiwowáli/ rzekł im [Jezus]: Máćie wżdy tu co ieść? BibRadz Luc 24/41, Act 12/14; Pan Bóg wié/ że przed rádośćią ſye nie czuię/ áni wam powiedźiéć mogę/ iákom vczczón ieſt ná tym Poświącániu OrzQuin O2; GórnDworz K8; WujNT 296 marg.

~ Wyrażenie: »przed wielką radością« (1): Vsłyſzawſzy to mátká/ vpádłá przed nogámi iego/ á przed wielką rádośćią bárzo płákáłá. HistRzym [39]. ~

»z radością(-ami)« = radując się, też wywołując czyjąś radość; cum gaudio Vulg, PolAnt; in (a. cum) exsultatione Vulg; in laetitia PolAnt; exsultanter Mącz (325): Mieſzcżánie gdy to widzieli/ Z rádośćią k niemu bieżeli BierEz F2v, B4, O3; OpecŻyw 30; WróbŻołt aa4; á ia zrádoſćią pánu będę ofiárował ofiáry ſwoie á weſołem pieniem będę opiewał y opiſował nieznośną ſwego páná ſlawę. RejPs 39; RejJóz N7v, P7; KrowObr 238; Wiernić twoi miły Pánie co w tobie vfáią/ Cić ſie z rádoſcią w łáſce twey dziwnie roſkocháią LubPs B4v, T3, V2 marg, Y5, dd2v, hh3v; Iuż go więc przyiaciele z rádoſcią witáią/ O ſzcżęſciu o nieſzcżęſciu iego ſie pytáią. RejWiz 94v; Leop 1.Esdr 6 arg, Ps 106/22, Eccli 35/11, Act 2/46; RejZwierz 37; Pánie Rzymſkie gdy ſzły do miáſtá z weſelim/ wyſzło przećiw im wielkość pań drugich z rádościámi. BielKron 110, 8v, 13, 13v, 17v, 29 (23); KwiatKsiąż D4v; Mącz 21b; GórnDworz R7; RejPos 24v, 244v, 247; GrzegŚm A2; ábyſmy żywot nowy zácżąwſzy/ wſzyſtki ſkutki pobożnośći łatwie y z rádośćią pełnili. KuczbKat 110; RejZwierc 159, 166v, 176v, 180, 227v; Ten doſtawſzy [za kradzież] rozgrzeſzenia/ do domu ſie z rádośćią wroćił/ y ſwoie weſele żenie ſwey opowiedźiał WujJud 89v; WujJudConf 104v; Cokolwiek dáruieſz/ tedy to cżyń z weſołą twarzą/ á z rádośćią dzieſięćiny oddaway. BudBib Eccli 35/9, 2.Par 20/27; CzechRozm 225v; SkarJedn 92; KochPs 63 [2 r.]; SkarŻyw 46, 102, 133, 452; StryjKron 140; CzechEp 49; KochWz 139; KochMRot B4 [2 r.]; ArtKanc G15v, L3, O15, Q18v; PaprUp D; Smierć/ z rádośćią podéymę/ z rádośćią krew moię Oyczyznie moiéy oddam ZawJeft 42; GrabowSet S3v; OstrEpit A2v; LatHar 165, 230, 495, 605; WujNT Mar 12/37, Ioann 8/56, Act 2/46, s. 419; SkarKaz 454a [2 r.]; CzahTr F2v; [Józef] Wyſliznął ſie: w ręku płaſcz tylko zoſtáwiwſzy/ Zátrzáſnął drzwi/ á leći/ z rádośćią iéy zbywſzy. GosłCast 60; SapEpit B4.

~ z radością czyją (34): LubPs bb2v; Kálchás biſkup Troiáńſki [...] wzyął towárzyſtwo z Achilleſem/ z rádoſcią Grekow BielKron 56v; Láthá 1522. Lodwig Krol Cżeski y Węgierski przyiechał do Prági z rádośćią poſpolitego ludu BielKron 328; Potym trzy lathá po ślubie vmárła [Elżbieta, żona Jagiełłowa] á w Mánſionárſkiey káplicy pochowána w Krákowie z rádośćią poſpolitego cżłowieká. BielKron 385v, 85, 86v, 168v, 170, 188 (21); RejAp 120v; RejPos 275v; RejZwierc 114; SkarJedn 268; SkarŻyw 336, 403; StryjKron 140 [2 r.], 360, 557; GrabowSet A3; WysKaz 23; [BielKron 1551 135].

W połączeniach szeregowych (4): OpecŻyw 31; [Laban rzekł do Jakuba] Przeczżeś wżdy ták táiemnie vćiekł? [...] nic mi znáć nie dawſzy/ gdyż bych był ćiebie puśćił z rádośćią/ z pioſnkámi/ z bębny/ y z Arfámi. BibRadz Gen 31/27; Byłá mu daná zá Małżonkę/ drugá corká. Tegoſz Ferdinándá [...]. Ktora [lege: ktorą]/ z iákąmeśćie rádośćiam/ z iákim weſelim/ z iákam w dźięcżnośćiam przyięli byli/ koſztu żadnego y nakłádu nielituiąc/ wy ſámi wiećie BiałKaz Kv; SkarŻyw 356.

Wyrażenia: »z chętliwą radością« (1): Záś z wietſzą [!] do Poznániá nád to vcżćiwoſcią/ Wprowádzon/ s tryumphámi/ s chętliwą rádoſcią. StryjWjaz B.

»z niewymowną radością« [szyk 4:1] (5): Panna dóſtoyna przyięla z niewymowną radoſcią ono poſelſtwo OpecŻyw 38v, 166v; MurzHist M; [rozgrzeszony] ieſli z nowu nie wpádnie w grzech/ ogląda z niewymowną rádośćią ſwoią twarz Bogá wiecżnego. WysKaz 23; SkarKaz 454a.

»z opolną radością« (1): S Koſciołá do Krolewny wſtąpił z vkłonnoſcią/ Tám ſie weſpoł witáli/ z opolną rádoſcią. StryjWjaz C.

»z serdeczną radością« (2): Wſzyſcy Prorocy o tym świetle [tj. Chrystusie] powiedáli/ y ſámi go żądáli/ z ſerdecżną rádośćią cżekáli ArtKanc A16v; GrabowSet A3.

»z wielką radością« = cum magno gaudio PolAnt, Vulg [szyk 90:7] (97): Potym vcieſſywſſy ſwé duſſe/ s pokornym vklonem od niego z wielką radoſcią odiechali OpecŻyw 25, 9 [2 r.], 10v, 38v, 62, 166; Z Wielką rádoſćią wſſyſcy wyſláwiayćie páná ſwego RejPs 121v, 101v, 144, 144v; Wiédzcie [...] że bych iá zwielką radoscią/ rad wpiekle nieieden ani dźieśięć abo dwadźieścia tyśięcy/ ale ſto tyśięcy lát i ieſzcze wiécyi/ wſzelakié męki piekielne cierpiáł MurzHist R3; LubPs M3; RejZwierz 2; BibRadz Matth 28/8; OrzRozm Q3; ziecháło ſie ich wiele do Skanderbegá z rádością wielką BielKron 243v, 187, 295, 357, 361, 379v (16); Exultanter, Wyskákuyąc/ S wielką radością y weſelim. Mącz 365b, 271c; RejAp 50v, 69, 97, 117v; GórnDworz Y6, Y6v; Potym z támtąd z wielką rádośćią iácháli do oycżyzny ſwey HistRzym 27, 27v, 108, 130v; iż pánienká miáłá zácżąć y porodzić tho wykupienie ſwiátá wſzytkiego y z wielką wiárą á z wielką rádoſcią cżekáłá tego. RejPos 272, 7v, 19v, 21, 24v, 28v (23); KuczbKat 400; Drudzy ſie z wielką rádoſcią ná hárce/ ná ſtraży vpraſzáią. RejZwierc 22v, 6, 93, 127, 171, 199; BudNT Luc 24/52; ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn 268; SkarŻyw 165, 202, 230, 336, 383, 403, 599; Wſtąpił potym w małżeńſtwo z Anną Ceſſárzowną Grecką/ z wielką rádością poſpolitego ludu StryjKron 140, 123, 140, 360, 442, 472, 557, 707; ActReg 121; WujNT 60, Matth 28/8; á tyś z wielką rádośćią ſzłá do niéy ku poſłudze SiebRozmyśl G3v; GosłCast 76.

Szeregi: »z radością i klekstaniem« (1): Ták tedy Troydená [...] podnieſli ná Wielkie Xięſtwo Litewſkie/ Nowogrodſkie/ Zmodſkie/ Podláſkie/ y Iatwieſkie/ z wielką rádośćią y klekſtániem (według zwyczáiu) wſzyſtkiego poſpolſtwá. StryjKron 360.

»z radością i z kochanim« (1): Bo naświętſzą iego wolą w vcżciwośći mamy/ á z wielką rádoſcią co nabárźiey chwaląc y z wielkim kochánim/ wſzyſtki vcżynki iego wyſławiamy KuczbKat 400.

»z radością a z nadzieją« (1): Kthorego [królestwa wiecznego] z obietnice á dobrotliwośći Páńſkiey z wielką rádoſcią á s pocieſzliwą nádzieią vſtáwicżnie cżekamy. RejPos 140.

»z ochotą (a. ochotnością, a. chucią), (i, a) (z) radością« [szyk 3:2] (5): Elzbieta ſwiętá gdy Marią vzrzala/ z wielką radoſcią ij ochotnoſcią powſtala OpecŻyw 10v; BielKron 187; RejPos 334; Z iáką ochotą/ z iáką rádością/ mamy wſzyſtki ſkutki pokory świętey/ y miłowáć/ y przyymowáć/ y żywotem náſzym wyráżáć? KuczbKat 35; StryjKron 707.

»z radością a z pociechą(-ami)« (3): iużći wſzythko poydzye z rádoſcią á s pociechą twoią. RejAp 120v; RejPos 258v; RejZwierc 114.

»z radością i śmiechem« (1): będą wypowiedáć z oſobná káżdą rzecż/ z dziwną rádoſcią/ y ſmiechem GórnDworz X.

»ze trwogą a radością« (1): mnodzy też ze trwogą á rádośćią podnoſili głos ſwoy [in vociferatione in laetitia, elevando vocem]. BudBib 1.Esdr 3/12.

»z tryumfy (tryumfami) a z radościami (radością)« (2): iáko ten ták możny Krol á on ſwięty zwycięſcá/ [...] poſzedł z wielkiemi tryumphy á z wielkiemi rádoſciámi do Bogá Oycá ſwego. RejPos 263v; StryjWjaz B.

»z radością, (i, a) (z) weselem(-im)« [szyk 8:7] (15): A on tzo rychléy z onego drzewa z ſtąpil a z wielką radoſcią ij z weſelim przyiąl gij w dom ſwoy OpecŻyw 62, 9, 11; RejPs 84; A przetoż ty dni/ to ieſt cżternaſty y piętnáſty mieſiącá Adár/ będą záchowywáne w zgromádzeniu z weſelem y z rádośćią przed Bogiem [cum coetu et gaudio et laetitia in conspectu Dei] BibRadz Esth 10/13[12], Ps 99/2; Mącz 271c, 365b; HistRzym 27v, 108; RejPos 19v, 168, 342v; StryjKron 442; CiekPotr 62. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»z radością i z wykrzykaniem« (1): thám pogáni iáwnie á poſpolićie ſtroili weſela z rádośćią y z wykrzykániem [cum iubilationibus et gaudio] Leop 3.Mach 4/1.

Cf »z radością czekać«, »z radością przyjąć«, »weselić się z radością«, »z radością śpiewać«. ~

»w radości« = in exsultatione Vulg (72): BierRozm 7; WróbŻołt 106/22; WSzytek národ ná ziemi mieſzkáiący [...] ſtánąwſſy wrádoſći przed oblicznoſćią iego zroſkoſſą wyſláwiay ſwięte imię iego. RejPs 146, 63v, 189, 200; Dayżecz pan Bog ſzcżęſcie mnożył By twoy ſtan tak żaczny był A my tego docżekali W radoſći ſie w tym kochali. RejJóz A6v, A4; Bo wierni twoi wſzędy w roſkoſzach pływáią/ A w rádoſciach przed twarzą záwzdy [!] twoią gráią. LubPs P4v; RejZwierz 44; RejAp 184; RejPos 27v, 342; RejZwierc 95v, 271v; KochPs 96; Nie vczuł złego ná świećie/ Był znáczny w ſwoim powiećie Vżył lat ſwoich w rádośći/ Służąc Bogu w pobożnośći. KochMRot A3v; ArtKanc T11; Kto ćię zániedba ten kwitnie w rádośći/ A kto ćię ſtrzeże/ rzadko bez żáłośći. GrabowSet F3v, H2, P4; Przychodźćie przed oblicże iego [Pana] w radośći. LatHar 61; WujNT Iudae 24.

~ w radości czyjej (3): ROzweſel ſie wſzythek ſwiát Pánu w ſwey rádośći LubPs P3; RejAp 184; RejZwierc 176.

W przeciwstawieniach: »w radości ... w żałobie (a. w żałości) (2), w bojaźni, ze łzami, w niepokoju, w płaczu« (5): My [bracia Józefa] idżiemy y w radoſći y w wielkiey załobie RejJóz P2; KrowObr 238; RejPos 47v; Kto śiał w płáczu/ żnie w rádośći [Vulg Ps 125/5] KochPs 191 [przekład tego samego tekstu: KrowObr, RejPos]; ReszPrz 90.

Wyrażenia: »w niewymowne radości« (2): Potym Iozeff wniewymowné radoſci s panną mieſſkál OpecŻyw 14, 166.

»w obfitej radości« (1): Z łáſki páná tego nędzne vſtá ſwoie/ Iuż otworzyć muſzę w obfitey rádośći LubPs hh2.

»w serdecznej radości« [szyk 4:1] (5): Będęć cżeść chwałę dawał w ſerdecżney rádośći/ Wyznawáyąc moy Pánye twe dobrotliwośći LubPs D, Cv, T5, V6v; SkarKazSej 674a.

»w społecznej radości« (1): [daj, Panie] A iżbychmy iáko lud twoy w ſpołecżney rádośći/ Vżywáli chwały wyerney ku twey poććiwośći LubPs Y2v.

»w wielkiej radości« (11): Patrz to na naſzych garlech iako my bacżemy Iż go [Beniamina] w wielkiey radoſći żaſię przynieſiemy RejJóz N6; LubPs P3v; RejAp BB5v; RejPos 47v, 128, 128v, 269v, 355v; RejZwierc 5, 124v, 176.

Szeregi: »w radości a w kochaniu« (1): z ktoremi [przebranymi Twoimi Panie] iuſz tam wradoſci a w vſtawicznem kochanyu bez konca nieprzeſtaniemy nigdy wyſlawiac nieskonczonego nigdy ſwiętego boſtwa twego. RejPs 94v.

»w nadziei a w radości« (1): gdyż oná [dusza człowieka cnotliwego] w pewney nádziei á w wielkiey rádośći cżeka tych pociech ſwoich/ á thych wdzięcżnych obyetnic Páná ſwoyego. RejPos 128.

»w radości, z ochotą (a. ochotnie)« [szyk 1:1] (2): Słuſzcieſz Pánu w wielkiey weſołośći/ A wnidźcie do iego oblicżnośći/ Ochotnie mu cżyniąc cżeść w rádośći [Introite in conspectu eius, in exsultatione Vulg Ps 99/2]. LubPs X2 [przekład tego samego tekstu] KochPs 149.

»w radości a w opiece« (1): á iuż będzie [dusza] w wielkiey rádośći á w opiecze Páńſkiey cżekáłá onego wdzięcżnego [...] záwołánia ſwego RejZwierc 5.

»w radości i pociesze (a. z pociechą)« (2): wſpomni ſobie onego mężá ſwięthego Tobiaſzá [...] iáko potym on vbogi ſtárzec w wielkiey rádośći y pocieſze żywothá ſwego dokonał. RejZwierc 124v; ReszPrz 90.

»w rozkoszy a w radości« (1): iuż w roſkoſzy á w wielkiey rádośći poználi y obacżyli ony niezmierzone pociechy ſwoie y zapłáty ſwoie. RejPos 355v.

»w radości a z wesołym sumnieniem« (1): Pomożyſz nam tedy tego náſz miłośćiwy Pánie/ [...] ábychmy [...] ciebye Krolá á Páná ſwego w rádośći á z weſołym ſumnieniem docżekáli RejPos 27v.

»w weselu, (i) w radości« (2): I wywyodł Pan lud ſwoy w wyelkim weſelu w rádośći LubPs Yv; SkarKazSej 674a.

Cf »w radości czekać«, »(roz)weselić (się) w radości«, »w radości śpiewać«, »żyć w radości«. ~

Personifikacja (osoba dramatu) (3): (did) Leticia álbo rádość przynieſie klenoty. (–) BielKom G6, G, nlb 8.

Iron. (3): (did) Piekarz narzeka nieborak (–) Ach nieſtotys toć piękną to nowinnkę [!] ſlyſzę A od wielkiey radoſći prawie ledwie dyſzę RejJóz K2v; Teraz mu [ojcu] też to przydzie nadobna nowina Iż iuż ſtraćił napoły/ y drugiego ſina A trzeciego mu ieſzcże/ teraż odnieſcz mamy Iaka tam będzie radoſcz/ ſami dobrze znamy RejJóz N3.

~ radość czyja (1): RejAp 180v cf Szereg.

Szereg: »pociecha a radość« (1): Thákże też ſłyſzyſz pociechy á rádośći tych mátácżow á tych ktore tu Pan odmienić racżył/ iż máią zepchnieni á ſtrąceni być do tego ieziorá ſproſnego RejAp 180v. ~

W tłumaczeniu imienia (1): corkę powili y dáli iey imię Eufrozyná/ to ieſt dobra rádość. SkarŻyw 13.

W przen (23): Rozmnożyłeś narod/ á nie vwielbileś rádośći. Leop Is 9/3 [przekład tego samego tekstu RejPos 15]; dla tegoż pomázał ćię Bog/ Bog twoy/ oleykiem radośći/ nád thowárzyſze twoie. BibRadz Hebr 1/9; Pomyſlże też ſobie ná onę ſwiętą mátkę iego [Pana Chrystusa]/ w iákiey rádośći pływáłá ſwięta duſzá iey RejPos 20v, 15; BudBib Eccli 15/6; CzechRozm 60v; Cnoćiem ia przyiaćielem/ y w téy niewinnośći Ołtarz twóy święty kołem rádośći Otoczę KochPs 36; Zeſli mi poſelſtwo weſołé/ á kośći Twym gniewem zſtrápioné vżyią rádośći. KochPs 76; Maſz y wchorobách á ſmutku y teſknośći piękną ochłodę/ ktorać [...] ſerceć rádośćią y deſzcżem duchá świętego pokropi y nápełni ie dobrą wolą y ziárnem/ ktore pożytek z czáſem vrodzić może. SkarŻyw A4v; CzechEp 217; Muſzę trwáć w ćiężkim żalu/ y troſce po tobie/ A moiá wſzytká rádoſć ległá z tobą w grobie. KochFr 70; Sławić ćię ſmyſł będźie/[...]: żeś wżdy kiedy Pánie Wyſłuchał/ w vćiſku ſtrapione wołánie/ Ná drogách rádośći twierdząc duſzę moię. GrabowSet G2v; Nie ma/ gdy nayślicżnieyſzy Rok/ wſzech pełen rádośći/ Liśćia/ lás naygęśćieyſzy Ni kwiatow łąká [...] Iák ia ſmutkow/ żáłośći/ Mam w nędznym ſercu/ z okrutney chytrośći. GrabowSet H4v; NApełni vſtá me/ Pánie/ twoią chwałą/ A wárgi ozdobić/ rádośćią rácż trwáłą GrabowSet P4; LatHar 165; Boiaźń Páńſka chwalą [!] ieſt y chełpliwośćią y weſelem y koroną wſzech rádośći. KołakSzczęśl B4; WujNT Hebr 1/9.
Zwrot: wniść do radości [czyjej]« = stać się uczestnikiem czyjejś radości; ingredi in gaudium PolAnt (2): Dobrzeć ſługo dobry y wierny/ nád máłymeś wierny był/ nád wielem ćię poſtánowię/ wnidź do rádośći páná twego. BibRadz Matth 25/23, Matth 25/21.
Wyrażenia: »radość duszna, dusze« [szyk 5:1] (4:2): Ten go [Heliasz młodzieńca] w wiodł do Ráyu/ y mowił z nim wiele o rzecżach przyſzłych/ o rádoſciach duſznych/ o ocżekawániu wiecżney odpłáty. RejWiz A7v, 115v marg, 176, Dd2; LatHar 569; Aniół Gábriel zwiáſtowałći ſyná twégo namilſzégo [...] którégoś w wielkim weſelu y rádośći duſze ſwéy poczęłá. SiebRozmyśl G2v.

»radość serca« [szyk 1:1] (2): CzechEp 74; Swiátłość wzeſzłá ſpráwiedliwemu y prawdźiwego ſercá rádość. KołakSzczęśl B4.

Przen (19): Choćia nádźieiá iuż teſkniłá zemną/ Gdy vbywáło otuch niewinnośći/ Aliś ty weźrzał/ roſkwitły rádośći. GrabowSet R4, M4.

radość czyja [w tym: pron poss (2), G pron (1)] (3): BIádaſz Koronie pychy/ pijánym Effráimitom/ y kwiatowi opadáiącemu/ ſławie rádośći iego Leop Is 28/1, 28/4; GrabowSet G3v.

Szeregi: »pociecha, radość« (1): PIecża/ co rościeſz y żywiſz ſię złotem/ [...] Idź Iędzo/ gdźieś ſię zwykłá/ śidły báwić/ Srzod zdrádnych nádźiey: tám poſpolſtwo chćiwe/ Tám twa poćiechá/ tám rádość nie wiecżna. GrabowSet G3v.

»wesele, radość« (1): Ale wy rozweſelićie ſię y rozráduiećie ſie záwżdy w thym co ia ſtwarzam/ Abowiem otho Ieruzálem ſtwarzam iáko weſele/ á lud iego iáko rádość [Ierusalaim exsultationem, et populum eius gaudium]. BibRadz Is 65/18.

a) O elementach przyrody (11): Przetoż dźiś niebo wykrzyka Y z morzá rádość wynika LatHar 401.
Zwroty: »z radością się cieszyć« (1): Ziemiá z niezmierną rádośćią Cieſzy ſię twoią bytnośćią. LatHar 401.

»okazować radość« (1): oto temu zwycięſcy nád tymi ſprzećiwniki ſwemi wſzythek ſwiát ſie ráduie/ y zyemiá okázuiąc rádość thę rozmáite kwiatki wydáłá RejPos 109v.

»rozweselić się w radości« (1): A ſłuſznie ſie rozweſelić iuż ma zyemiá w rádośći LubPs V5v.

»z radością śpiewać« (1): valles abundabunt frumento: clamabunt et enim, hymnum dicent. [...] A niżyny będą w życie obfitować/ [...] będą z radoſcią ſpiewáć/ á chwałę panu bogu będą dawać. WróbŻołt 64/14.

Wyrażenie: »pełen radości« (1): Aby też cżłowiekowi/ Duch/ iego łáſki wiecżney. Troſki odwiewał/ [...] By/ błogoſłáwił/ polam w obfitośći/ Ták/ iżby źiemiá miłá/ Więcey owocu niż kwiećia rodźiłá. Roſzcżki pełne rádośći GrabowSet T3v.
Szereg: »radość i wesele« (1): Pingueſcent ſpecioſa deſerti: et exultatione colles accingentur. A tedy więcz ſlicżne pola na puſtiniach rożmnożą ſie wielką żiznoſcią a pagorki przybierzą ſie w radoſć y w weſele. WróbŻołt 64/13.
Wyrażenia przyimkowe: »z radością« (3): niech z rádośćią Góry páná przywitáią KochPs 148; LatHar 368.
~ Wyrażenie: »z niezmierną radością« (1): LatHar 401 cf »z radością się cieszyć«. ~

»w radości« (3): Drzewá leśne w rádośći ſwey/ niech ſtáną zákwitnione LubPs V5v; RejZwierc 132v. Cf »rozweselić się w radości«.

b) O domu (2):
Wyrażenie przyimkowe: »z radością« (2):
~ Zwrot: »z radością czekać (a. oczekawać)« [szyk zmienny] (2): (nagł) Do tegóz [tj. do jednego wojewody]. (–) CZekáią ćię z rádośćią moie niſkié progi PudłFr 12, 64.
Wyrażenie: »z radością wielką« (1): BA iuż/ choćia ná ſániách/ Stáśiá Bránickiégo/ Nákieruy dyſzlem do mnie/ Iáśiu móy: którégo Z rádośćią wielką śćiány mé oczekawáią PudłFr 64. ~
a. O zwierzętach (6):
Zwrot: »radość mieć« (2): [liszka mówi do kura] Będęć z tego rádość miáłá/ Zem ſie ćiebie dotykáłá. BierEz S4; RejWiz 28.
Wyrażenie: »wielka radość« (1): [niewinne rybki] Kiedy ſie do niey [do wędy] zbieżą/ wielką rádość máią/ Ano ie potym ſzpetnie ná ſuſzą tárgáią. RejWiz 28.
Wyrażenie przyimkowe: »z radością« (4): Pśicżká k niemu [ku Ezopowi] przybieżáłá/ Z rádośćią ſie vmiezgáłá BierEz C3; RejPs 152; Gołąb z rádośćią lećiał/ bo dawno niewidział świátłośći/ proſtho ná ono mieyſce s kąd go wźięto. BielSpr 47v; GrabowSet O2.
2. To, co czeka człowieka w niebie po śmierci, nagroda za cnotliwe życie ziemskie, szczęście wieczne polegające na przebywaniu z Chrystusem i świętymi w niebie; niebo; gaudium PolAnt [w tym: użycia w pl (172)] (315): RejPs 195; A trudnoby y ięzyk wypowiedzyeć tho miał/ Iákie thám [w niebie] Bog rádośći wiernym ſwym zgotował. RejWiz 95, 95, 115v, 116 [2 r.], 157, 180, Dd2; Przedſię Duch ſwięthy dáley przez Anyołá Ianowi ſwiętemu pod figurą miáſthá widomego oznáymuie rozlicżne rádośći wiernym Páńſkim zgotowáne. RejAp 182v, 69v marg, 173, 176v, 177; A gdy iuż przydzye ono dokońcżenie wſzytkich ſpraw ſwiętych iego [Pana]/ iż ſie iuż vſpokoią wſzytki niebioſá/ iż iuż w rádoſciách onych poſtánowi wierne á przebráne ſwoie RejPos 232, 5v, 125v, 136, 238v; RejZwierc 273; SkarŻyw 121, 179; [o zmarłej matce] Drogi Páńſki śpiewacżku/ iuż nam nie záśpiewaſz/ Bo w lepſzey tám rádośći wiecżnie odpocżywaſz. WisznTr 15; Wiernymći śmierć nie wádźi/ bo k rádośći prowádźi ArtKanc R19v, B17v, B18, D9, G13, G15v (9); GrabowSet D2, E3, Y2v; Domieśći ćię okrom tego/ Krol wiecżney chwały/ mieścá wielce weſołego/ przeſtronego/ wſzelką vćiechą y roſkoſzą opływáiącego: okrom inſzych rádośći/ ktorych oko nie widziáło/ vcho nie ſłycháło/ á myśl ludzka ich nie ogárnęłá LatHar 681, 629, 681; [BielKron 1551 nlb 12].

radość, radości czego (11): RejPs 220v; Naydzieſz dziwné rádośći żywotá przyſzłego RejAp AA6, 118; RejPos A4v, 7v, 179v, 286v, 293v, 341; Tego dniá weſołego/ chwalmy Krolá niebieſkiego/ iż nas wybáwił od piekłá gorącego/ á iż nas domieśćił rádośći kroleſtwá niebieſkiego. MWilkHist G2; SkarKaz 8b.

radość czyja, radości czyje [= kto daje] [w tym: pron poss (15), G sb i pron (6)] (21): RejPs 43v; A ſnadz błogoſlawiony/ kogo wniewinnoſći Tu na ſwiecie żaſtawſzy/ wezmie [Pan Bóg] k ſwey radoſći RejJóz B4; KromRozm III C8v; LubPs D3, L; RejAp AA7, 97v, 118; Y iáko go [św. Jana Chrzciciela] był málucżko przyſłał [Pan Jezus] przed przyſciem ſwoim/ thák go też záſię poſłał málucżko przed ſobą do rádośći ſwoich. RejPos 321, 26, 207, 279v, 292v, 319 [2 r.], 328; SkarŻyw 70; Day nam vćieſzenie Pánie w twey rádośći/ Wiecżne przebywánie ArtKanc B12v, H7v, K4v; GrabowSet M3v.

radość czyja, radości czyje [= kto otrzymuje] [w tym: pron poss (42), G sb i pron (16), ai poss (1)] (59): RejPs 80; Tu iuż pod tą licżbą możeſz rozumieć wſzytek zbor niebieſki wiernych Páńſkich/ ktorzy iuż tám w rádoſciach ſwoich vżywáią błogoſłáwieńſtwá ſwego. RejAp 48, 9, 48v, 50v, 69, 86v (18); Cieſzcie ſie iż krol wáſz á Pan wáſz wiecżnie żyw ieſt/ ktory záwżdy gotuie á ſpráwuie wam rádośći wáſze. RejPos 27v; wieſz ktho ſię o cię ſtára/ áby cie omierźił Pánu Bogu twoiemu/ ábyś nie przyſzedł ku obiecánemu mieyſcu á rádoſciam ſwoim. RejPos 133v, 6v, 7 [2 r.], 7v, 30, 41 (32); RejZwierc 130, 132, 179, 179v; Potępieni oglądáią rádość y kroleſtwo świętych ná więtſzą żáłość. SkarŻyw 121 marg, 121; GrabowSet Q4v; KołakSzczęśl A4v.

W połączeniach szeregowych (24): tam [w ziemi Boga] ieſt wiecżná radoſtz ij przeſpiecżnoſtz/ zdrowié ij mijr wiekuiſty. OpecŻyw 3v; RejPs 220v; Mamy wierzyć ze wſtawſzy zmartwych po czeſney ſmiercy mamy mieć wieczny żywoth/ y wieczne radoſcy y weſele SeklKat R3, R4; RejWiz 154; Słyſzyſz theż iákie dziwne rádośći/ pociechy/ opátrznośći/ opieki/ y rozlicżne á wdzięcżne błogoſłáwieńſtwá ſwoie też záſię obiecuie [Pan] wiernemu Kośćiołowi ſwemu RejAp 198v, 60v, 69v, 98, 128; Pátrzayże ocżći idzye/ pewnieć nie o zamek áni o wioſkę/ bo tho thu s cżáſem zginąć muśi/ ále iż ći ſprzećiwnicy twoi wydzyeráiąć práwye z rąk ono wiecżne dzyedzictwo twe á kroleſtwo twoye: ktorego rádośći/ weſela/ obfithośći/ żadne piſmo wypiſáć/ áni żadny ięzyk nigdy wymowić nie może. RejPos A4v, 183v, 294v, 319, 341, 341v, [344]v [2 r.], 347; KarnNap E2; SkarŻyw 584; Adámie ty Boży kmiećiu/ [...] domieść nas ſwe dzieći/ gdzie kroluią Anieli: tám rádość/ tám miłość/ tám widzenie tworcá Anielſkie bez końcá. SkarŻywBog 357, 358; y otwarza mu [dobremu chrześcijaninowi] Pan chwałę y rádość y ony przybytki bogátego pokoiu y beśpiecznego pomieſzkánia ná wieki wieczne. SkarKaz 8b.

W przeciwstawieniach: »radość ... smutek (a. smętek) (4), żałość (a. żal) (3), męka (2), nędza (2), piekło (2), strach (2), śmierć (2), frasunek, kłopot, pomsta, potępienie, sąd, srogość, trudność, upadek« (16): RejKup f3; Proźbá áby P. Bog zá thę docżeſną nędzę dał wiecżne rádośći wkroleſtwie ſwoim. LubPs L marg, Hv; RejWiz 116, 121v; O iákaż tho będzie roſkoſz [...] chodzić z nim [z Panem] po obłocech/ [...] widzieć wſzytki rádośći ſwoie/ widzieć ony okrutne ſrogośći od wiekow zgotowáne niewiernym á ſprzećiwnikom iego. RejPos 7, 30, 330v; RejZwierc 137v; żyłá [Maria z Egniej] trzydzieśći y ſześć lat/ y poſzłá ná lepſzy żywot: gdzie ieſt żywot bez śmierći/ dzień bez nocy/ rádość bez ſmutku/ beśpiecżność bez boiázni/ odpocżynienie bez roboty/ y wiek bez końcá SkarŻyw 584; MWilkHist G2; Tu [na ziemi] żyło [ciało] w wielkiey trudnośći/ tám [w niebie] przydźie k wiecżney rádośći ArtKanc S18, G13v, K2, O14v; Boć ták záprawdę nas podźielono/ iż w piekle vſtáwicżny żal y mękę zoſtáwiono: niebu wiekuiſtą á nieodmienną rádość y weſele náznácżono LatHar 492, 639.

Zwroty: »domieścić (a. domieszczać), domieszczenie, domieszczony radości« [szyk zmienny] (8:1:1): O doſtoyne zwoleńſtwo nád wſzytki ſwiątośći/ Toć ty iedno domieſzcżaſz beſpiecżnych rádośći. RejWiz 54; MWilkHist G2; Domieść nas wiecżnych rádośći/ Vżycż łáſki obfitośći LatHar 37; Pánie Boże/ [...] rácż nam to miłośćiwie dáć/ áby przez Swiąt docżeśnych obchodzenie/ ziednáliſmy ſobie wiekuiſtych rádośći domieſzcżenie. LatHar 359, 64, 314, 387, 417, 629, 658.

»radości dostąpić, dostać« [szyk zmienny] (3:1): WróbŻołt qq7; O rácżże to vcżynić ku ſwey BOſkiey chwale/ Day ſzcżęśliwie doſtąpić w Niebie ſwey rádośći ArtKanc K4v, S4v; LatHar 627. [Cf też 1. »radość ziemska« RejPos 40v.]

»dowieść (a. wwieść, a. wieść, a. przewieść, a. przywieść) do radości, k radości, na radość, radości; (do)prowadzić do radości« [w tym: dowieść a doprowadzić (1)] (4:2:1:1;2): RejPs 43v; A Syn iego [Boga żywego] ſprawiedliwy Ktory gdy nas [lege: nasz] błąd obacził dobrowolnie przyąċ raczył Smierċ. zgladzaiąċ naſzę złoſczy Aby nas dowiodl radoſczy RejKup r2; Bo nie wątpię że myę wyrwieſz s tych moich trudnośći A po tych ſmutkoch wwiedzieſz myę do wiecżnych rádośći. LubPs Hv; vpomináć racży [ewangelista człowieka]/ [...] áby ni o cżym nie było nawiętſze ſtáránie iego/ iedno o tych drogach á o tych ſpráwach/ ktoreby go dowiodły á doprowádziły do tych wiecżnych obiecánych rádośći iego/ á do tego tho wiecżnego kroleſtwá iego niebieſkiego. RejPos 216v; RejZwierc 137v; ArtKanc A12, H7v; Ták/ błędy nam ſzkodliwe/ Niech niſzcży Bog lutośći/ A potym wwiedźie do wiecżney rádośći. GrabowSet T4; LatHar 472.

»radości się napełniać; radością napełniony« (1;1): RejAp 61v; Ktoryś nákoniec rzekł: Wypełniło ſię: day mi to/ ábym mogł on nawdźięcżnieyſzy głos twoy vſłyſzeć: Podź przyiaćiołko moiá/ [...] podź á zemną wſtąp/ ábyś w kroleſtwie moim/ z Anyołámi/ [...] rádości ſię nápełniáłá/ y przez nieſkońcżone wieki wiekow tám mieſzkáłá. LatHar 283.

»obracać się w radość« (1): Docżeſne pokaránie wiernego obráca ſie w rádość wiecżną. LubPs H marg.

»pość (a. iść, a. przyść, a. wniść itp.) do radości, radości, na radość, k radości; dojść radości« = ingredi in gaudium PolAnt [szyk zmienny] (12:6:2:1; 5): iá wierzę/ iſz duſze wybránych/ nieſpią ſciałem ale natychmiaſt na wieczną radośc idą MurzHist S4; A yednák ſye nye wſſyſcy według yego [Jezusa Krystusa] woley ſpráwowáli/ áni wſſyſcy weſzli do rádoſći yego KromRozm III C8v; Ten mu [Arystoteles młodzieńcowi] też tego ieſzcże doſtátecżniey popráwował/ o nieśmiertelnośći duſze/ y iáko ſie ſtáráć mamy/ ábychmy tych rádośći dochodzić mogli. RejWiz A8, 116; RejAp 9, 94, 173v; Podźcieſz namileyſzy moi/ podźcieſz wierni moi do rádośći ſwoich wam wiecżnie zgotowánych/ á do kroleſtwá moiego RejPos 7, 7v [2 r.], 109v, 223, [279], 293v, 347, [356]v; RejZwierc 273; SkarŻyw 70; Kryſte iák ſię podoba tobie/ rácżże nas ſpráwowáć ſobie/ żebyſmy doſzli rádoſći/ z twey miłośći. ArtKanc C18v, F10v, F18v, G13v, N18, O4, S4, S18.

»radości uży(wa)ć« [szyk zmienny] (31): MurzHist A4v; KromRozm III B2v, B3; O moy Pánye [...] Rácżże mye ná twey práwicy poſtáwić beſpyecżnye/ Bych do końcá vżiwáć mogł twych rádośći wiecżnie. LubPs D3, L; A ktorzy ſie okażą co iemu dufáli/ Ci z nim wiecżnych rádośći będą vżywáli. RejWiz 178, 102v, 116, 194; á potym iuż ſą [pielgrzymujący w wierze na ziemi przy Panu swoim] pewni przyłącżenia do oney gromády ſwiętey/ [...] ktorá iuż wiecżney rádośći vżywa około niego. RejAp 118, AA6, 54v, 69v, 86v, 118; RejPos 7v, 26, 29v, 41, 87 (10); CzechRozm 227v; KochPs 29; SkarŻyw 125; ArtKanc L19v, O15; LatHar 438. [Cf też 1. »radości doczesne« RejPs 53.]

Wyrażenia: »dziwne radości« [szyk 8:1] (9): RejWiz 115v; iż w nádziei á w opáthrznośći Páńſkiey docżekáią/ powſtawſzy s ciáły ſwemi/ oney wiecżney zapłáthy ſwoiey/ dziwnemi á nieomylnemi rádoſciámi á pociechámi nápełnioney RejAp 61v, AA6, AA7; O nędzneſz to tu docżeśne ty domy náſze/ dla ktorych błądzimy y vſtáwamy ná tey mizerney drodze ſwoiey/ biorąc ſie do onego wiecżnego domu ſwego/ nam od wiekow z dziwnemi rádoſciámi á z dziwnemi roſkoſzámi á z dziwnemi hoynoſciámi zgotowánego. RejPos 183v, 158v, 330v, 344v; RejZwierc 177.

»niebieskie(-a), nieba radości (radość)« [szyk 34:14] (46:2): OpecŻyw 177; Miéy przed ſobą cżlowiek każdy/ Mękę wiecżną/ marnoſtz ſwietſką/ Chceſſli mietz radoſtz niebieſką. OpecŻywSandR nlb 6; Widze Niebieſke radoſczj Wſſech roſkoſſy okwitoſczj RejKup cc7, dd8; SeklPieś 15v; RejWiz 194; W czym będźie ſmák nieiáki niebieſkiey rádosći/ Ktora ieſt pożądnieyſza niżli źiemſkie Włosći. Prot D4; Támże ſie dopirko przyſłuchaſz iákie ſą rádośći niebieſkie zgotowáne wiernym páńſkim RejAp BB5v, BB5v marg, CC4v, 176v marg, 185v, Ff; A ſtworzywſzy go [człowieka] ná kſtałt Boſtwá ſwego/ co to okazał w oſobie ſyná ſwoiego/ ni nacż go inſzego nie chowa podrzućiwſzy tu wſzytko pod nogi iego/ iedno áby mu potym dał opánowáć przy ſobie wſzytki rádośći niebá ſwego. RejPos 142v, 24, 305; RejZwierc 181, 270v, 273; SkarŻyw 63, 598; WisznTr 16; Szláchetné duſze/ któré ſwéy dźiélnośći/ Maćie zapłátę niebieſkié rádośći: Zyczćie oyczyznie/ áby wam rodźiłá Podobnych śiłá. KochPieś 13; Ty wieſz [Panie] iżeś nas obrał k niebieſkiey rádośći ArtKanc K3v, A9, A12, A14, B20v, E9v (11); Oycże lutośći/ day/ bym Syná twego/ [...] Iſtotnie widźiał/ w niebieſkiey rádośći. GrabowSet O3, Q4v; Twey prágnie duſzá moiá wielce ſzcżęśliwośći/ Ty ią z łáſki twey domieść niebieſkich rádośći. LatHar 387, 24, 203, 311, 417, 472 (12). [Cf też 1. »radość ziemska« RejPos 40v.]

»nieskończone radości ((nigdy) nieskończona a. niedokończona radość)« [szyk 11:1] (12): ábowyem pożądliwoſć náſſá niemá záleżeć wroſkoſſach doczeſnych iedno áby byłá przywodzoná ku wiecznem ſkárbom nigdy niedokończoney rádoſći. RejPs 179, 113v; táki káżdy kto mocno vwierzy/ [...] przeſtąpi s tego mizernego żywotá/ do wiecżnych á nieſkońcżonych rádośći ſwoich. RejPos 248v, 179v, 250, [279]v, 319, 328; RejZwierc 130, 179v; ArtKanc O14v; WEſelą ſię w niebie duſze Swiętych ludźi/ [...] á iż dla miłośći iego krwie y zdrowia nie litowáli/ przeto też z Pánem Chryſtuſem nieſkońcżoney rádośći vżywáią. LatHar 438.

»radość nieustająca« (1): O niebo iákoś ſzerokie/ iáko mocno zbudowáne/ odmiány w tobie nie máſz/ domem ieſteś rádośći y roſkoſzy nieuſtáiącey. SkarKaz 245a.

»niewymowna, niewysłowiona radość« (2:1): RejAp 98; A ieſzcże ktemu/ opátrzy ie [Pan wybranych swoich] żywotem wiecżnym/ weſelim niezmiernym/ niewymowną rádosćią/ y nieſkońcżonym błogoſłáwieńſtwem. KarnNap E2; LatHar 639.

»przyszłe radości« (5): O nędzny márny ſwiecie toż nas dziwnie łudziſz/ A rozlicżnemi kſtałty ſwąwolą w nas budziſz/ Ze nie bacżym ni ſtráchu/ ni przyſzłych rádośći/ Ze mamy márnie ſtrádáć wiecżnych oſiádłośći. RejWiz 121v; RejAp 169, 192; RejPos 247; A ſnadź ieſzcże s tákiemi láty y łákomſthwo/ y ſtáránie roſcie/ że pilnieyſzy thego nędznego ſwiáthá/ niżli wdzięcżnych á wiecżnych przyſzłych rádośći ſwoich. RejZwierc 132.

»święte radości« (1): [Pan nam nauki zostawiał] ábychmy zá nim tráfili tym torem á tymi ſpráwámi iego/ do onych ſwiętych á nam obiecánych od niego rádośći y błogoſłáwieńſtwá náſzego RejPos 212v.

»wieczna(-e), wiekuista, wiecznotrwała (a. wiecznie trwająca), trwała, wieku nieskończonego radość (radości)« [szyk 90:13] (92:7:2:1:1): OpecŻyw 3v; WróbŻołt qq7; RejPs 43v, 80, 196v; SeklKat P4, R3; MurzHist A4v, S4; [zostawił nam Pan Krystus naukę i porządek] ábyſmy [...] potym [!] żywoćye z ányoły w nyebye yednoſtáynye bogá chwáląc/ wyeczney á doſkonáłey rádoſći vżyli. KromRozm III B2v, B3; LubPs F3, H marg, Hv, L marg; RejWiz 102v, 178; Ale mi tego nigdy nie wybiieſz z glowy [!]/ Iż do Wiáry zbáwienney trzebá proſtey mowy. Tákiey ktoraby y nam proſtakom ſłużyłá/ Bo nie tylko vczonym wieczna rádosć miłá. Prot C2; RejAp AA7, 9, 118 [2 r.], 173v [2 r.], 176 (10); A thák obácż ſie obácż nędzny cżłowiecże coś ieſth/ [...] nie cżyń lekkośći Zbáwicielowi ſwoiemu ábyś go miał odſtąpić [...] bo widziſz ocżći idzie: Abo ſie tułáć wiecżnie s tułáiącemi/ iáko thu o nich ſłyſzyſz: Abo wiecżney rádośći vżywáć z wiernemi. RejPos 7v; Podźcieſz namileyſzy przyiaciele moi do wiecżnych rádośći ſwoich RejPos 223, B2, 6v, 7, 7v [2 r.], 26 (37); RejZwierc 132, 137v, 179v; Pan ſtrzeże ſpráwiedliwych/ Y broni od złośliwych: A kto żył w pobożnośći/ Pewien trwáłéy rádośći. KochPs 147; SkarŻyw 15, 70 [2 r.], 125, 193; day [Panie] Byśmy żywą wiárę máiąc/ do śmierći ſwey tu w niey trwáiąc/ doſtąpili twey ſławnośći/ gdźie mieſzkaſz w wiecżney rádośći. ArtKanc E4v, A15, F10v, G13v, K2v [2 r.], K19 (13); Cżyń łáſkę/ moim grzechom/ bo twą włádzą znáią/ Dla imieniá twoiego/ w ktorym ieſt beſpiecżne Pokolenie/ coć vfa/ bo broniſz káżdego/ Z kim ſię twa boiaźń znioſłá. Rádość wiecżnie trwáiąca/ tym w nagrodę poſzłá GrabowSet G4, D2v, P2, P4, T4; LatHar 24, 37, 64, 235, 314 (10); Zdeymićie zemnie ten żal y wielkie teſknośći/ A puśććie mię do kráin iuſz wiecżnych rádośći. KołakCath B3v; SarnStat *3v; On ſam [tj. Bóg] ná dobré miece rozmáité ſzkody By tym rychléy vpátrzył/ który złé przygody Mężnie znośi/ á potym z góry vpátrzoné W rádośćiách wiecznotrwáłych koronuie oné. GosłCast 72. [Cf też 1. »radości doczesne« RejPs 53.]

»wielkie radości (wielka radość)« (7): Bo Sálomon powiáda/ iż [dusze cnotliwych ludzi] ſą w Bożej ręce/ A nie wiedzą o ſtráchu ni o żadney męce. Lecż iż wielkich rádośći záwżdy vżywáią/ Cżekáiąc gdy ie s ciáły z nowu wſkrześić máią. RejWiz 116; RejAp 117v; Tu iuż pewnie możeſz vtwirdzić w ſobie to niepodobieńſtwo y ty obietnice Prorockie/ iż ciáło twoie może być ożywione á pewnie będzye ożywione ná wielkie rádosći [!]/ á ná wielkie pociechy/ ktore on [Chrystus] tobie zyednał męką ſwoią RejPos 112; áby y po ſmierći duſzycżki náſze tym ſie cieſzyły w nádziei ſwoiey/ iż cie po máłym cżáſie máią w wielkich rádoſciach oględáć Páná Bogá y ſtworzycielá ſwego/ Amen. RejPos 128v, 27 marg, 110, 257v.

Szeregi: »radość i (a) błogosławieństwo« [szyk 2:1] (3): O ſrogaſz to vtrátá á ſzpetna odmiáná/ iż prze kęs tej docżeſney nędze twoiey/ maſz ſie nie obacżyć/ á maſz ſobie ſtráćić ony wiecżne rádośći/ á ony wiecżne błogoſłáwieńſtwá/ ktorych áni oko ludzkie widáło/ áni vcho ſłycháło RejPos 67, 212v; LatHar 240. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»radość i kochanie« (1): vſłyſzymy/ iáko Pan wdzięcżnie do ſiebie przijmuie miłą oblubienicę ſwoię/ to ieſt zbior wiernych ſwoich/ y iákye będą vbiory iey/ y iákie będą rádośći y kochánia iey. RejAp 155v.

»radość, (a) łaska« [szyk 1:1] (2): Spráwiedliwi będą żyć w vwielbionych ćielech nicżego nie potrzebuiąc/ áni ſie płodząc: Tylko iáko Anieli w Rádośći á w łaſce Páńſkiey mieſzkáć będą/ Ná wieki wiecżne. BielKron 467v; ArtKanc G14.

»miłość, radość« (3): Będąc ná Swiećie po z martwych wſtániu/ ćieſzył Vcżnie ſwe w ich záſmuceniu/ [...] Mowiąc: [...] dufayćieſz, bo we mnie zwyćiężyćie/ miłośći, rádośći doydźiećie. ArtKanc G13v, O14v, S4v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»radość i nadzieja« (2): WEzrzy miły panie [...] naniſkoſc mieſzkania ſynow człowieczych abychmy cię [...] naſladowali: a wtobie panu a odkupicielu ſwoiem wieczną radoſc ſwą y nadzieię pokładali. RejPs 80; RejPos 261v.

»radość albo odpoczynienie« (1): A tych lepak [niebieskich] rádośći álbo odpocżynienia/ iáko piſmá powiedáią/ áni ięzyk wymowić áni żadne pioro wypiſáć nie może. RejAp 124. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»radość, (i, a) pociecha« [szyk 13:7] (20): RejAp 61v, 120v; Słuchayże záſię iáką rádość á iáką pociechę w then cżás wierni iego odnioſą/ ktorzy thu przy nim zá żywotá ſwego mocno ſtali/ á cżynili doſyć powinnoſciam ſwym. RejPos 7; A iżbychmy on głos twoy wdzyęcżny vſłyſzeć mogli: Podźcieſz zá mną bráćiſzkowie namileyſzy moi/ podźcieſz wierni przyiaciele moi ſpołu zemną ná wiecżne wam zgotowáne rádośći á pociechy wáſze. RejPos Ooo4v, 40v, 41, 86, 110, 112 (17); RejZwierc 137v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»pokoj i radość« (1): Tám [w raju] święći Boży pokoiu y rádośći wiecżney vżywáią SkarŻyw 125. [Ponadto z połączeniu szeregowym 1 r.]

»radość a (i) rozkosz« [szyk 5:2] (7): Oto ſłyſzyſz iż [wierni pańscy] odpocżywáią w rádoſciach á w roſkoſzach ſwoich. RejAp 124, 97v; ále ſłuchay co tu Pan powiedáć racży/ iż iedno tám chce mieć ſługi ſwoie/ á wierne ſwoie/ gdzye ſam będzye być racżył. A niewiernik á złocżyńcá iuż tu ieſzcże zá żywotá ſwego ieſt odſądzon od tych rádośći á od tych wiecżnych roſkoſzy iego RejPos [292]v, 179v, 207; RejZwierc 177; SkarKaz 245a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

»szczęśliwość i radość« (1): [modlitwa w intencji królowej] áby z dáru twego [Panie]/ [...] doſtąpiłá wiekuiſtey w páłacách niebieſkich ſzcżęśliwośći y rádośći. LatHar 627. [Ponadto w połączeniu szeregowym: nawyższe szczęście 1 r.]

»radość i światłość« (1): [książęta bogaci a niemiłosierni] odłącżeni będą od ſwoich znáiomych/ y od Bogá. y tám zaydą/ gdzie ſię iuſz ná zad obroćić/ y pátrzyć na onę rádość y ſzcżerą światłość świętych/ nie będą mogli. SkarŻyw 121.

»wesele, (i, a) radość« [szyk 7:4] (11): SeklKat P4; iedno iuż wſzytko vſtáć muśi coby miáło w cżym namniey przekáźić oney rádośći wiecżney á onemu weſelu żadnym ięzykiem niewymowionemu wiernym iego. RejAp 176, 98, 129; Tákże y on Anyoł ſwięty á błogoſłáwiony by theż z roſkazánia Páńſkiego ſthánął pośrzod piekłá/ iuż ony wiecżne weſela á ony wiecżne rádośći iego/ nie mogą być od niego oddalone RejPos 164, 17v, [323]v, 345v; Bo ieſli też potym krolowáć z Chriſtuſem/ [...] y z nim też onego weſela y rádośći/ nie przebranych ſkárbow Bożych vżywáć/ chcemy: Tedy też z nim muſiemy wſzytko to ſkromnie ćierpieć/ coby ná nas od Oycá náſzego niebieſkiego włożono było. CzechRozm 227v; ArtKanc L19v; LatHar 492. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»radość a zapłata« (3): iż przy nim ſtánieſz [...] pátrzáiąc ná ſrogą pomſtę niewiernych iego/ pátrzáiąc też ná wiecżną rádość á zapłátę ſwoię/ ktorą wiecżnie oſięgnąć maſz zá tey kęs nędzney wiáry twoiey RejPos 30, 54v, 57v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»radość i (a) zbawienie (a. wybawienie)« [szyk 2:1] (3): A wieſz iákąś nádzyeię otrzymał/ [...] Ieſli ſtale będzyeſz ſtał przy cnocie. Tu ná ſwiecie ſławę dobre mienie/ Potym wiecżną rádość y zbáwienie RejPos B2, 271; RejZwierc 179v.

»żywot wieczny a (i) radości« [szyk 2:1] (3): Iż kto vwierzy Pánu ſwemu mocno/ á wezmie ná ſię znák ná krzcie they wiáry ſwoiey/ [...] ten iuż nie będzie ſądzon/ á pewnie iuż ieſt záwołan do rádośći wiecżnych á do żywotá ſwego wiecżnego. RejAp 173v; RejPos 222v; RejZwierc 130. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

W przen (2): Záwżdyś zemną Pánye w mey káżdey potrzebye/ [...] Zgotowałeś mi ſtoł mych wyecżnych rądośći [!] [Parasti in conspectu meo mensam Vulg Ps 22/5] LubPs F3 [przekład tego samego tekstu] ArtKanc Q6v.
Przen (1):
Wyrażenie: »radość boska« (1): Rozráduyą ſie też w chwale ſwyęći yego/ Z weſelem náwyedzą do przybytku ſwego/ W vſcyech ſwych rádośći Boſkich pełno máyą LubPs ff4v.
3. Przedmiot radości, ktoś sprawiający lub coś sprawiające radość; gaudium Vulg, PolAnt; laetitia PolAnt [w tym: czyja, czego (38) – G sb i pron (23), pron poss (15)] (43): PatKaz I 13; ábowiem ia ſtworzę Ieruzálem áby było rádośćią/ á lud iego weſelim. CzechRozm 38; ReszPrz 93 [3 r.]; Národźił śię [Syn Boży] dziś w Betlehem/ mieśćie ſławnym Dawidowym/ zá Ceſárzá Auguſtá/ przyſzłá tá rádość náſzá. ArtKanc B15v; Tu ma mieśce Hymn o rádośćiách tey ś. Pánny z inſzymi do niey modlitwámi LatHar 411; Hymn o Piętnaſtu rádośćiách źiemſkich y niebieſkich W. Pánny Máryey. LatHar 493, 161, 221, 492 [5 r.], 493 marg, 743 (13); SiebRozmyśl F4.

W połączeniach szeregowych (7): OpecŻyw 33, 137v; Y wywiodę poimáne z Iudy y poimáne z Izráela/ á pobuduię ie iáko y przed tym. [...] Y ſtáną ſię mnie ſławą/ radośćią chwałą/ y wielmożnoſćią przed wſzytkimi narody BibRadz Ier 33/9; SarnUzn B5; KochPs 6; (nagł) Winſzowánie. [...] Podcżáſzyney W⟨ielkiego⟩ Xi⟨ęs⟩t⟨wa⟩ L⟨itewskiego⟩ z Nowourodzonego Syná Hieronimá. (–) WSzytkie vcżćiwe żárty y wſzytkie rádośći/ Ktore nie náruſzaćie mądrym pocżćiwośći. Y weſela y śmiechy/ Muzyki wydworne/ Igrzyſká/ ſkoki/ Tańce y pieśni wyborne. Wſzytkie ſię bez odwłoki w dom ten cny poznośćie SkorWinsz A2; (nagł) Nagrobek Marćinowi Stárzechowſkiemu Dźiećięćiu/ ieno XXX. godźin żywemu. (–) [...] Długa nádźieiá/ rádość krotka/ żal płáczliwy/ Rodźicow moich leżę tu/ przedśię ſzcżęśliwy SzarzRyt C4v.

W przeciwstawieniach: »radość ... boleść (8), troska« (8): O rozlicżnych rádośćiách y boleśćiách B. Pánny Máryey. NAVKA. LatHar 490; WEſela y rádośći/ tákże też troſki y boleśći/ błogoſłáwioney Pánny Máryey/ dla tego nawięcey ſobie nabożni ludzie przekłádáią: áby ná to wſpomnieli/ iż [...] LatHar 491, 491 marg, 492, 493 [3 r.], 509.

Wyrażenia: »radość serca« = laetitia cordis PolAnt (2): O Iezu ſynu moy/ ij gdzie to ijdzieſs o vciecho moia/ nadzieio moia/ weſeleé ij radoſtz ſertza mégo [...]? OpecŻyw 137v; BudBib Ier 15/16.

»śliczna radość« (1): (did) Lizyde z Fráucymerem przyſzedſzy mowić będźie. (–) O Ma ſlicżna rádośći/ cżáſu ninieyſzego/ Nad ktorą teraz nie mam/ nic vćieſznieyſzego. PaxLiz D2.

Szeregi: »radość i korona« (1): A Thák bráćia moi namileyſſy y barzo pożądáni/ ktorzyśćie rádośćią moią/ y koroną moią [gaudium meum, et corona mea]/ ſtoyćieſz ták w Pánie namileyſſy. Leop Philipp 4/1.

»radość i (a) pociecha« [szyk 2:1] (3): Tám ya wnidę przed ołtarz Páná Bogá moyego/ [...] Bo w tym wſſytki pocyechy y wſſytki me rádośći LubPs M; oná pánná ſwięta obacżywſzy rádość á onę pociechę ſwoię iuż w żywocie ſwoim/ ſzłá do powinowátey ſwey RejPos 306; LatHar 288. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wesele i (albo) radość« = gaudium et laetitia PolAnt [szyk 2:1] (3): Zbudował Moiżeſz ku cżći á chwale Bożey ołtarz/ y názwał rádość álbo weſele moie. BielKron 31v; BudBib Ier 15/16; LatHar 491. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

W przen (3): Aż dzys me oczy maią radoſcz ſwą oględać Onoſz iedzie moy ſtaruſzek RejJóz P7v; áni rozum cżłowiecży ogárnąć może wiecżnego Boſtwá/ W ktorym Boſtwie ſą wſzytki rádośći/ wdzięcżnośći/ ſlicżnośći/ mellodie/ ſymphonie/ roſkoſzy etcet. y wonie SarnUzn B5; Piękna krainá/ rádość wſzey ziemie gorá Cyion BudBib Ps 47/2[3].

Synonimy: 1. pociecha, rozkosz, szczęście, śmiech, wesele; 2. błogosławieństwo, łaska, miłość, rozkosz, szczęśliwość, światłość, zapłata, zbawienie.

Cf RADOWANIE

LW, MN