![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: ROZKORZENIONY | Następne hasło: ROZKOSZKA » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
ROZKOSZ (1717) sb f
Oba o jasne.
| sg | pl | |
|---|---|---|
| N | rozkosz | rozkoszy |
| G | rozkoszy | rozkoszy, rozkosz |
| D | rozkoszy | rozkoszam, rozkosz(o)m |
| A | rozkosz | rozkoszy |
| I | rozkoszą | rozkoszami |
| L | rozkoszy | rozkoszach |
| V | rozkoszy | rozkosze |
sg N rozkosz (241). ◊ G rozkoszy (236). ◊ D rozkoszy (43). ◊ A rozkosz (205). ◊ I rozkoszą (72). ◊ L rozkoszy (109). ◊ V rozkoszy (5). ◊ pl N rozkoszy (120). ◊ G rozkoszy (208), rozkosz (2) GrabowSet Xv, KlonKr B3v. ◊ D rozkoszam (25), rozkosz(o)m (4); -(o)m SkarŻyw (3); -am : -(o)m BielKron (1:1); ~-am (12), -åm (12), -(a)m (1); -am MurzNT, RejWiz, BibRadz, ModrzBaz, Goski, WujNT, PowodPr; -åm OpecŻywPrzedm, RejPs, GliczKsiąż, LubPs, BielKron, Mącz (2), GórnRozm, ZawJeft; -am : -åm RejAp (1:2), RejPos (4:1). ◊ A rozkoszy (233). ◊ I rozkoszami (85); -ami (79), -(a)mi (6). ◊ L rozkoszach (128); -åch (88), -ach (31), -(a)ch (9); -åch RejPs (9), RejRozpr (3), MurzHist, KromRozm III, BielKom, LubPs, RejWiz (8), RejZwierz (2), BielKron, KwiatKsiąż (2), RejAp (19), GórnDworz (2), RejPos (17), HistLan, RejZwierc (9), RejPosWstaw, PaprPan, SkarJedn; -ach RejJóz (3), Mącz (3), GrzegŚm, HistRzym, ModrzBaz, KochPs, SkarŻyw (2), WisznTr, WerKaz, KochFrag, KołakCath, KołakSzczęśl, WujNT (4), SiebRozmyśl, SkarKaz (3), CzahTr, GosłCast, SkarKazSej; -åch : -ach OpecŻyw (1:1), KrowObr (2:2), Leop (1:1), BibRadz (1:2). ◊ V rozkosze (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.
rozkosz czego (25):[Panna Maryja] pozyuala ſlodkoſzczy roſkoſzy boſtwa bądącz zamknyona wſkarbye ſercza boſkyego przed uyeky PatKaz II 27; BielŻyw 93; MiechGlab 58; A ſnadz [...] ſie w zruſſyłá myſl moiá/ ná ty ktorzy ſą opoieni roſkoſſą ſſczęſćia áż ſnadz práwie do ſſaleńſtwá RejPs 106, 71, 91v, 117, 136v; Vnoſſa [lege: unoszą] naſs/ czeſċ/ Roſkoſſy Nedznego Ziwota Zechmy wſſyſczy Zapomnieli Przjſłego Kłopota. Swiat Smakuye/ Cżiało radzy Cżart też tuż zanami RejKup ee7; Mizerney ſtárośći roſkoſzy. LubPs T6v marg; RejWiz 2v marg, 21, Dd2; Co záſię pádło miedzy ćiernie/ ćić ſą ktorzy ſłucháli/ y odſzedſzy/ od ſtáránia/ od bogactw/ y od roſkoſzy żywota ſą zágłuſzeni/ y nie przynoſzą owocu. BibRadz Luc 8/14; Prot D2v; Weźrzyſz ná piękność zyemie y ná roſkoſzy iey/ tu rozumieć możeſz/ iż ieſliże ſie maſz cżemu podziwowáć/ to co tu iedno widziſz [...]: á coż rozumieſz co to ſą tám zá mieyſcá/ ktore ten Pan ſpráwić rácżył ku wiecżney chwale ſwoiey RejPos 355v; Roſkoſz ſpołku przyiacielſkiego RejZwierc [280], 90v marg; Poráżon ieſt Efraim/ korzeń iych vſechł/ nielza owocu vcżynić/ choć by (mogli) rodzić/ tedy ia wybiję roſkoſzy brzuchá iych. BudBib Os 9/16; Bo gdy kto pokoiu od páná Bogá dánego/ [...] ná woynę známiętnośćiámi y ćieleſnośćią náſzą [...] nie vżywa: náſtępuie ſwawola/ y ćiáłó/ á roſkoſzy iego opánuią duſzę SkarŻyw 558; ArtKanc R18v; LatHar 609; WujNT Luc 8/14; SkarKaz 43b. Cf »rozkosz ciała«.
rozkosz z kogo, z czego (43): RejRozpr H; Y ći ktorzy zdradliwą máyą o mnye rádę [...] Anyoł Páńſki nyech ye precż odemnye roſpłoſſy/ Aby ze mnye nyemyeli yákyey ſwey roſkoſſy. LubPs I2v; Co więc zá roſkoſz s tego á weſele roście/ Kiedy ſie rozigráią oni mili goście. Ktorzy [...] náwſzem miárę ſtrácą RejWiz 18v; A wierni áby też s thego pociechy ſwoie á roſkoſzy ſwoie y bráli y poznawáli RejAp 88; GórnDworz K2v; Prze kęs máłey ſwey woley tákiechmy zemdleli/ Z onych ſławnych Rycerzow práwie zniewieſcieli. Ze y Bogá y ſławę y zdrowie tráćimy/ A niewiem co zá roſkoſz s tego odnośimy. RejZwierc 252, 32, 60v, 173, Bbb2v; Nowotnego iákiegoś/ Bogá Zydom [Achab] zyáwił. Nuż przed onym Báłwánem/ co zá dudkowánie/ Náſmiałbyś ſie do woley/ pátrzáiąc tám ná nie. Ale że im z hoynośći/ roſkoſz przychodziłá/ [...] Pan Bog/ iáko przycżynę/ tákiey wſzetecżnośći/ Pocżął im też vmnieyſzáć/ onych obfitośći. HistHel Bv; [św. Dunstanus] nim mu otworzono kośćioł/ vſłyſzał śpiewánie [...] weyrzawſzy dziurą/ vyrzał á ono świátłość wielka v ołtarzá [...] o iáką ſię roſkoſzą z onego widzenia nápełnił. SkarŻyw 510; WerKaz 304; GrabowSet H; LatHar 144.Cf »mie(wa)ć rozkosz«, »rozkosz (u)czuć«, »rozkosz (u)czynić«.
rozkosz komu, czemu (7): BielKron 124v; RejPos 49v; Smierć ieſt pewne pielgrzymſtwo/ koniec káżdey pracey/ ſtrách złym á roſkoſz dobrym. RejZwierc 168v, 223v; Ależ to roskosz wm kiedy się w nadraznisz człowieka ActReg 174; Nie iednoć pánóm roſkoſz/ vbodzy ią máią. GosłCast 25.Cf »([jaka]) (to) rozkosz jest«.
rozkosz w kim, w czym (27): Czci, rod, wielkie przyjaciele, Moc i państwa, skarbow wiele, Mnogie rozkoszy w dostatku; Nie mająć żadnego smętku. BierRozm 5; W dziathkach iáka roſkoſz. RejWiz 58v marg [idem Dd4], 168, Dd4; RejZwierc 32, Aaa4; tedy żołnierze [...] zbytku/ y wſzelákiey roſkoſzy w potráwách y w inſzych rzecżách niech ſię ſtrzegą ModrzBaz 113v; SkarŻyw 87; Cżłowiek káżdy winem y pijańſtwem będąc obćiążony/ choćia to on ſłowie práwym żywotem á dobrą myślą názywa/ tedy ia nie bacżę więtſzey roſkoſzy w tym/ iedno náfáſowáć ſwoy brzuch/ ſzyię nálać áż páſá nie sſtánie WerGośc 233, 229; y ták pożądam tey śmierći Ze w niey ieſt roſkoſz/ moiego żywotá. GrabowSet Qv.Cf »mie(wa)ć rozkosz«, »rozkosz (u)czuć«.
rozkosz czyja [= kto ma] [w tym: pron poss (132), G sb i pron (17), ai (12)] (161):PatKaz II 36v, 47v; BierRozm 7; RejPs 95, 137v, 139; Aliecz to ſnacz panſka roſkoſs Siedziecz iako wgniazdzie kokoſs RejRozm 396; Przekładaſz ſwe dwie roskoſzy [tj. dobrego sługę i poczciwą żonę] Alecz ſie ſnadz iedna ſpłoſzy RejJóz G4v, Q3; RejKup p5, Bv; GliczKsiąż E4v; LubPs I2v, Qv marg, bb5, dd6, ee3v; KrowObr 1v; Rzekł mu ſtárzec/ á wſzák wieſz iż to roſkoſz ſtárych/ Aby mieli rozmowy o rzecżach niemáłych. RejWiz 20v, 20v marg, 21, 30v marg, 55v marg, 171 (9); Leop Is 66 arg; Złodzieie á złocżyńce/ iego [Herkulesa] roſkoſz byłá/ Gdy iego możná ręká/ ſrodze ie dawiłá. RejZwierz 43, 38v, 135v, 140v; BibRadz I 293c marg, II 98b marg, 141a marg; BielKron 78v; iako Titus nachwalebnieyſzym między wſzyſtkim tym narodem był mian: ktorego hiſtorie/ roſkoſzą narodu ludzkiego zowią. KwiatKsiąż G2, G2v; Tanto nobis delitiae et feminae constant, Ták wiele nas náſze roskoſzy y biáłe głowy koſztuyą. Mącz 440c; Trahit sua quenque voluptas, Káżdego ſwa roskoſz vwodźi/ ma káżdy w czym ſie oſobliwie kocha. Mącz [460]c, 83a, 182 [2 r.], 201a, 478d; Nie wiećie iż ktorzy práwá ſię nie boią/ Gdźiekolwiek ſą ná świećie/ wiele złego broią. Okrućieńſtwem iſz grozni/ roſkoſzy ich ſproſne Prot A4; A ták nie bez przycżynyć to tu Duch ſwięty wylicża ty roſkoſzy [tj. wymyślne ubiory, potrawy, pojazdy itp.] ludu tám tego/ áby ſie ſłyſząc to wierni Páńſcy tego [tj. skromności] vcżyli RejAp 153, 88, 118v, 147, 148v, 151 (15); GórnDworz H6, H7 [2 r.], Dd2; [szatan] roſciągał to ſceptrum ſwoie od pocżątku ſwiátá nád narodem ludzkim/ kocháiąc ſie á buiáiąc w roſkoſzach ſwoich RejPos 15v; Oto nieboracżku zgromádziłeś gumná ſwoie/ á mowiſz duſzy ſwoiey/ vżyway teraz w roſkoſzach ſwoich/ á niewieſz ieſli nie teyże nocy będzye odięta od ciebie. RejPos 82v; Nie dáyże mu [czartowi] ſie zwodzić/ ácżci będzie rozlicżnych á ſmácżnych drog podawał do roſkoſzy twoiey. RejPos 115v, 7, 19v, 23v, 46v, 63 (37); KuczbKat 140; ten [poczciwy Polak] cnotę/ poććiwość hoynym funtem mierzy/ [...] A ná ſławie záſádził ſwe wſzytki roſkoſzy RejZwierc 243; Pomyſl ſobie iedno [...] gdyby obcy á ſrogi cżłowiek przyſzedł mocą do domu twego/ poſiadł álbo roſproſzył wſzytkę máiętność twoię/ zápalił ſrogim ogniem dom twoy y wſzytki roſkoſzy twoie [...] iákoby tám żáłoſná byłá duſzá twoiá y ſerce twoie. RejZwierc 256v, 133, 142 [2 r.], 153, 156v, 167 (19); ModrzBaz 118; KochOdpr Bv; KochPs 183; SkarŻyw 334, 479; KochTr 21; w rychle tych iego [miasta Babilon] wcżáſow y roſkoſzy wytchnąć przyidźie/ gdy go plagi gniewu páńſkiego/ áż do końcá przywálą NiemObr 180; ReszPrz 48; KochPam 81; PRózno ćię pátrzam w tym kole: Twoiá/ miły/ roſkoſz pole [tj. polowanie] KochSob 63; GórnRozm A3; LatHar 205, 288; WujNT 329, 792 marg, Apoc 18/3; SiebRozmyśl Mv; PowodPr 62; SkarKaz 517b; Iedni więc ſwé roſkoſzy dźiwnie przekłádáią/ Nád wſzytkié dobré cnoty/ y w nich ſie kocháią GosłCast 31, 59; Miękkoſc y roſkoſz śláchty. SkarKazSej 704b marg. Cf »rozkosz ciała«, »rozkosz dusze«, »ku rozkoszy«.
rozkosz czyja (2): [czart chodzi za tobą] łudząc cie iáko proſtaká/ á vkázuiącći możnośći iego á roſkoſzy iego/ áby cie poſpołu y s tim wſzytkim w wiodł w poſłuſzeńſtwo ſwoie. RejPos 82v, 335.
W połączeniach szeregowych (84): OpecŻyw 174; BielŻyw 92; RejKup dd6v; MurzHist B4v; MurzNT 108v; dziećię [...] v oycá [...] nic nye vćirpi/ nic nye vzna/ [...] Gdzye nye dopuſſcżą mu nic pocżąć/ nicżego ſie tknąć áni do żadney rzecży rzućić/ yedno w roſkoſſy/ w delicyyách/ w długim doſypányu [!]/ nye ſpuſſcżáyąc z rąk/ [...] onego v ſiebye máyą. GliczKsiąż E4; Widzi to wſzyſtko Pan Bog iáko wy piſmo Swięte dla pychy/ dla ćći tego ſwiátá/ dla brzuchá/ y roſkoſzy ſwoiey wywrácaćie KrowObr 1v; A iedzą tego báránká vkáſawſzy ſię to ieſt/ nágotowawſzy ſię w drogę wietznego żywotá/ y odrzućiwſzy od ſiebie wſzyſtki zábawki tego ſwiátá/ pietzołowánie/ bogáctwá/ y roſkoſzy. KrowObr 186, 32, 78, 139v; BibRadz II 138b marg; BielKron 125v, 160v, 342, 348, 374v; KwiatKsiąż A4; Ex delitiis, languore, otio, desidia, animum inficere Roskoſzy/ Próżnowánia Oſpáłośćy y Leniſtwa kogo náłożyć. Mącz 115c, 182a, 341d [2 r.], 507b; SarnUzn B5; A ći [źli ludzie] záſię w roſkoſzach/ w bogáctwach/ w rádoſciach buiáią ſobie iáko ielenie ná zielonych páſtwiſkach ſwoich. RejAp 128; GórnDworz Mm6v; A ták moy namileyſzy Krześćiáńſki cżłowiecże [...] iuż theż wieſz w iákiey roſkoſzy/ ſtraży/ á w iákiey opiece chodzą vſtáwicżnie dobrzy RejPos 332, 44, 65v, 185v, 264, 317, 332; Cić ſą Epikurowie/ ktorzy o on żywoth wiecżny nic niedbáią [...] nápelnięni obżerſtwem/ Opilſtwem/ Cudzołoſtwem/ Nierządnośćiámi/ Roſkoſzámi/ etc GrzegŚm A2v, 21; RejZwierc 107v, 108v, 110, [121]v, 142v (8); BielSpr 3v; RejPosWstaw [412], [1102], [1102]v; CzechRozm 115; áby [dobrzy królowie] ſię nie wdawáli w proznowánia/ w bieśiády/ y w roſkoſzy: ále y pracą ćieleſną/ y wſzytką myślą [...] zacność y pożytki Rzecżypoſpolitey w cáłośći záchowáli. ModrzBaz 106v, 118; Inni w złym ſumnieniu Kośćioł Chryſtuſow przenáſládowáli/ áby ſwego łákomſtwá/ świętokupſtwá/ roſkoſzy/ bronili SkarŻyw 80; [św. Maria z Egniej] zniebá dáne nábożeńſtwo ku P. Bogu miałá/ y świeckimi doſtatki/ vbiori/ roſkoſzámi/ y latom młodym przyzwoitymi proznośćiámi gárdząc/ ludzie nabożne y zákonne ták ráda z młodu wydziáłá/ iſz [...] śliád nog ich [...] cáłowáłá. SkarŻyw 580, 164, 486 [2 r.], 580; ROſkoſzámi ſwąwolą y tańcy zwiedźiony/ Leći w przepaść z wronégo [konia] ten nędznik ſzalony. KochMRot B4v, A4, B2v, B4; WerGośc 203, 236; pátrży żeby dogodźił we wſzyſtkim Pániom ſwoiem/ to ieſt woley/ roſkoſzy/ á lubośći GórnRozm B3; KołakSzczęśl D; LatHar 580; Być w vſtáwicznym pokoiu/ roſkoſzy y ſzczęśćiu ná tym świećie/ ieſt rzecz niebeśpieczna WujNT 263; O obłudna śmiertelnych nádźieio/ o prędka ná wſzyſtko złe odmiáno/ o ślepa nieprawdźiwych dobr pożądliwośći/ Bogactw/ cżći/ y roſkoſzy: iáko rychło od fałſzywego weſela/ do prawdźiwego ſmutku wielom wrotá otwieraſz. WysKaz 2, 47; KlonKr F3v; Dźiwne to było y nád wſzytkie świátá tego ozdoby/ bogáctwá/ roſkoſzy y doſtátki napożądliwſze [Pańskie] przemienienie. SkarKaz 122b, 122b [2 r.], 246a, 458b; PaxLiz Dv; Iednák dáleko lepiey do krolow Práwá przyſádzáć [...]. Bo pánowie nie záwżdy dobrzy/ y prędko ſię pſuią/ y w pychę/ roſkoſzy/ y nieſpráwiedliwość vpadáią. SkarKazSej 697b, 674a; Komu ták będźie doſtátkiem ſmákowáć/ Złoto/ ſceptr/ ſławá/ roſkoſz/ y ſtworzone Piękne oblicze: by tym náſycone Y mogł mieć ſerce/ y trwog ſie wárowáć? SzarzRyt A2v, Av, C3v. Cf »dla rozkoszy«, »ku rozkoszy«.
W przeciwstawieniach: »rozkosz ... boleść (a. bol) (8), kłopot (6), męka (3), płacz (3), praca (3), ucisk (a. uciśnienie) (3), frasunek (2), narzekanie (2), nędza (2), potrzeba (2), trapienie (a. utrapienie) (2), trudności (2), ubostwo (2), ciężkość, głod, karanie, karność, melankolija, nabożeństwo, niewola, pokora, pokuta, przemorki, smutek, troska, uboga stajnia, umartwianie, warchoł, ziemia kamienna [tj. twarda], złza, żałość, życie cnotliwe, żywot ciasny« (42): ſyn boży [...] nie narodzil ſie w rozkoſſy/ ale w vbogié ſmierdzące ſtayni/ na golé ij twardé ziemi miedzy zwierzęty OpecŻyw 15v; Weſelcie ſie ij raduycie/ botz buog ſtál ſie vbogim ſpolu ſwami/ nieleżytz w roſkoſſy anij w iaſné lóżnicy/ ale na ziemi kamienné OpecŻyw 16, 16 [2 r.], 162; á oni ſnadz więcey wgłodźie niż wroſkoſſy vżywáli nábyćia ſwoiego RejPs 73, 43v; RejRozpr F4; RejJóz F4, L3v; bys ty [matko] mnie byłá dobrze chowáłá w pracy yákyey á kárnosći/ á nye w roſkoſſy/ nigdibych ya był ktemu nye przyſſedł. GliczKsiąż E6, E8v; Cżáſem nań przydzye roſkoſz á cżáſem s kłopotem RejWiz 12v; Leop Apoc 18/3; Zony Perſkie ſą roſkoſz ocżom/ á boleść ſercu. BielKron 124v, 272v; abowiem we wſzyſtkich ludźiach przirodzenie na maluczkich potporach przeſtaye ieſliże na potrzebę tylko wzgląd mámi á ieſliże na roſkoſz tedi mu ſię nigdi ſtać doſić niemoże. KwiatKsiąż D2; Mącz 120c; wiele ludzi widzę/ ktorzy znáią to iáſnie/ iż zle cżynią/ á wdy ſie hámowáć niechcą/ to dla tego/ iż więczey ſobie ważą roſkoſz theráznieiſzą ktorą cżuią/ niżli karánie o ktorym ieſzcże wątpią áby ná nie przyść kiedy miáło GórnDworz Ff3v, H8, H8v, Dd4v, Ff3v, Ff4 [2 r.], Mm3v; o nędzneſz to bogáctwá náſze / tu z wielką pracą/ [...] s prędkim ośiwieniem głow náſzych ſtáramy ſie o nie/ mnimamy ábychmy tu roſkoſzy vżywáli/ á my nędze/ kłopothu/ warchołu/ vżywamy. RejPos 82v; [Pan Bóg] thego wielekroć doſwiádſzył ná rozlicżnych ludzyoch ſwoich/ iż nie tylko w trudnoſciach ábo w iákich vćiſkoch/ ále y w roſkoſzach y w rozlicżnych dobrodzyeyſtwech [!] iego/ thedy odſtępowáli od niego RejPos 292, 201; RejZwierc 164v, 255; Tákći ná świećie być muśi: [...] Y roſkoſzyć naſze Niepewne: ále y troſki vſtąpić Muſzą/ gdy Bog chce/ á cżáſy przynioſą. KochOdpr Bv; Oczko 18v; SkarŻyw 249; KochTr 21; NiemObr 180; Toć ieſt nawiętſzy Rycerz/ moie miłe corki/ Odiąć ćiáłu roſkoſzy/ á wytrwáć przemorki [tj. głód]. BielSjem 31; GórnRozm D4v; k tobie wołam: odpuść Boże wiecżny/ Gdyż nie przychodźi duſzy/ to wołánie/ Z zbytku roſkoſzy/ lecż z vciſku Pánie GrabowSet T2; Z czego [ze wzgardy prawdy bożej] áni do wielkich cnot/ áni do wzgárdy świátá/ áni do pokory/ áni do vmartwienia ćiáłá y ſwey woli/ ludźie ſię nie przywodzą: ále ráczey do roſkoſzy y ćieleſnośći y hárdośći pobudzáią. SkarKaz 242a; Y w obiáwieniu ś. Yaná do Bábiloniey mowią: (Iáko wiele w roſkoſzách ſię vkocháłá: ták wiele iey daycie męki y ſmutku.) SkarKaz 549a. Cf »ku rozkoszy«.
W porównaniach (6): RejWiz 55; Bo iako gęſte Mſzice nagle cię obſiędą Roſkoſzi ſwiata tego/ i odwodzić będą Twoie ſlachetne ſerce od zabaw vcżciwych KochSat B3v; RejAp 152; á to co vcżuł trochę roſkoſzy/ rownie to táka roſkoſz będzie/ iáko kiedy ſie więc owo ſni choremu/ á on wielkim kubkiem pije/ á oczknąwſzy ſie/ tedy tákże prágnie/ iáko pirwey. GórnDworz Llv.; Tám ſtárzec miedzy nimi mogę rzec iáko Pan/ Bárzo z wielkim doſtátkiem ták był náwſzem chowan/ [...] A iáko pączek w máſle w roſkoſzy pływáiąc. HistLan D3v; Swiat śidłem ieſt ktory bogáctwy y roſkoſzámi/ iákoby nętą ptáká wabi WysKaz 12.
Bo nic w roſkoſſach po złoćie Potrzebnieyſſe nam w kłopoćie RejRozpr F4.
Liepſſi ziwot na ſwobodzie Niſz wroſkoſſi a wniewoli RejRozm 396.
W charakterystycznych połączeniach: rozkosz(y) biedne, czysta, długa, dobra, domowa, dozwolona, dziecinna, dziwne, eipskie, fałszywa (2), hiszpańskie, jesienne (4), kradziona, letnie (2), maluczka (mała) (2), miła (2), nabyta, niedługa, niepomierna, niepotrzebne, nieprzystojna, niesłuszna, ogrodne, polskie, prawa, prożnująca, przeszłe, rozliczne (2), rozmaite (4), stare, szczera, trudna (2), trwała (2), uczciwa, ustawiczna, wątpliwa, wdzięczna (3), wielka (20), wszelaka (wszelka) (3), *wsza (wszytka) (4), zła, złościwa; kęs (2), rozkoszy zbytek; rozkosz lągnie się, mnoży się, płodzi, przypada, roście, rozdraźnia, smakuje (3), szerzy się, uwodzi, zawodzi; rozkoszy imować się, jąć się, naśladować, nienawidzieć, rozmiłować się, strzec się, szukać, warować się, zaniechać, nie znać (2); od rozkoszy powściągać, z daleka stać, wstrzymywać się; z rozkoszy rość; rozkoszy płużyć, poddać się, służyć (2); k(u) rozkoszy przystawać, sprawić (sprawiony) (2); rozkosz(y) miłować (miłujący) (2), łowić, mnożyć, odciąć, odnieść, opuścić, znajdować; na rozkosz apetyt mieć, ciągnąć, iść (2), jechać, kwapiący się, sadzić się (3), ściągać, wrzeć; o rozkosz nie dbać (2), starać się; pod rozkosz poddany; prze rozkosz utracić; w rozkosz(y) wdać się, wywieść; za rozkosz kłaść (położyć) (2); rozkoszą (rozkoszami) bawić się (zabawiony) (3), cieszyć się, obciążyć, obłożyć się, struchleć, szafować, uchędożony, zemdlony, zjęty; z rozkoszą przychodzić; za rozkoszą udać się; z rozkoszami rozstać się, uży(wa)ć (5); na rozkoszy (rozkoszach) sadzić, zabawiać się, zastać; w rozkoszy (rozkoszach) bujać (2), kochać (kochający) się (2), obfitujący (2), obrać, rozradować się, prożnować, zawodzić się.
»azaż (a. a) (to) nie rozkosz; (azaż) (to) mała rozkosz« [w tym: cum inf (12), gdy (2), iż (1)] (15;2): A ták zaſz to nie roſkoſz gdy więc cżás ſtárośći/ Przypada iuż/ [...] Pátrzáć ſobie ná ony ſwoie wdzyęcżne dzyatki RejWiz 58v; A gdy ſie ták záchowaſz [...]/ Pewnieć ſie tákież záſię od káżdego sſtánie. Azaſz to máła roſkoſz/ ktoby temu wierzył/ Bárzoby káżdy dyabłá po gębie vderzył RejWiz 187v, 55v; RejAp 189; Aleby ſnadź kto rzekł/ y toć ieſzcże máła roſkoſz iż [Bóg] tylko każe ſobye wierzyć/ á żadney pociechy/ áni żadney obietnice [...] nam tu zoſtáwowáć nie racży. RejPos 292; Nuż záſię ázaſz to nie roſkoſz wiedzieć przyrodzenie káżdego źwirzątká/ káżdego ptaſzká/ káżdego drzewká/ káżdego ziołká RejZwierc 112v; Przyiedzie do ciebie przyiaciel/ ázaſz nie roſkoſz gdy ſie z nim námowiſz náſmieieſz RejZwierc 173, 107, 109, 109v, 110, 111 [3 r.] (12).
»chować, uchowany (a. wychowany) w rozkoszy« [szyk zmienny] (2:4): Tedy ſie będzie więcéy weſelitz cialo vdręcżoné/ niżliby bylo w roſkoſſach vchowané. OpecŻyw 162; GliczKsiąż E5v; Też zbytnie pieſzczenie rodzicow/ zwykło znikczemniwać młodzieniaſzki: czo wtych cżęſtokroć iawna rzecż bywa/ ktorzy od wdow mátek w roſkoſzach bywayą wychowáni. KwiatKsiąż E; Nihil tam facile in animos teneros atque molles influit quam varii canendi soni, Nyc ſercá dobrego w roskoſzy wychowánego richliey nie zeymie yáko Muſiká á ſpiewánie. Mącz 132a; SkarŻyw 21; Ták ſie pan z ſwoimi wiernémi ſpráwuie/ Iż im té tu poćiechy żalem przeplátuie: [...] Iákóż tę świętą pánnę/ którą ták vmiłował/ Pewnie iéy tu w roſkoſzách/ ná świećie nie chował SiebRozmyśl B.
»w rozkoszach leżeć« (1): Oni [źli ludzie] przećiwnéy fortuny nie znáią/ Y w dobréy śile długie látá trwáią. W roſkoſzách leżą/ ná to ſye podáli/ By ieno woli ſwéy doſyć dźiáłáli. KochPs 107.
»mie(wa)ć rozkosz (a. mało rozkoszy)« [w tym: z kogo, z czego (25), w kim, czym (11), z kim (2), gdy (1), skąd (1), cum inf (1)] = delectare se Mącz; habere iucunditatem Vulg; delectationem a. voluptatem habere, delectari, volupt(u)ari Cn [szyk zmienny] (76): Plakali téż apoſtolowie/ ijż po nijm ſirotami zoſtali a wſſakoż w onym placżu/ niewymowné weſelé/ roſkoſſy/ ij kochanijé zewſſytkich ſtron mieli OpecŻyw 174; MiechGlab 20; Coż za roskosz w państwiech mają [bogaci], Ktorych tak chciwie żądają BierRozm 17; RejRozpr Cv, Ev, K2v; RejKup h4, t8v, aa4; MurzHist B4v, O2v, O3, R4v; Bowyem ſie ći weſelą co myę vćiſkáyą/ Gdy bacżą żem w cżym wzruſſon wielką roſkoſz máią LubPs D, Hv, I2v, P5; A mam też tu ſąſiády nie dáleko ſiebye/ [...] Ták ſie s ſobą weſpołek nadobnie zgadzamy/ A rzadki dzyeń gdy s ſobą wſzyſcy nie bywamy. Mamy tákye roſkoſzy tákie krotochwile/ Zebyś y ſam rad pátrzał wierz mi ná to mile. RejWiz 66; [hetman pysznych, tj. czart] Oſádził też ſwoy pocżet/ iákoś widzyał cudnie. Co z mieſzki by ſzaleni po ſwiátu látáią/ A ná pychę nádętą ludzi podſzcżuwáią. Bo pátrzay iáką roſkoſz s tego ſobie miewa/ Káżdego ták vłowi/ gdy ſie nie nádzyewa. RejWiz 173v, 20v, 21, 43v, 71v, 73v (15); RejZwierz 118, 122v, 135; Acżkolwiek tych wiele ieſt/ ktorzy [...] zálećieli rozumem do niebá/ áby wiedźieli biegi/ ſpoſob/ y położenie iego/ [...] á roſkoſz s tego oſobną mieli BielKron 455v, 12, 114, 178, 334v; Libellum ideo misi quod arbitrabar te delectare posse, Posłałemći xiąski [!] dla tego yżem cie bacził z nich wielką roskoſz mieć/ álbo iż ſie w nich kochaſz. Mącz 343d, 282c, 341d [3 r.]; GórnDworz B7v, Ee8v; vżyway moiá miłá duſzo/ wſzák dosyć mawá wſzytkich roſkoſzy ſwoich RejPos 192v, 273v marg; O tákich vmárłych/ iáko bogacz ieſt vmárł/ mogę tho wierzyć: iż nic nie wiedzą: Bo ná potępieniu będąc wiecznym/ żal/ ſmutek/ y boleść ie vſtáwicżnie trapi/ roſkoſzy żadnéy niemáiąc BiałKat 156; HistLan F6; Bo zdać ſie theż więc owym ktorzy beſpiecżnych á ſzalonych żywotow vżywáią iż wielką miedzy ſobą roſkoſz máią/ y wielkey miłośći y pokoiu vżywáią. RejZwierc 103v, 26v, 143, [213]v, 227v; BielSpr b4v, 49v, 52v; Abowiem poſpolicie záwżdy to ták bywa/ Krotką z zle nábytego káżdy roſkoſz miewa. PaprPan Dd2, V4v; KochPs 18, 79; KochFr 82, 107; [do towarzysza niepomiernie pijącego] Coż tedy maſz w tym zá roſkoſz moy namilſzy bráćie/ Wſzytkim śmierdźiſz iáko pies/ wſzyścy pátrzą ná ćię. WerGośc 243, 234; KochPieś 9, 53; ArtKanc Q8v; GrabowSet N2v; KołakSzczęśl A3; [Mojżesz zbraniał się być nazywany synem córki faraonowej] więcey obieráiąc być vtrapionym weſpoł z ludem Bożym; niżli mieć docześną roſkoſz z grzechu [quam temporalis peccati habere iucunditatem] WujNT Hebr 11/25; WysKaz 8; GosłCast 46; SkarKazSej 674a.
»mieć, poczytywać [co] (sobie) za rozkosz« [w tym: ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia w zdaniu nadrzędnym (6), cum inf (4)] = computare delicias Vulg [szyk zmienny] (15:1): RejPs 180v; SeklKat I4v; [Luteranie] zá roſkoſz ſobye máyą dźyeń po dźyeń luboſći náſládowáć KromRozm I D2v; MurzHist R2v; Więc zdrádzić białągłowę/ zdrádzić przyiacielá/ Ieſzcże ſie ktemu náśmiać s proſtego dubielá/ Máią ſobie zá roſkoſz RejWiz 31v, 30v; Leop Iob 30/7; TO też zá pewną roſkoſz/ máią zacni ſobie/ Gdy ſie pan máiąc goſcie/ zá vcho nie ſkrobie. RejZwierz 134v; Witellius [...] Miał to ſobie zá roſkoſz kiedy z zuwał Meſálinę [...] cáłował iey záwżdy trzewik s pochlebſtwá. BielKron 145v; iż ſie wſzytko dla they prożney chwały broi/ y zá wielką to roſkoſz ludzie poczytáią/ iż thákich żywotow vżywáią. RejZwierc 115, 113v, 132, 158v, 228, 260; WujNT 812 marg.
»rozkosz w sobie mieć« = być rozkosznym [szyk zmienny] (3): ochłodźiłeś lud twoy pokármem Anielſkim/ zeſławſzy im z niebá bez pracey chleb gotowy/ máiąc w ſobie wſzytki roſkoſzy [ad omnem voluptatem valentem] y wſzeláki ſmák. BibRadz Sap 16/20; Zimá co zá pożytki y co zá roſkoſzy w ſobie ma. RejZwierc Bv [idem] 110v.
»rozkosz, za rozkosz obrać« [szyk zmienny] (2:1): RejKup p5; [Pan] nas ſtworzył oſobnie nád ine ſtworzenie/ A zá ſwą roſkoſz/ obrał ludzkie pokolenie. RejWiz 171; WSzechmogący Pan [...] to ſobie był oſtátecżną/ po wſzythkich ſwoich pracach/ á náwiętſzą roſkoſz obrał/ áby był ſobie ſthworzył cżłowieká RejPos 336v.
»rozkosz (swoją) pokładać (a. kłaść, a. położyć)« [w tym: w kim, w czym (13), cum inf (1)] [szyk zmienny] (14): ſyn bozy roſkoſz polozyl ſwoyą wyey [Maryi] czyſtoſzczy y obral yą matką boſtwa ſwego PatKaz II 48, 35; RejPs 187v; A tákiesz z polney miłoſći Wſſytko ſie ſnádnie vroſći Y ludzie by ſie ſſerzyli Snadz kędy pierwey niebyli W ktorych y bog kładł ſwą roſkosz RejRozpr I4v; Trzimać z Epicury y zynimy cieleſnimy ludzmy/ Ktorzi wtim żywocie wſziſtki roſkoſzy pokładaią/ mowiąc iedzmy/ pygimy/ ſpymy/ roſkoſzuimy/ á vżiwaymy SeklKat R2v; Pociechá wſzytkim wiernem/ iákie Pan roſkoſzy ſwe wielkye pokłáda być s koſciołem ſwoim/ to ieſt s ſyny ludzkiemi. LubPs Qv marg; Tákże y ty nie w iednym roſkoſzy pokłáday/ Cżáſem ſie też o drugie rozumu dokłáday. RejWiz 54, 11, 110v; Cieſz ſie też onym błogoſłáwionym Synem iego/ ktorego on był ták vmiłował/ iż to ſam zeznawał/ że w nim był położył wſzytki roſkoſzy ſwoie RejPos 46v, 63, 139v, 349v; [Pan] W náſzéy krwi nie kocha ſye/ [...] Więtſzą roſkoſz pokłáda w duſzy czyſtéy zdrowéy. ZawJeft 32.
»rozkoszy pożywać [= doznawać]« (2): OpecŻyw 134v; przykłád i wyobrażęnié Lukaſz S. w Euangeljiéi wymalował/ gdźie onego człowieka wypiſuie/ ktory wſzéch roſkoſzy i czego mu śię iedno chce/ pożywa MurzHist R.
»rozkosz (s)płodzić« = (per)graecari Mącz [szyk zmienny] (13): FalZioł V 49v, 50v; Bo czo drugim roskoſz płodzy To mnię ze wſtydem przychodzy RejJóz C8; miłoſcz krotką roskoſz płodzy A potym na długie cżaſi [...] ſzkodzy RejJóz F6v, C7v, Dv; MurzNT 108v; A ſą ludzie tego ſwiátá/ ktorzy dármo chleb iedzą nic nietzynią/ nikogo nieutzą/ iedno tylko proznuią/ y roſkoſzy płodzą KrowObr 36v; Iścieć to więtſzy przyſmák młodemu niż z miodem/ A grzebłby ſie do tego by ſnadź y pod lodem. Aby iedno oględáć co roſkoſzy płodzi RejWiz 22v, 21, 23; Mącz 75d, 148b.
»z rozkoszy radować się« (1): A s tychći to roſkoſzy duſzá ſie ráduie/ Gdy nic niebeſpiecżnego o ſobie nie cżuie. RejWiz 54v.
»rozkosz (a. trochę rozkoszy) (u)czuć (a. poczuć)« [w tym: w czym (4), z czego (2)] = voluptatem capere Modrz [szyk zmienny] (13): A ták iż ſtáry cżłowiek bárzo nieſpoſobny ieſt do wiela rzecży/ do wiela zabaw [...] więc [...]/ áni roſkoſzy vcżuć może GórnDworz H6v, Dd4v, Ff3v, Ff8v, Llv, Ll2; Bo z korzyśći by naobfitſzey/ nikt roſkoſzy vcżuć niemoże/ iedno rozboynik ModrzBaz 108; Chwálné ſą ſpráwy iego [Boga]: wielką czuie Roſkoſz/ kto ſye im pilnie przypátruie. KochPs 170; KochFr 40; KochPieś 20; MOgę rzéc/ iże oſobnie miłuieſz/ A w tym nawiętſzą Krinſki roſkoſz czuieſz: Gdy do ſámégo dná káżdą [tj. każdy kielich wina] wypráwiſz PudłFr 39; ArtKanc R19v [2 r.].
»([komu]) rozkosz (u)czynić, udziałać, czyniący« [w tym: z kogo (1)] [szyk zmienny] (7:1:1): BierEz S3; pokarm yey [Maryi] byl ktory uyączey naturą yey umorzycz myal nyszly posylycz a ozyuycz albo roskosch uczynycz PatKaz III 147; GlabGad A5; to naſienie ktore pádło ná prawdziwą rolą ſercá cżłowieká cnotliwego/ vcżyniło wielką roſkoſz iemu/ iż ſie przijęło w ſercu iego/ iż mu przynioſło wdzięczny owoc v niego. RejPos 65; á tym go chwalić będzyeſz/ iż nie poydzyeſz zá drogámi ſwoiemi/ á nie będzye ſie znáydowáłá ſwowolna mowá w vſciech twoich/ thedy vcżyniſz s ſiebie wielką roſkoſz Pánu ſwoiemu. RejPos 226v, 165; á cożći to wádzi/ coć y roſkoſz/ y krotofilę y pożytek czyni? RejZwierc 107v, 232v; Voluptarius, Quod voluptatem affert – Rozkoſz cziniąci. Calep 1140a.
»uda(wa)ć się na rozkosz(y), za rozkoszami, do rozkoszy, w rozkoszy« = indulgere genio, persequi voluptates, vacare voluptatibus Mącz [szyk zmienny] (6:6:1:1): Prożność człowieká/ á zwłaſzcżá tákowego ktory ſię vdał zá roſkoſzámi ſwiátá tego. BibRadz Ps 143 arg, I 463c marg, II 141a; Mącz 106c, 144b, 386a, 472a; RejPos 6v; gdy pomárli ſprawce ſtárzy/ [Rzymianie] vdáli ſie ná roſkoſzy świeckie/ ná igrzyſká/ ſproſtne/ ná cżći/ kołáćye/ goſpodárſtwá/ máſzkáry/ gámrácye. BielSpr 3v; [św. Benedykt] latá obycżáymi przechodząc: do żadney ſię roſkoſzy nie vdał: [...] gdy ieſzcże świátá vżywáć mogł/ ták im iáko vſchłym kwiátem wzgárdził. SkarŻyw 248; kto pokoiu od Páná Bogá dánego/ ná kośćielną ſłuſzbę iego [...] nie vżywa: náſtępuie ſwawola [...] iſz zápomina Páná Bogá/ y vdáie ſię w prożnowánie y w roſkoſzy SkarŻyw 558, 557; Bo owi co zá świátem w ſwoiey roſpuſtnośći/ Vdáią ſię ná zbytki/ roſkoſzy/ lubośći. Zyią po beſtyálſku zápomniawſzy Bogá KołakSzczęśl D; WujNT 860.
»rozkoszy uży(wa)ć (a. zaży(wa)ć); rozkoszy używanie« = haurire voluptates, vesci voluptatibus Mącz; in deliciis esse a. vivere Vulg [szyk zmienny] (68;1): RejKup dd8; Nie vżywieſz ná ſwiecie ták żadney roſkoſzy/ Potym ſmierć márnie s ciáłá duſzę precż wypłoſzy. BielKom E5v; KrowObr 241; Nie pływałby márynarz áni gárdłá ważył/ Ale to wſzytko cżyni by roſkoſzy záżył. RejWiz 20v, 2v, 20v, 21, 21v, 22 (9); RejZwierz 10v [2 r.], 11, 134; BibRadz Prov 8/30; Mącz 153c, 489c; RejAp AA6v, 151, 152v [2 r.], 153, Dd4v, Ff; bo to/ czo po tym záżyie trochę roſkoſzy/ nie wten cżás przydzie/ gdy tego cżłowiek náder prágnął/ y miał by to był ſobie zá wielkie ſzcżęſcie/ ále wten cżás/ kiedy máło ábo nic/ dbał o to GórnDworz Dd4v, Llv; RejPos 13, 82v, 138v, 162 [2 r.], 162v (9); Bo ziemiá ták złym iáko y dobrym rownie ieſt wſzyſtkim daná/ y wolno káżdemu wedle ſwego zdánia roſkoſzy iey vżywáć. Ale dáleko ći dwá [tj. źli i dobrzy] rozno od ſiebie w tey roſkoſzy vżywániu chodzą. RejZwierc 142; Tylko ieſzcże tá náſzá ſławna Polſká áż do tego cżáſu/ y wolnośći ſwoich poććiwych/ y roſkoſzy ſwych zwycżáynych vżywáłá/ y ieſzcze pocżęśći vżywa RejZwierc 255, 26v, 67, 106v, 132, 164v (16); BielSpr 39; CzechRozm 113; PaprPan Bbv, Cc, Ee3; Mniey by ná świećie troſk było/ By ſię to dwoie [tj. rozum i młodość] łącżyło: Y oni [młodzi] by roſkoſzy trwálſzych vżywali/ Siebie/ áni powinnych w żalby nie wdawáli. KochOdpr B; SkarŻyw A3v, 140, 308; KochTr 19, 21; Nie ieden tám ná tydźień tylko ma ſześć groſzy/ A wżdy content/ ty w dródze chceſz záżyć roſkoſzy. WyprPl C2v; Y będą płákáć/ y nád nią [nad miastem Babilon] nárzekáć krolowie źiemſcy/ ktorzy z nią wſzeteczeńſtwo płodźili/ y roſkoſzy záżywáli/ gdy vyrzą dym ſpalenia iey WujNT Apoc 18/9, 18/7; SkarKaz 639a; CiekPotr 83; [LGranWarszPrzew 1570/71].
»w rozkoszy (rozkoszach), z rozkoszą ([czego]) uży(wa)ć (a. zaży(wa)ć)« [szyk zmienny] (12:11): bo będzie z roſkoſſą vżywał prácowánia rąk ſwoich á ná wſſem mu ſie będzie według myſli ſſczęſćiło. RejPs 195v, 106v; A ſnadz więcey ſam im [bogacz pieniądzom] ſłużył Niżby ich z roſkoſſą vżył RejRozpr E3v; LubPs N2v; tu wſzytko ná ſwiecie iáko dym przeminie/ Iedno to co w roſkoſzy záżywiemy ſłynie. RejWiz 22v, 20, 67v, 140, 149; BielKron 79; RejAp 157v; RejPos 180v; Bo widziſz iż goſpodarz dobry robi czáły rok w wielkiey prácy ſwoiey/ iżeby toż ſobie źimie odpocżywał/ á vżywał w roſkoſzy oney pracey ſwoiey. RejZwierc 136v, 28, 88, 93v, 110, 132v, 160v, 229; bo kto śię tym ſpoſobem [nauką miłowania cnoty] zwycżái/ ten káżdego vrzędu ábo z roſkoſzą vżywáć będźie [cum voluptate ... versabitur]/ ábo ieſliby ćięſzki á trudny był/ nie ćięſzki mu śię będźie zdał ModrzBaz 9; Odrzuć to twárde ſerce/ á záżyy dni dobrych wroſkoſzy. SkarŻyw 532; KochPieś 14.
»(wz)gardzić (a. wzgardzać) rozkoszy, rozkoszą; wzgarda rozkoszy« [szyk zmienny] (8:2;1): BielKron 258; Przykładny żywot świętego Alekſzego/ Abyſmy roſkoſzy tego świátá wzgardzáli. HistRzym 123, 71; Piotr [książę weneckie] wćiáſną dziurę leść/ y ſkorę ſtárą z ſiebie odrzeć y ſpuśćić páńſtwo/ y żoną/ dziećmi/ y roſkoſzámi wſzytkiemi wzgárdzić vmyślił. SkarŻyw 570; [Dympna] pánieńſką cżyſtość ſwoię/ Chryſtuſowi oddáła [...] y tym więcey roſkoſzámi/ vbiory/ powagą/ y inemi świeckiemi/ krolewſkiemi domu ſkázámi/ gárdziłá SkarŻyw 486, 340, 486, 580; KochTarn 78; Phil I3, R4.
»w rozkoszy żyć, mieszkać, żyjący« = in deliciis vivere Vulg; vivere Epicurum Mącz [szyk zmienny] (18:1:1): MurzHist Q4v; MurzNT 178v; KromRozm III D4v; Pán Kryſtus krzyſz noſił y poſromocenie ná ſwiećie/ á Wikárij iego [tj. papież] w roſkoſzách żywie y chwały tego ſwiátá vżywá? KrowObr 11v, 63, 225; Leop Apoc 18/9; Mącz 500c; RejAp 35; Zaden w roſkoſzy nie żywie/ Obchodząc ſie niepoććiwie RejZwierc 232v, 145v, 232v; BudBib 2.Esdr 9/25; HistHel ktv; y ty podobno poſpolſtwo tego [tj. pijaństwa] wodą nie zmyieſz/ ktore pátrzyſz rádo ná Sędźie/ álbo ná ſwe przełożone/ w tákiey roſkoſzy álbo zbytku żyiące. WerGośc 214; ArtKanc I3v, S3v [2 r. ]; WujNT Iac 5/5; Lepiéy śmierć podiąc [!] Z dobrym z ochotą/ Niż w roſkoſzách żyć Z iáwną niecnotą. GosłCast 76.
»doczesna rozkosz« [szyk 22:7] (29): ale abychmy maiąc napieczy ſwięte nauki twoie ty wſſytki yne doczeſne kochania a roskoſzy lekcze v ſiebie wazyli RejPs 91, 74, 80, 112, 179; Bog kazdemu ſnadz też płaći ſzcżodrze Tu na ſwiecie doczeſnią roskoſzą Tam ſwą łaską kiedy z tąd popłoſzą RejJóz Q4; RejKup Bv, ee8; KrowObr 225 marg, [247]; RejWiz 19v, 106; RejZwierz aa2v, 134; RejAp 187; Máła roſkoſz docżeśna ieſli złe dokonánie. RejPos 30v marg, 14, 67, 146, 179v, 217v, 262v; CzechRozm 113; PaprPan Cc2v; Pánie [...] Miéy nas ná wódzy/ niech nas nieroſpycha Docześna roſkoſz licha. KochTr 19; KołakSzczęśl A4; WujNT Hebr 11/25, s. 551; Każ zwáłáſzyć te dźiwne świegotliwe Márki/ Aby ſię nie źieżdżáły cżęſto ná iármárki. Bo iák ieſzcże drugich dwu k ſobie przywołáią/ W docżeſnych nas roſkoſzách pewnie oſzukáią. CzahTr L3v.
»rozkosz dusze, duszna« [szyk 3:2] (5): Ná iedno duſzá wiedzye/ á ciáło ná drugie/ A záwżdy to roſterki miedzy nimi długie. (marg) Roſkoſz duſze. (–) RejWiz 43v, 54, Cc5, Dd2; Pan Kryſthus [...] ieſth w ludzyoch wiernych żywym vmocznieniem/ ożywiáiącz y ſpráwuiącz cżł[ow]ieká/ kthora mocz nie tylko myſleniem nieiákim poymowaná bywa/ ále bywa pocżutha z niewymowną pociechą á roſkoſzą duſzną y cieleſną/ thák iż y w roſpráwie y w poſtępkoch ludzi wiernych zátáić ſie nie może. RejPosWstaw [1102].
»krotka (a. krociuchna, a. krotko trwająca) rozkosz« [szyk 9:1] (10): RejRozpr K2v; Bo ty małe krotofile a krotkie roskoſzy Zaden ſie z nas nie obacży gdy to cżas roſpłoſzy RejJóz F4; RejKup Dv; LubPs ee6; [źli ludzie] idą do zginienia ſwego/ nic nie dbáiąc o ſwiętą łáſkę twoię: iedno áby tu poki poty záżywáli tych márnych á nikcżemnych y bárzo krotko trwáiących roſkoſzy á márnośći obłudnego ſwiátá tego. RejPos [278], 138v, 262v, 264; PaprPan Dd2; Iáko tedy złe vczynki y roſkoſzy krotkie y docześne nigdy nie ſą rowne ku oney wieczney męce piekielney/ á przećię piekło záſługuią WujNT 551.
»luba rozkosz« (1): Tu śiedźi/ złotem/ cześć koronowána: Tu lekkim piórem ſławá przyodźiana: [...] Tu luba roſkoſz/ y zbytek wyrzutny KochFrag 14.
»marna, mizerna, nędzna rozkosz« [szyk 16:5] (19:1:1): A ták márne roſkoſzy ſwiátá omylnego/ Tyć przyſmáki miewáią v ſtanu káżdego. RejWiz 48v, 32; RejAp 199v; dobrym á cnotliwym Krześćiánom [...] [przynależy] nie przekłádáć ſobie tu więcey tey nędzney roſkoſzy á docżeſnego bogáctwá ſwiátá tego RejPos 23; O nędzne włodárſtwá á mizerna roſkoſzy. A co ieſzcże kthemu/ ſtráćić Páná ſwego RejPos 317, 67, 159v, 162v, 165, 180 (11); [rodzice] wolą ie [dziatki] ćwicżyć/ álbo w rzemioſłach/ álbo w zbytkoch/ álbo w roſkoſzy márney á obżárſtwie RejPosWstaw [412]; [św. Wojciech] gdy z pracey ſzkolney wyprzągł/ á prożnowánia ſobie dopuśćił/ [...] roſkoſzy marney koſztowáć: z rowienniki bieśiad vżywáć: [...] pocżął. SkarŻyw 352, 192, 308; ArtKanc K20; SkarKaz 7a; KlonWor 55.
[»rozkosz miłosna«: Roſkoſz miloſną [wyd. 1579 zmienia: Kochánie] zowiemy/ gdy cżlowiek vmyſlnie chce ſie myſlą báwić/ y roſkoſzy vżywáć o cżym złym myſląc LGranWarszPrzew 1570/71.]
»nieprzystojna rozkosz« [szyk 2:1] (3): KochZg A3; ábowiem ludzie w dobrym bycie [...] ſtawáią ſie nieſpráwiedliwemi/ niepowſcięgliwemi/ y vſtháwicżnemi w dziwnych/ á nieprzyſtoinych roſkoſzach. GórnDworz Hh3; ModrzBaz 12.
»nierządna rozkosz« (2): a ſą ſłowa S. Avgvſtyna/ ktory tak mowi/ powſcięgać ſie od złoſci/ y nie rządnych roſkoſzy/ tego ſwiata to ieſt poſt wielky SeklKat Fv; KwiatKsiąż D.
»niewymowna rozkosz« (1): [św. Anzelm będąc chorym, usłyszał głos] á chceſz wiedzieć co to ieſt zakonnikiem być? Y prowádził go do pięknych páłacow złotych/ y ogrodow niewymowney roſkoſzy pełnych. SkarŻyw 334.»rozkosz omylna« (3): RejWiz 48v marg, Cc8; Day mi docżekáć wieku ſpokoynego. Tám duſzá wzgárdźi (ácż iey dźiś należy) Roſkoſz omylną: á do ćiebie zá tym Steſkni ſię GrabowSet D.
»prawdziwa rozkosz« (2): Prawdziwa roſkoſz ieſth záwdy dobra/ á prawdziwy bol/ ieſth záwdy zły GórnDworz Ff3v, Ff4.
»rozkosz nad rozkoszami« (1): Ale gdy ſie kto pięknie/ ſam rozmierzyć vmie/ A co cnocie przyſtoi/ wſzyſtkiemu rozumie. W boiáźni s łáſką Páńſką/ ták tego vżywa/ Ten roſkoſz nád wſzyſtkiemi/ roſkoſzámi miewa. RejZwierz 135.
»rozkoszne rozkoszy« (2): A coż ieſt ná tym/ iż komu s przeźrzenia iego ſwiętego zeydzye wdzyęcżny małżonek [...] gdyż tho pewnie wie/ iż on pirwſzy poſlubiony małżonek iego [tj. Chrystus] żyw ieſt/ á z wielkiemi pilnoſciámi/ á z wielkiemi opátrznoſciámi á roſkoſznemi roſkoſzámi/ záwżdy ieſt gotow ná wſpomożenie y ná opátrzność káżdego poſlubionego ſobie. RejPos 355, 126v.
»sprosna rozkosz« (3): Sproſna roſkoſz/ zámyka w ſobie plugáwe námienienia niegodne zbytki/ ktemu też vmyſły w pokuſach ku złemu ſkłonne RejPosWstaw [1102], [1102] marg; Iempſar [...] niehámownémi Nápełniona ſproſnémi świátá roſkoſzámi/ [...] Zdrády/ obłudy/ fałſzu/ pychy wyraz żywy GosłCast 11.
[»rozkosz szkodliwa«: Macie tu historyją o przodków swych szyku, Którzy póki rozkoszy szkodliwych nie znali, Zawżdy Rzymian z wielkimi wojski przemagali. StryjPocząt 54.]
»rozkosz (wszystkiego) świata (tego), świecka« [szyk 85:13] (78:20): OpecŻyw 162; BielŻywGlab nlb 13; SeklWyzn Fv; Y o Kupczum yakyems ſlyſſał Iż mu był Bog ſłożicz kazał Cżas zonych ſwieczkych rozkoſſy RejKup x7, t8v; MurzNT 43v [2 r.], 48v; BielKom nlb 3, 6; LubPs Rv marg, bb4 marg, ee6 marg; Vkáſz mi proſzę ćie? gdzie może być więtſzy doſtátek wſzyſtkiego? więtſza roſkoſz ſwiátá tego? Więtſze kochánie ćiáłá ſwego? iáko ieſt w Klaſſtorzech? KrowObr 140, 28v, 66v, 78, 241; [Epikur] iedno w roſkoſzach ſwiátá tego pokłádał wſzytko dobre cżłowiecże RejWiz A5v; Nadobnie Horácius roſkoſz ſwiátá tego Wypiſał/ á napirwey zácżął ią od tego/ Gdy kto rownego dobrá ſzcżęſciem przypádłego/ Vżywa s pocżćiwoſcią wedle ſtanu ſwego. RejWiz 55v, 2v, 48v, 107; BibRadz Ps 144 arg, II 141a marg; KochSat B3v; Irretire adolescentulum illecebris corruptelarum, Záwięźbić młodzieńcá ná omylnych roskoſzách świata tego. Mącz 165b, 106c; RejAp 169v, 176v; HistRzym 65, 123; Vnośi nas nędzny ſwiát/ roſkoſzy iego záſlepiły ſercá náſze. RejPos 136v; żadne wſpomożenie nie może być tobie po ſmierći twey vcżynione ieſliże ták zeydzieſz w tej márney roſkoſzy á w tey márney obłędliwośći ſwiátá tego RejPos 162v; Pánie [...] day áby nam obmierzły dla imieniá twego ſwiętego ty márne roſkoſzy ſwiátá tego RejPos 165; [bogacza] ktory też wiele rządził á władał roſkoſzámi y doſtoieńſtwy ſwiátá tego [...] nam iáko źwierciádlo w tey tu mierze wyſtáwiono/ ku przeſtrzeżeniu náſzemu RejPos 316v, 6v, 7, 17 [2 r.], 19, 26 (35); RejZwierc 164v, 180, [193v]; BielSpr 3v; WujJudConf 144v; CI [Kurzeńscy] ſie w roſkoſzach ſwieckich namniey nie kocháią/ Ale ſobie nád wſzytko więcey przekłádáią/ Bogá y iego ſwięte ná wſzem roſkazánie PaprPan F2; KochPs 71; Rozmiłuy ſię cżytánia piſmá S. á roſkoſzy świeckie porzućiſz. SkarŻyw 47; AVſtrebertá [...] z młodośći świátem y iego roſkoſzámi márnymi gárdzić/ á Duchá świętego nápełnioná/ Páná Bogá y ſłuſzby iego prágnąć pocżęłá SkarŻyw 192, 20, 200, 270, 297, 308; NiemObr 114; KochTr 21; niewierni [...] dla márney roſkoſzy świeckiey/ nayduią wymowki ſzkodne kłáſce Boſkiey. ArtKanc K20, K20v, R19, R19v, S7v; W roſkoſzách świátá tego źle pokłádáć wiele. KochFrag 51; LatHar 602; KołakSzczęśl A3; WysKaz 8; SiebRozmyśl D4; Poćiechy y roſkoſzy świátá y ćiáłá tego: boleśćią ſię kończą/ y gorzkośći w ſobie y vprzykrzenia máią. SkarKaz 637b, 43b; GosłCast 11.Cf »dla rozkoszy świata«, »ku rozkoszy świata«.
»ucieszna rozkosz« (2): ZAwitay trunku święty/ dawno pożądány [...] Ty Zołnierzá wypráwiſz/ bárzo wydwornego/ Philozophá w náukách/ nád ſpodźiw ſwornego. Ty weſela dodáieſz/ vćieſzney roſkoſzy/ Krotochwile/ Muzyki/ z rozlicżnemi głoſy. PaxLiz Dv, A2v.
»rozkosz wieczna« [szyk 1:1] (2): Przodkowie náſzy czo rozum miewáli/ Wieczną roſkoſzą wdzięczny pokoy zwáli. RejZwierc 227v, 238v.
»ziemska rozkosz« [szyk 3:1] (4): RejPs 91v; dawno Pan y przez ine Proroki opowiedáć racży: Iż ieſli będzyecie poſłuchawáć mnie [...] roſkoſzy ziemſkich vżywáć będziecie RejZwierc 192; (nagł) Bogdan Kniaż Rożáńſki [...] (–) Mitridates [...] Rycerzá tego/ Zoſtáwił nam potomkiem ná poháńcá złego. Opuśćiwſzy docżeſne te zyemſkie roſkoſzy/ Od ktorych go y nędzá y głod nie odpłoſzy/ Stoi iáko mężny Lew PaprPan Cc2v; WujNT 860.
»ani rozkosz, ani chłuba« (1): A w thym nie ſzukał/ áni roſkoſzy żadney/ áni ſwey właſney chłuby/ ktorą ſie przyrodzenie iego hydziło GórnDworz B7. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1~r.]
»rozkosz i cielesność« (2): [źli i niewierni posłańcy i kaznodzieje] ktorzy od kośćiołá poſłáni/ ná roſkoſzy y ćieleſnośći świátá tego zábáwieni/ inną ſobie náukę okrom kośćiołá wymyſláią SkarŻyw 270; SkarKaz 242a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»cześć i rozkosz« (1): Bys téż aże do dziſieyſſego dnia zawżdy wetzciách ij w roſkoſſách mieſſkál/ tzożby bylo pożytecżno wſſytko tobie bys iuż natychmiáſt vmrzétz miál. OpecŻyw [192]v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»rozkoszy i delicyje« (1): Tym ſpoſobem znáć dawáiąc/ że zá tym będzie wolna Rzecżpoſpolita od Sedycyey/ gdy obywátele wzgárdziwſzy roſkoſzy y delicye ná mále przeſthawáią. Phil R4. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»dobra i rozkoszy« (1): Y dopieroż on lud rozrzewnił ſie/ wſpomináiąc [...] iákie dobrá y roſkoſzy vtráćił PowodPr 75.»dostatek i rozkosz« [szyk 2:1] (3): SkarŻyw 21; WujNT 263; Nie dźiwne nam páłace áni dwory/ áni złotá/ áni woyſká/ áni roſkoſzy y doſtátki. To nam dźiwno/ iż temu ſynaczkowi niebo y gwiazdy ſłużą SkarKaz 519b.[Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]
»nie gamracyja ani rozkosz« (1): [Likurgus] Dzieći ktorym siedḿ lat minęły/ nie do miáſtá ale ná wieś do roley dawáć kazał/ áby látha ſwoie nie ná gámrácyiey áni w roſkoſzy/ ále ná prace vſtáwicżne wydawali BielKron 272v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»hojność a rozkosz« [szyk 1:1] (2): [człowiek zapomniawszy o Panu Bogu] vſtáwicżnie á vſtáwicżnie á nie ſkromnie vżywał tych vbiorow ſwoich/ tych hoynośći á tych roſkoſzy ſwoich RejPos 162, 185v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»rozkosz i (a, albo) kochanie« [szyk 4:2] (6): OpecŻywPrzedm C3; RejPs 91; W K M [...] będąc w wielikiey roskoſzy a w wielikiem kochaniu/ w przyrodzonym Polskim Kroleſtwie ſwoim/ [...] [zachowałaś] w wielkiey poczćiwoſći ſlawną powagę ſtanu ſwego Krolewſkiego RejJóz A2; LubPs bb5; wzgárdzony á márny ſzátan/ widząc onego cżłowieká/ onego nędznego Adámá y z żoną towárzyſzką ſwoią/ iż był w wielkim kochániu á w wielkiey roſkoſzy Páńſkiey/ zaźrzał mu tego RejPos 101. Cf »na rozkosz a na kochanie«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»rozkosz, (a, albo, i) krotochwila; krotochwila z rozkoszą« [szyk 16:3] (18;1): RejJóz F4; BielKom nlb 3; Ledá nędzna niewiaſtká káżdego zbłaźniłá/ Co wſzytko krotochwilá z roſkoſzą ſpráwiłá. RejWiz 28v, 27v, 66; BielKron 161; gdyż tu widamy [...] v bogacżow ſwiátá tego/ iákie oni ſobie roſkoſzy á krotochwile ſtroią w páłacach álbo w oſiádłoſćiach ſwoich. RejAp 176v; RejPos 180v; owocow náſuſzyć/ rożycżek álbo inych ziołek náſmáżyć/ wodecżek nápalić/ wſzytko to roſkoſz á krothofilá RejZwierc 110v; A nie cżytay ſobie piſmá ſwiętego iáko fábuł tylko dla roſkoſzy á dla krotofile ſwoiey/ ále ſobie pilnie vważay á rozważay RejZwierc 206, 26v, 138, 164v, 256v, 260; ták káżdemu ćwicżeniu/ káżda walká nie ieſt ſtráſzliwa przećiw káżdemu nieprzyiáćielowi/ iedno roſkoſz á oſſobna krotochwilá. BielSpr 2v; ArtKanc R19; Calep 300b. Cf »z rozkoszy a dla krotochwile«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]
»rozkosz i lubiezność« (1): (nagł) O wzgárdzie roſkoſzy y lubieznośći. (–) MA też dobry obywátel verissimae gloriae studio voluptates contemnere Phil I3.
»rozkosz i (albo) lubość« (3): Zapráwdę ſamo ono weſelé/ ktoré od ſamégo boga bywá bráno/ ktorému gdy przyrownáſſ ktorą roſkoſs albo luboſtz/ ſmutek ieſt OpecŻyw 187; [o dwojakiej pożądliwości] Bo iedná z nich tylko ná pożytek pátrza/ á druga ná roſkoſzy y ná ſproſne lubośći. KuczbKat 345; ReszList 148.[Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»majętności i rozkoszy« (2): KrowObr 241; z domem s twym/ y ze wſzyſtkiemi powinowáthemi twemi/ thákże ze wſzytkiemi máiętnoſciámi y roſkoſzámi twemi maſz być dan ná ſrogie rozdrapánie. RejZwierc 259v.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»rozkosz, myśl dobra« (1): ſtárzy óni ludźie nákłádáli bárzo wiele/ áby łáźienné álbo ćiepliczne páłace/ były co na koſztownieyſzé/ á co naweſelſzé/ áby to roſkoſzy/ myśli dobréy/ á nie fráſunku áni melánkolijéy ſłużyło Oczko 18v.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»rozkosz a nadzieja« (1): á iákoż thu nie ſłucháć tey ſwyętey rády á nápominánia yego [Boga] gdyż pełná zewſząd roſkoſzy á pocieſzliwey nádzyeie twey/ gdyż zewſząd pełná onych wdzyęcżnych obietnic iego. RejPos 181v.
»obrada [= radość] i rozkosz« (1): ia on niepráwośći y rozlicżney złośći pelny grzeſznik [...] zá krotką/ nikcżemną/ y plugáwą obrádę y roſkoſz z grzechu/ Dyabłu ſię w niewolą podawſzy [...] LatHar 144.
»rozkosz i ochłoda« (1): In amici mutua benevolentia conquiescere W zobopolney miłośći prziyacielskiey rozkoſz y ochłodę mieć. Mącz 341d.[Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]
»ozdoby i rozkoszy« (1): Iedni [...] zwierzchne tylko rzecży vpátruią/ [...] Ieść pić á roſkoſzowáć po wſzyſtkie ſwe látá Ozdoby y roſkoſzy mieć wſzyſtkiego świátá. KołakSzczęśl A3.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»rozkosz i (a) pieszczota« [szyk 4:1] (5): Gdzye w wielkyey roſkoſſy á pyeſſcżocye myeſſcżánye chowáyą ſyny ſwe/ s ktorych zás wyelkich lekkosći yſromoty doſtawáyą. GliczKsiąż E5v, E6; Sámi też Turcy niektorych Chrześćijánow kocháną pieſzcżotę y roſkoſzy [mollitiem et delicias] ták dobrze wiedzą/ iż [...] powiedáią że ſię z wieprzámi karmnemi potykáć máią. ModrzBaz 118; SkarKaz 517b; Bez prace/ bez fráſunku [człowiek leniwy] chce mieć wychowánie. [...] Miła mu Epikurſka roſkoſz y pieszcżotá. KlonWor 33.
»pochłubki a rozkoszy« (1): To też wieſz/ iż Pan obiecuie w pośrzodku tych pochłubek á roſkoſzy twoich poſłáć po duſzę twoię. RejPos 201.
»pociecha, (i, a) rozkosz« [szyk 5:3] (8): RejKup o4v; RejAp 41v, 88; kiedy cżłowiek oſobno ieſt od tego kogo miłuie/ wielką mu cięſzkość á trapienie przynośi/ iáko záſię bythność niewymowioną pociechę/ y roſkoſz. GórnDworz Mm3v; RejZwierc 32v; RejPosWstaw [1102]; SkarKaz 637b; Iam ieſt człowiekiem tym, co naobficiey pociéch Y roſkoſzy záżywam. CiekPotr 83.
»rozkosz a (i) pokoj« [szyk 3:2] (5): A kto gi [sługę] ieſzcże ſobie/ pomyſli wyprawi Wielką roskoſz a pokoy iſcie ſobie ſprawi RejJóz G3; MurzHist O2v; Káżdy cżás w roſkoſzy á w pokoiu máły ſie zda/ gdyż tám/ iáko piſmo powiáda/ tyſiąc lat iáko dzień ieden RejAp 61v, 168; RejZwierc 132.[Ponadto w połączeniach szeregowych 7~r.]
»rozkosz(y) i (a, abo) pożytek (a. pożytki)« = utilitas atque voluptas Miech [szyk 5:3] (8): Przeto tu nauka będzie dawana Philoſophiey, to ieſt, mądroſci przyrodzoney ktora nad inſze nauki roſkoſz czyni nie małą y pożytek cżłowiekowi na ſwiecie GlabGad A5; MiechGlab 20; RejAp 9; RejPos 276; RejZwierc Bv, 110v; Ale podobne roſkoſzy/ ábo też inſze pożytki [voluptates aut etiam aliae commoditates] woyną bywáią nábywáne. ModrzBaz 107v; Y teraz gdźie náuk niemáſz/ tám żadna ina rzecz w cénié nie ieſt/ iedno pożytki/ á roſkoſzy GórnTroas 4. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»(nie) proznowanie (a. prozność), (i, a, ani) rozkosz« [szyk 5:2] (7): SeklKat Tv; dzyecyom po vlicach á rynku nye godziło ſie przebyegáć/ ále wodzono ye ná rolą/ áby pirwſſych lat nye trawili w proznowányu a w yákyey roſkoſſy/ ále záraz w prace ſie wpráwuyąc GliczKsiąż E5; BielKron 258; BielSpr b4v; SkarŻyw 552; [król] áby ſię w mądrych y bogoboynych kochał y rády ich vżywał: pochlebſtwá ſię ſtrzegł/ w prożnowánie ſię y w roſkoſzy nie wdawał SkarKaz )(2v; O Przycżynách wſzego złego/ To ieſt/ o Proznowániu/ Roſkoſzy/ y znich pochodzącym vboſtwie. KlonWor 33. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»rozkoszy i przysmaki« (1): Y rádniey ſobie obieráć vtrapienie z wiernymi Chriſtuſowymi: niżli Sodomſkie roſkoſzy/ y Egiptſkie przyſmáki/ w tym náwiedźionym/ y pomieſzánym Bábilonie NiemObr 180.
»radość a (i) rozkosz« [szyk 2:1] (3): racz wyſluchawſſy obrocic wradoſc a wroſkoſz załobliwe narzekanie naſſe RejPs 43v; o rádośći y roſkoſzy Ierozolimſkiey Leop Is 66 arg; RejPos 139v.[Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
»rozkosz i (albo) rozpustność (a. rozpusta)« = cupiditas et voluptas Mącz (5): Mącz 219c, 310d; ModrzBaz 12; ośm mieśckich ſynkow zſzedſzy ſię/ zmowili ſię ná to/ áby mięſopuſtne dni weſpołek/ we wſzelákiey roſkoſzy y roſpuśćie/ w pićiu y iadle ſtrawili WerGośc 229; Oni poſtem/ powśćiągliwośćią/ bezżeńſtwem [...] do mądrośći y táiemnic Bozkich przychodźili/ á tyś w roſkoſzy y roſpuſtnośći ćiáłá y świátá wzroſł. SkarKaz 43b.
»skarby i rozkoszy« (2): Pan Bog [...] dáleko więtſzą rádośćią y vćiechą wnętrzną náſyca y ochładza/ wybránych ſwoich ſercá/ á niżeli gdyby wſzyſtkiego świátá ſkárby y roſkoſzy mieli. WysKaz 8; SkarKaz 550a.[Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»(nie) rozkosz, (ani) sława« (3): RejWiz 21; O iáko wielka wiárá y miłość Apoſtolſka cżłeká tego. ták wiele opuśćić Páńſtwá/ roſkoſzy/ ſławy/ dla Bogá / á iąć ſię nędze y wzgárdy SkarŻyw 478, 308.[Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
»słodkość, rozkosz« (1): rybá ſię obráca zá ponętą wſzędy. Ták ludzkie młode látá záwſze ſię vnoſzą Zá ſłodkośćią nieſzcżyrą/ zá márną roſkoſzą. KlonWor 55.
»rozkosz i (a) swawola (a. swowoleństwo)« [szyk 2:2] (4): Tym ſpoſobem y dzyecyę nápiwſſy ſie zmłodu ſwey woley y roſkoſſy/ we wſſythko ſie złe vdáwáć będzye/ á wtym nye łatwie ſie hámowáć da. GliczKsiąż E4v; RejAp 152; Zda mi ſie byś ſie ná tho rozmyſlił zá tego márnego żywotá ſwoiego iżćiby miáło omierznąć to ſwowoleńſtwo twoie y ty docżeſne rozkoſzy twoie. RejAp 187; SkarŻyw 558.[Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»rozkosz i świat« (2): [rodzice dziecię] gdy yeſſcże będzye w pyeluchách/ vcżyć máyą/ tego co by należáło ku náuce/ nye tego coby ku roſkoſſam á ſwyátu GliczKsiąż K; Dobrá biorą źli ludźie/ fráncá pſuie ćiáło/ Ktore ſię zá roſkoſzą y świátem vdáło. KlonWor 57.
»rozkosz i uciecha« [szyk 1:1] (2): GórnDworz Ff8v; Lecż ia niemogąc wytrwáć/ wolałám dobieżeć/ Do Práktykarzá prawdy/ iſtney ſie dowiedźieć. Tam vćiechá ozdobna/ y nieźlicżna roſkoſz/ Zdięłá mnie po wſzem ćiele/ vſłyſzawſzy ten głos. PaxLiz C3v.
»(i) wczas (a. wczesność), (i, a) rozkosz« [szyk 4:3] (7): [Mahomet mówił do swego rycerstwa o krześcijanach] wſzak wiećie obycżay thego ludu/ iż ieſt/ gnuśny/ mdły/ boiaźliwy/ y oſpáły/ proznuiący/ niezwycżáyny/ roſkoſzom wcżeſnośći przywykły/ bez poduſzek nieumieią ſpáć BielKron 255; BielSpr 39; Złotá y pieniędzy ták wiele niemiewáli/ iednák wſzyſtkich potrzeb nietylko do żywnośći/ ále y do wcżáſu y roſkoſzy doſtátek mieli. WujJud A3; PaprPan Ee3; NiemObr 180; W Polſcze, tá święta oſobá [tj. Zygmunt August] wſczepiłá Roſkoſz, wczás miły, potym z ſobą wzięłá Wſzyſtko do niebá KlonKr F2v; PowodPr 78. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»wesele (a. wesołość), (a, i) rozkosz« [szyk 5:3] (8): RejWiz 18v; [Maria Magdalena] Daná byłá w małżeńſki ſtan [...]. Ale rychło z weſela á roſkoſzy / tákież krotofilámi zwiedzyona/ [...] vciekłá od mężá BielKron 144v; Mącz 7d, 9d, 507b; KuczbKat 140; Ták wſzytki wymyſlone męki zá nic ſobie mieli: iſz nie tylo mężnie ále y zweſelem á roſkoſzą ná nię ſzli. SkarŻyw 130.Cf »z weselem i rozkoszą«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]
»rozkosz, (albo) zabawa« [szyk 1:1] (2): GórnDworz H6v; Muzyká ma moc nád vmyſły ludzkiémi/ y między inſzym ćwiczeniém któré dzieći miéwáły/ kazano im y Muzykę vmieć/ ták wiele dla przyſtoynéy roſkoſzy/ álbo zabáwy/ iáko ſnadź więcéy dla poſtánowiénia dobrych obyczáiów. KochWr 38.
»rozkoszy i (a) zbytki« = luxus ac epulae Modrz [szyk 2:2] (4): BibRadz II 141a marg; RejPos 192v; ModrzBaz 117v; [król Walezy] wielkiem zbitkom y roſkoſzam przivtzoni/ owa nienapozitek ale nawielka ſzkoda rzetzi poſpolitei bel obran PaprUp D2.Cf [»prze zbytki i rozkoszy«]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
»rozkosz, (a) żądza (a. żądość)« [szyk 2:2] (4): Mącz 192a; Ciáło ſię chłubi młodośćią/ ſwą kraſą y też cżyrſtwośćią/ mam długi cżás ku ſtárośći/ chcę ieſzcże świátá vżyć/ w żądośći, w roſkoſzy żyć. ArtKanc S3v; SkarKaz 387b; GosłCast 11.
~W połączeniach szeregowych (3): [kacerze] niezgody śieią w Kośćiele między ludem Bożym/ dla pożytku/ y dla roſkoſzy/ y dla chwały próznéy ſwéy OrzQuin Aa3v; RejPos 43; Kryli ſię wierni po gorach/ po iáſkiniách. ádrudzj przeſtráſzeni przyzwaláli [...] drudzy dla roſkoſzy/ vrzędow/ pánowánia [...] niezbożnemv onemv Pánu pochlebowáli. SkarŻyw 299.
»z rozkoszy« (4): RejZwierz 141v; then zbrodzień nieborak/ chocia miał grzbieth bárzo zrániony/ wſzákoż przedſię pomálucżku ſzedł/ nie inácżey/ iedno iáko kiedy owo kto/ przechadza ſie z roſkoſzy GórnDworz P2; CzechRozm 223v.
»k(u) rozkoszy« (23): RVſzanie twe á przechadzanie: niechay będzie ku roſkoſzy/ vſtawnie ſie przechadzay [...] po leſiech/ po gorach/ po polu FalZioł V 65; Pirwſzi [...] trunek ieſt ku potrzebie, wtory ku lekarſtwu, trzeci ku rozkoſzy GlabGad Gv; GliczKsiąż E8v, Fv, H; LubPs M3; wſzytki ſmyſły náſze przyrodzone/ Ku roſkoſzam naywięcey ná wſzem ſą ſtworzone. Abowiem kiedy oko co pięknego widzi/ Kocha ſie/ á ná ſzpetne poglądáiąc ſzydzi. RejWiz 21, 114v; [Krzysztof Kolumb] prośił Krolá Páná ſwego áby mu w thym pomocen był/ co przed ſie wźiął/ w dálekie Kráiny ná morze záiecháć/ á wzwiedźieć y oględáć mieyſcá nieznaiome/ i ku ſławie y pożytku pánu ſwemu co oſobliwego przywieść/ álbo y oznaymić/ co by było ku oſobney roſkoſzy iemu y wſzemu światu zá wdźięcżną nowinę. BielKron 440v; KochCn B3v.
~ku rozkoszy czyjej [= kto ma] [w tym: pron poss (9), ai (1)] (10): RejPs 117v; RejWiz 148v; Bo iuż to poſiędzie cżegoby iedno ſobye ktho ku káżdey ſwey roſkoſzy y pożądáć y powinſzowáć chciał RejAp 178; [Pan lud wierny] iáko wdzięcżną winnicę ku roſkoſzam ſwoim/ vſzcżepić á rozmnożyć racżył RejPos 58v, 52, 52v marg, 195v, 216v. Nákoniecz iey [ludzie żywności] y na powietrzu ſzukáią/ dziwnemi kſtałty ptaki łápáiąc á ſtrzeláiąc ku roſkoſzy ſwoiey. RejZwierc 156. Cf »ku rozkoszy ludzkiej«.
W połączeniu szeregowym (1): to wſzyſtko co świat má abo śię na nięm toczy ieſt człowiekowi abo ku rozlicznęm pożytkum abo ku tći/ abo ku roſkoſzy MurzNT 103v.
W przeciwstawieniu: »ku potrzebie ... ku rozkoszy« (1): y z ich potu budowáli krolowie pałace y zamki. nie ku potrzebie ále ku zchwale y roſkoſzy y podziwieniu świátá wſzytkiego SkarŻyw 477.
»ku rozkoszy świata« (1): [Bóg] záwżdy gi [stan małżeński] ſprawowáć á podpomagáć racżył: á zwłaſzcżá ktory ſie ni nacż inſzego nie ſciąga/ iedno ku cżći á ku chwale iego. Bo gdzyeby ſie też ſciągał ku iákiey roſkoſzy ſwiátá tego/ á inácżey ſie złącżał niżli z boiáźnią á s ſwięthą wolą iego/ iuż mnieyſzą piecżą chcze mieć o nim RejPos 42v.~
»na rozkosz« (2): Luciferá też záſię był przed tym ſtworzył ná wyſokoſciach niebieſkich/ tákież ná roſkoſzy á ná wdzięcżną ſłużbę ſobie RejPos 100v.
»prze rozkosz« (1): A nigdy w lepſzy frymárk nie tráfiſz/ Gdy cżás márny prze roſkoſzny [lege: rozkoszy] ſtráciſz RejPos Bv.
»w rozkoszy« (9): A mam też tu ſąſiády nie dáleko ſiebye/ Mieſzkam z nimi w roſkoſzy/ iedno lepyey w niebye. RejWiz 66, 115v; Poſpołu y mądrość przy mnie zoſtáłá/ y wſzytkich rzecży ktorych żądáły ocży moie nie broniłem im/ ánim ſercu zábraniał co ſie mu podobáło w roſkoſzy wſzelkiey BielKron 79v. Cf »chować w rozkoszy«.
»z rozkoszą« = um voluptate Mącz; cum laetitia PolAnt (15): Y obráł ſobie [Bóg] oſobliwy kwiát ſpokolenia iákobowego y poſtáwił gi ná dziedzictwo náſſe á potym wſtąpił ná niebo zwielką roſkoſzą y zrozmáytem trąbieniem. RejPs 70v; WSzytek národ ná ziemi mieſzkáiący dáwáy chwałę pánu ſwemu á [...] zroſkoſſą wyſláwiay ſwięte imię iego. RejPs 146; RejWiz 21 [2 r.], 29v, 179; Abowiem nowy przyiaćiel ieſt iáko nowe wino/ á to ktore ſię podſtárzeie/ potym ie będźieſz pił z roſkoſzą. BibRadz Eccli 9/13; Mącz 507b; GórnDworz K2v; RejZwierc 107v, 227; BudBib Eccli 9/13; W śiéroctwie pełnym mocno trway w tym ſtanie/ A puſczay ten świát y z roſkoſzą tanie. PudłFr 47; A naćiężéy piérwſzy kroć we krwi go [tj. miecz] omoczyć/ Z bezrozumną roſkoſzą iuż ią będźie toczyć. GórnTroas 24.
Personifikacja (19): Bo tu ieſt nie dáleko z bárzo dziwną głową/ Náwſzem zacna krolowa/ Roſkoſzą ią zową. A tám ſie około niey wſzyſcy zgromádzili/ Co wſzytko opuśćili by ſwiátá záżyli. RejWiz 22v; Bo nie wieſz/ páni Roſkoſz/ co zá dziwy płodzi/ A iáko tu nędzny ſwiát ſwemi foſzki zwodzi. RejWiz 33v; Radby mowił nie ma ſkim/ lecż wżdy iuż nádzyeie Lepſzey/ niż mu tuſzyli oni dobrodzyeie/ Epikurus z Roſkoſzą/ á w ſwoim nierządzye Zoſtáwili go byli ná wſzem w wielkim błędzye. RejWiz 46, A6, 25v marg, 26 marg, 26v marg, 28v marg [3 r.] (18); Fortél wożnicá/ chytrość y drapieſtwo konie [...] idźie wſzeteczność y zdrádá Przy woźie/ y obłudnych roſkoſzy grómádá. KochMRot Cv.
Iron. (6): RejWiz 12; RejAp 187; bo wſzędy wzory po nim [opiłym człowieku] kędy ſie piwo lało/ káchel gliną zálepiony/ ná łáwieby mogł rzepy náſiać/ poſciel brudna/ izbá źimna á nie vmieciona/ iáſtrząb ſćiány popryſkał/ owa áż ſie więc niechce z onych roſkoſzy od tákiego páná. RejZwierc 61v [idem ] WerGośc 236.
»rozkosz mieć« (1): Tu s placżem oglądáycie nędzni tego ſwiata miloſnicy/ [...] iakotz wielki ſmutek ij zaloſtz waſs ſtworzyciél cirpi. Patrzcie tu ludzie roſkoſſni/ iakątz roſkoſs miál na tym ſwiecie krol niebieſki. OpecŻyw 102v.
»pływać (a. opływać) w rozkoszy; rozkoszami opływać; rozkosz płynie« [szyk zmienny] (11;1;2): Weſelćie ſie z Ieruzálem [...] ráduyćie ſie ſnią z rádośćią wſſyſcy ktorzy płácżećie nád nią/ ábyśćie zſáli y nápełnili ſie od pierśi poćieſſenia iego: żebyśćie doili/ y roſkoſſámi opływáli [deliciis affluatis] od wſſelákiey ſlawy iego. Leop Is 66/11; RejZwierz 38v; pánowie [...] vpiwſzy ſie oną ſwowolną ſwobodą [...] záwroćiwſzy ſobie mozg doſtátkiem: pływáiąc/ y ledwo nie topiąc ſie w roſkoſzach/ [...] wchodzą w dziwną dumę/ á w dzierżenie o ſobie GórnDworz Ee4v; Amán Hetman krolá Aſweruſá [...] iáko paw pływał w roſkoſzach ſwiátá tego/ á w łáſce krolá onego. RejPos 127; Cżwarte/ obacżaymy/ w iákiey roſkoſzy á w iákiey nádziei thu vſtáwicznie pływa myſl y duſzá wiernego Krześćiáńſkiego cżłowieká. RejPos 128v, 84v, 128, 244; HistLan D3v; Piżmem y mirrhą pachną drogotkáné Twé ſzáty w ſkrzyniách Słoniowych chowáné: Zewſządći roſkoſz płynie KochPs 67; SkarŻyw 573; Stámtąd [tj. ze świata] ſłába roſkoſz płynie/ A poćiechá záráz zginie: Iuż tám nie maſz nic pewnégo/ Oprócz piekłá przeklętégo. KochMRot A4; ActReg 162; Pokoy [...] wkoło niech buia/ W roſkoſzy opływáiąc/ Gáie/ págorki/ rzeki okrywáiąc/ W beſpiecżeńſtwie tákowym/ By/ bez broniey wſzelákiey/ Káżdy wolno ſzedł GrabowSet T3v.
rozkosz czyja [pron poss] (4): Swiat mowi [...] Komu ia chcę bez prace dam ſwoie roſkoſzy/ Kto ná moy cżás nie tráfi prożno ſie kokoſzy BielKom D5, B5v; RejZwierc 136v; WisznTr 23.
cum inf (1): O mądrośći twa roſkoſz z ćwicżonym ſie báwić WisznTr 23.
W przeciwstawieniu: »rozkosz ... żal« (1): [do zazdrości] Mátko niechęći/ zarázo vbogiey Miłośći: z ſzkod roſkoſz/ żal z ſzcżęśćia cżuieſz GrabowSet E2v.
W połączeniu szeregowym (1): Bos ty [dzieciątko boże] ieſt moia roſkoſs/ ij ſerdecżná ſlodkoſtz/ tys ieſt moie kochanié/ duſſné oſwiécenie. OpecŻyw 20.
peryfr. »Febusowa rozkosz« = wielki poeta (1): KOCHANOVVSKI iedyny/ nieprzebráne morze Słow y rzecży oſobnych/ Polſki Steſychorze. Phoebuſowá roſkoſzy/ śioſtr wielovmiętnych Kochánku KlonŻal B.
rozkosz czego (1): Tu z tego mieſcá [Lev 15/2] rozumieć mamy o káżdem mężu ktory poddan ieſt roſkoſzam/ á pożądliwośćiam ćiáłá ſwego/ ktori y ſam y ze wſzythkiemi ſpráwámi ſwemi ieſt nieczyſty. BibRadz I 66a marg.
»rozkoszy używać (a. zażyć)« [szyk zmienny] (4): [Sara mówi:] Teraz gdym ſię iuż z ſtárzálá Pan też moy ieſt ſtáry/ y dopierkoſzbym roſkoſzy vżywáć miáłá [voluptati operam dabo]? BibRadz Gen 18/12; Mącz 219c, 507b; Bo ácż s przodku roſkoſzy nieco z nim záżyłá/ Ale w rychle klopotem [!] tego nádſtáwiłá. PudłDydo A3.
»żeńska rozkosz« (1): nie ma być godnym ná Dyakońſtwo/ Kápłáńſtwo/ y Biſkupſtwo pocżytány/ ktory ſię od żeńſkiey roſkoſzy pohámowáć nie może. SkarŻyw 320.
»namiętności a rozkosz« (1): prożne namiętnośći w ſercu á łechcącą roſkoſz w ćiele vmorziwſzy: im dáley tym więcey w ſobie wiárę y boiazń Bożą rożſzerzał [!] SkarŻyw 317.
»nieczystość i rozkosz (cielesna)« (2): Prożno kto ma ſobie o mądrość tuſzyć/ ktory ſię P. Bogá nie boi/ á w grzechách leży: á zwłaſzczá w nieczyſtośći y roſkoſzy. SkarKazSej 661a, 661a.
»rozkosze a pożądliwości« (1): BibRadz I 66a marg cf rozkosz czego.
»rozkosz albo rozpustność« (1): Multi foelicitatem metiuntur voluptate, Wiele ich ſzczęsliwość roskoſzą álbo roſpuſtnośćią mierzą/ To yeſt Zá nawiętſzą ſzczęśliwość pokłádáyą/ Roskoſzy vżywáć. Mącz 219c.
rozkosz czego (36): BierRaj 21; Abowiem to oſobnego ſſczęſćia człek ktorego ty [Panie] iuż wezmieſz ná opiekę ſwoię/ á iż ſie doſtánie wroſkoſz przybytkow twoich RejPs 94; PSalm nieſſporu wtorkowego/ wktorem wyſpiewawa prorok rozmáyte roſkoſſy kroleſtwá niebieſkiego RejPs 190v, 39, 125, 125v, 159v, 213v (9); Bo ſtánął [Pan] po práwey ręce mnye vbożuchnego/ By wyrwał duſſę moię z rąk przeſláduyącego/ A w wiodł yą w wdzięcżne roſkoſſy zbáwyenia wiecżnego. LubPs Z2, Nv; Dokłádáć ieſzcże Pan racży y trzeciey obietnicze ſwoiey: Iż wnidzye przeſtrono á beſpiecżnie broną do miáſtá ſwięthego onego/ o ktoregochmy roſkoſzach dziwnych niedawno wiele ſłyſzeli. RejAp 193v, 185 [2 r.], 187v [2 r.], 188; A ták gdyżeś iuż ſłyſzał co to zá wiecżerza/ y co to ieſt zá goſpodarz/ y iáki ieſt dom iego/ y iákie ſą hoyne y obfite roſkoſzy á potráwy god tych ſwiętych iego/ y tego domu dziwnego iego: ſłuchayże [...] RejPos 159; A tego kroleſtwá iego [Pana]/ á tey roſkoſzy iego/ żadnego cżáſu áni dokońcżenie/ iuż nigdy być nie może. RejPos 344v, 162v, 168, 179v, 224v, 264 (13); KuczbKat 180; RejZwierc 162, 177v; Y my twéy wiecznéy dobroći vfamy/ Ze w twym kośćiele wrychle ſtánąć mamy/ y vżywiemy roſkoſzy pięknego Páłacu twego. KochPs 92. Cf »rozkosz żywota wiecznego«.
rozkosz czyja [= kto ma] [w tym: pron poss (28), G sb i pron (9), ai (7)] (44): RejPs 44, 125v, 143v; LubPs D2, G2v, Pv; A thu iuż nic trudnego/ nic ſmętnego/ á nic teſkliwego nie będzie w ocżekawániu tey obiecáney zapłáty ſwoiey/ á tych dziwnych roſkoſzy ſwoich RejAp 195, 56, 97v, 124, 168, 180v, 186v; á nędzny cżłowiek/ ktoremu to było obiecano/ iż miał przyść w towárzyſtwo ich [dworzan dworu niebieskiego]/ á w ony roſkoſzy ich/ áby ſie byłá ieſzcże owſzem więtſza chwałá onemu Pánu niebyeſkiemu ich działá/ ktorego ſie oni nigdj nápátrzyć áni mu ſie nárádowáć mogli RejPos 18v; iżeſcie wy ſą wiecżne kroleſtwo moie [...] A ia wam idę ſpráwowáć wſzytkich roſkoſzy wáſzych. RejPos 131; [Pan] ſam powiedáć racżył/ iżby temu to cżłowiekowi nic po wſzytkim nie było/ by też y wſzytkiego ſwiátá oſiádłośći ſobie pozyſkał/ ieſliby duſzę ſwą poſłáł ná zátrácenie/ á oſtradał onych roſkoſzy ſwoich/ ktorych mu obiecał s ſobą vżywáć ná wieki wiecżne. RejPos 216v, 19, 27, 30v, 160v, 169 (20); RejZwierc 115v, 127, 175v; KochPs 51.
rozkosz czyja [= kto daje] [w tym: ai (4), G sb (3), pron poss (1)] (8): S ſtrumyenyá roſkoſſy twych wſſytki ták nápoiſz/ Bo ſtudnice żywotá ſam ty nam przyſtroiſz LubPs I4v.Cf »rozkosz boska«.
W połączeniach szeregowych (20): RejPs 220v; A krotko mowiąc takowe radoſcy/ weſſela/ y roſkoſzi/ niemoże luczki rozum ogarnąć iakie pan Bog zgotował wierzączym wżywocie wiecznym. SeklKat R4; RejAp 60v, 88v; A po ſmierći ſwoiey tám być gdzye on ieſt/ á oglądáć y poſieść poſpołu z nim thy hoyne á nieprzebráne tám bogáctwá y ſkárby iego/ á nigdy nie wyſławione ty dziwne á rozlicżne roſkoſzy iego. RejPos 292v; [opowiada Pan] káżdemu wiernemu ſwemu [...] z iákiemi roſkoſzámi/ rádoſciámi/ błogoſłáwieńſtwy/ tám ocżekawa thákiego káżdego wiernego ſługi ſwoiego. RejPos 344v, 159, 168, 175v, 263, 264 (12); SkarKaz 122b, 245a, 637b.
W przeciwstawieniach: »rozkosz ... męki wieczne (2), nędza (2), frasunek, pomsta, troska, więzienie« (8): To pienie wyſláwia dobrodzieyſtwo á ſpráwiedliwoſć páńſką/ z ktorey dobrzy vżywáią wielkich roſkoſſy á zli pomſty y wielkiey niełáſki. RejPs 53; kto pilen woley iego/ ſmierći nigdy nie ogląda ná wieki: gdyż temu będzie rozumiał/ [...] iż thá iego docżeſna ſmierć będzye mu ſie zdáłá nie inácżey iedno iáko wdzięcżny ſen/ gdyż ią piſmo zowie iż ieſt przenieſienie z nędze do roſkoſzy RejPos 84v, 110, 201; GrzegŚm A2; Tám troſki mieyſcá niewdźięczné nie máią/ Ale roſkoſzy wieczné przebywáią KochPs 35; Y ty y pan twoy Dyabeł pod nogámiśćie moimi: á zátym zwyćięſtwem ná roſkoſzy wiecżne tego/ ktory mię zlecżył poydę: á ty z twoim Cżártem ná wiecżne więzienie y potępienie oddány będzieſz. SkarŻyw 152; SkarKaz 7a.
W porównaniu (1): Nędzá náſzá przelećiáłá iáko ſtrzałá/ y ptak ná powietrzu/ śládu iey żadnego y znáku nie máſz: á roſkoſzy iáko morze nie przebráne trwáią. SkarKaz 639b.
»rozkosz(y) używać (a. pożywać, a. zażywać)« [szyk zmienny] (32): BierRaj 21; Obezrzy przeto teráz ſyna twégo wcielonégo/ oglądáy ijż iám tobie to ſprawil [...] abys nad anioly wſſytki powyſſona/ a kroluiątz pożywala poſpolu ſemną niebieſkich roſkoſſy ij weſelá OpecŻyw 185v; uybral myą bog wſzechmoczny matką ſyna ſwego [...] y tak myą choual wtayemnyczach boſtwa ſwego [...] y pozyualam othuyekow uyecznych roſkoſzy boſtwa PatKaz II 36, 29v, 47; RejPs 53, 156v; A wſzakoż nam iuż wſzytko przepuſćił łaskawie [...] Y vkazał każdemu rozlicżne pozytki Ktorych tam z nim vżywać mamy z roſkoſzami RejJóz P4v, P8v; KromRozm II r4, o3v; LubPs D2, R5v; RejAp 60v, 168, 186v; A potym nas przyprowádzi do wiecżnego kroleſtwá ſwoiego/ gdzye iuż z námi wiecżnie roſkoſzy ſwoich vżywáć będzye RejPos 220v, 169, 207, 332v, 355; Ná świećie ćierpieć/ w niebie roſkoſzy vżywáć będziemy. KuczbKat 390 marg; Ale mnie proſtakowi pewnieby ſie zdáło/ Iż ſie temu ná gorze wſzytko lepiey sſtáło/ Bo tám záwżdy roſkoſzy dziwnych vżywáią/ A ći záſię nadolni płácżącz nárzekáią. RejZwierc 270v, 127, 152v, 175v; A kiedy oſtátecżny dzień prziydzie zmartwychwſtánia poſpolitego/ tedy znowu duſzę twoię złącży z tym ćiáłem twoim śmiertelnym/ y tákże thy ná ćiele y ná duſzy twoiey/ wiecżne weſele cżuć/ y roſkoſzy bez wſzelákiego ſmutku vżywáć będzieſz. KarnNap E3; KochPs 92; [na mękach św. Teofil widząc jabłka i róże rajskie] to ieſt/ podobieńſtwo nieiakie/ y ćień roſkoſzy onych/ ktorych Swięći vżywáią po śmierći [...] ták bárzo wzruſzony był/ iſz mu żadne męki onego weſela y nádzieie po śmierći wydrzeć niemogły SkarŻyw 127, 13; NiemObr 180; (nagł) Włádyſław Herman (–) [...] Synowi ſwemu Rycerſkie zabáwy Zlećiwſzy: Rzeczypoſpolitey ſpráwy Poſtánowiwſzy: z woley Bogá ſwego, Rozłączywſzy ſię z nędzą świátá tego. Roſkoſz zázywa wiecżnie trwáłych w niebie KlonKr B3v.
»rozkosz cielestna« [szyk 1:1] (2): [błądzili ci] ktorzy dźyerżeli/ iż ludźye dobrzy á bogu przyyemni/ po zmartwychwſtányu w nyebye yedząc y piyąc ćyeleſtnych roſkoſſy vżywáć będą KromRozm II o3v, r4.
»rozkosz niebieska« [szyk 5:4] (9): OpecŻyw 185v; RejAp 185, 193v, Cc4v, Ff4v; GrzegŚm 41; á potym wezmę was do śiebie z ćiáłem y z duſzą/ ná niewidome ony niebieſkie roſkoſzy SkarŻyw 260; LatHar 259; Bo ieſli ray grzechámi zámkniony ieſt/ dáleko więcey niebieſkie/ gdźie ná Páná Bogá pátrzą/ roſkoſzy/ poty zámknione były/ poki ich Zbáwićiel náſz [...] nie otworzył SkarKaz 119b.
»nieskończone rozkoszy« (2): Apoſtoł dokłáda widzenia ſwego o tych nieſkońcżonych roſkoſzach wieku przyſzłego á kroleſtwá Páńſkiego. RejAp 187v; RejPos 223.
»niewymowne (a. niewymowione) rozkoszy« (4): bo dár boſkiégo widzeniá/ przychodzi z wiary/ ktorym darem obdarzon będzie rozum/ gdy boga pozná/ poznawſſy oglądá wielkié a niewymowné roſkoſſy. OpecŻyw 187; RejAp 189; RejPos 355; Kryſtus záwſze iednę rzecż obiecował wiernym ſwym/ [...] to ieſt ono weſołe/ á chwálebne zmartwychwſtánie/ y żywot on wiecżny/ niewymownymi roſkoſzámi nápełniony GrzegŚm 39.
»okwita (a. obfite) rozkosz(y); rozkoszy okwitość« [szyk 3:1] (3;1): Widze Niebieſke radoſczj Wſſech roſkoſſy okwitoſczj Sktorych rychło mam ſtraczon [lege: strącon] byċ RejKup cc7; RejPos 159; BiałKat 156; Iáko Pellikan oćiec dawſzy ſerce z śiebie/ Odſzedł ćię tu/ ſam przyiął być z przodkámi w Niebie. Z przodkámi á Kxiążęty/ w ſzerokich Niebieſkich Kroleſtwach/ y roſkoſzách okwitych Anielſkich. KołakCath C2.
»rajska rozkosz; raj rozkoszy« [szyk 10:2] (7;5): Ale dla tego ábyſmy dobrze ſpokoynie á w boiáźni żyli/ zoſtáwił Bog piekło y roſkoſz Ráyſką ludzyem po śmierći BielKron 118v, 260v; RejPos 53; To wiárá moiá/ iſz mię wprowádzi Pan moy do łożnice cżyſtey ſwoiey/ y Ráiu roſkoſzy ſwoich. SkarŻyw 125, 121, 125 [2 r.], 260, 312; LatHar 291; WysKaz 34; kto ſię zá námi do Bogá przyczyni/ ieſli ták zgrzeſzym? żadne ofiáry Bogá nam nie vbłagáią/ prożno kápłani [...] będą wzywáć Anyołow pokoiu/ áby nam otworzyli wrotá rayſkiey roſkoſzy. SkarKaz 382b.
»święte rozkoszy« (1): O wielki wſtyd á wielkie zápalenie muśi być/ kto tám przydzye do tych thák ſwiętych roſkoſzy/ á nie ma żadney godnośći áni ochędogi s ſobą. RejPos 193.
»wieczne(-a), żywota wiecznego, [wiecznotrwałe] rozkosz(y)« [szyk 38:12] (50): PatKaz II 36; A tu ſie ſłuſznie cyeſzyć máią zwłaſzcżá wierni/ iż po tey docżeſney nędzy máią pewnie z martwychwſtáć ku roſkoſzam żywotá wiecżnego. LubPs Nv; Pan ſtrzeże wſzytkich przychodniow/ śirotki też y wdowy/ On káżdemu ku rátunku záwżdy ták ieſt gotowy/ Iż ie przyymie k ſwey obronie y ku wiecżney roſkoſzy LubPs ff2, V4, ee2v, ee3v, ff2 marg; O nieſzcżęſni nędznicy/ co iedno pátrzymy/ W zyemię iáko bydlętá/ á nic nie pomniemy/ Onych wiecżnych roſkoſzy RejWiz 193v, 43v, 157v; RejAp 88v, 186v, 188v, 189v [2 r.]; Sroga to rzecż záprawdę/ kto to v ſiebie lekce waży/ iż dla oto tych krothkotrwáiączych rzecży/ tráći ſobie wiecżne á wdzięcżne roſkoſzy ſwoie. RejPos 7; tá drogá ktorą nam vkázuie ten wſzechmocny Pan á zbáwiciel náſz zá ſobą [...] iáko ieſt weſoła/ á iáko ieſt wſzemi bogáctwy á wiecżnemi roſkoſzámi nápełniona RejPos 173v, 23, 39v, 52v, 54v, 57v (19); RejZwierc 115v; Ty do żywotá drogę vkázuieſz [...] Wiecznych roſkoſzy płyną żywé zdroie Przez ręce twoie. KochPs 21, 35; SkarŻyw 13, 127, 152, 207; W Niebie ſzczyré roſkoſzy/ á do tego wieczné: Od wſzelákiéy przekázy wolné/ y beſpieczné. KochTr 22; NiemObr 180; ZYwot mię był vmorzył/ śmierć mię ożywiłá/ Y wiecznych mię roſkoſzy niechcąc nábáwiłá. KochMRot B4; ArtKanc E7; Dźiś nas w tych krolách do Syná ſwego y tego co z niebá przynioſł przyzwáć raczył: iáko gośći do domu ſwego/ ná wielką vcztę/ y ony roſkoſzy wieczne y kroleſtwo ſwoie. SkarKaz 517a, 7a, 123a, 205a, 551b; [Lecz oná/ iáko Bog chce/ wiecznym ſnem záſnęłá/ Y bez ohyby cnoty ſwey iuż zápłátę wźięłá W roſkoſzách wiecznotrwáłych GrochPlankty A4].
»dostatek i rozkosz« (2): RejWiz 105; O kroleſtwo niebieſkie/ kroleſtwo wiekiem nieokreſzone/ kroleſtwo ſzcżęśliwe/ kroleſtwo ſpokoyne/ beſpiecżne/ trwáłe/ y wſzelki doſtátek y roſkoſz máiące. LatHar 597.
»pociecha a (i) rozkosz« [szyk 4:3] (7): ći [wierni] poſiędą kroleſthwo niebieſkie/ á zapłátá/ roſkoſz/ á pociechá ich nigdy im nie zginie RejPos 267, 68v, 85, 167, 277; Co ná dobrégo przypádnie. Zywot wiecżny w drogim niebie/ Chowa mu Pan Bóg v śiebie/ Pełen poćiech rozmáitych Y roſkoſzy známienitych. KochMRot A3; LatHar 599.
»radości a (i) rozkoszy« [szyk 8:4] (12): Oto ſłyſzyſz iż [wierni] odpocżywáią w rádoſciach á w roſkoſzach ſwoich. RejAp 124, 97v; A niewiernik á złocżyńcá iuż tu ieſzcże zá żywotá ſwego ieſt odſądzon od tych rádośći á od tych wiecżnych roſkoſzy iego RejPos 292v; oni iuż thám w ręku á w opáthrznośći Páńſkiey ſą/ á nie dotknie ſie ich żadna rzecż żáłoſna/ á iż iuż w roſkoſzy á w wielkiey rádośći poználi y obacżyli ony niezmierzone pociechy ſwoie RejPos 355v, 116, 135v, 179v, 183v, 207; RejZwierc 167, 177; O niebo iákoś ſzerokie/ iáko mocno zbudowáne/ odmiány w tobie nie máſz/ domem ieſteś rádośći y roſkoſzy nieuſtáiącey. SkarKaz 245a.
»uciecha i rozkosz« (1): Domieśći ćię okrom tego/ Krol wiecżney chwały/ mieścá wielce weſołego/ przeſtronego/ wſzelką vćiechą y roſkoſzą opływáiącego LatHar 681.
»rozkosz (i, a) wesele« [szyk 3:1] (4): OpecŻyw 185v; RejPos 169, 324v; Krotki ten wiek świátá tego/ ktory tráćim/ y máłe ty męki ktore ćierpim/ do wielkiego nas weſela/ y nie przeżytych roſkoſzy przywiodą. SkarŻyw 63.
»w rozkoszach« (2): miły panie [...] racz nas miłoſciwie prziwieſc wſpołecznoſci na ony wiekuyſte paſtwiska gdzie bychmy wroskoſſach vzywali przy tobie panu ſwoiem wiecznych czaſow ſwych RejPs 113v; RejAp 184.
rozkosz czego (2): Vcżynił mu [Pan Adamowi] ktemu mieyſce roſkoſzne/ kthorego roſkoſzy żadne piſmo wypiſáć nie mogło/ [...] ktore było przezwano Ráiem ſwiátá tego. RejPos 100v, 100v.
rozkosz z czego (1): [dla człowieka] ktory ſie w muzice nie ćwicżył [...] dzwięk/ ták iáko przydzie/ thák odeydzie bez ſmáku. Acżkolwiek y źwirzęthá/ cżuią roſkoſz z muzyki. GórnDworz K2v.
rozkosz czyja [pron poss] (2): y zwierzętá pokryte roſkoſſami ſwemi wołáią wyznawáiąc dobrodzieyſtwá twoie. RejPs 94v; RejZwierc 132.
»rozkosz mieć« (1): (nagł) Puſte polá. (–) Zaſz lepiey iż tám dármo pożary goráią/ Wilcy wyią/ á Sárny wielką roſkoſz máią. RejZwierc 247v.
»używać rozkoszy« (2): RejWiz 58; Bo też źwirzętá vżywáią onych wdzięcżnych roſkoſzy ſwoich ſkacżącz ſobie po zielonych trawkach RejZwierc 132.
Cf [NIEROZKOSZ], ROZKOSZNOĆ, ROZKOSZNOŚĆ
JR