[zaloguj się]
[pdf]

RANIENIE (32) sb n

a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie); końcowe e pochylone; ranie- (11), ranié- (6); ranie- Mącz (3); ranié- Calep; ranie- : ranié- SarnStat (8:5).

Fleksja
sg
N ranienié
G ranieniå
D ranieniu
A ranienié
I ranieni(e)m, ranienim
L raniéniu

sg N ranienié (5); -é (1), -(e) (4). ◊ G ranieniå (7). ◊ D ranieniu (5). ◊ A ranienié (9); -é (2), -(e) (7). ◊ I ranieni(e)m (1) BibRadz, ranienim (1) SkarŻyw. ◊ L raniéniu (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde brak.

1. Zranienie, zadanie komuś rany, uszkodzenie (zwykle krwawe) czyjegoś ciała, trafienie czymś kogoś; vulneratio Mącz, Calep, JanStat, Cn; sauciatio Calep, Cn; vulnus JanStat (28): Ia ko mnye Iakub Byernath [...] y Iachym Szbyenkow przenayast domu Mego ⟨nayaszdem⟩ y ranyenye vczynyly szkody ZapWar 1508 nr 2044; ktorym [mieczem] go przebił pod piąte żebro áż wypłynęły trzewá iego ná źiemię/ y tákże zá iednym ránieniem vmárł [percussit eum ... et non iteravit ei, et mortuus est] BibRadz 2.Reg 20/10; Invulnerabilis, Nieránny/ trudny ku ránieniu. Mącz 511d, 511d [2 r.]; Calep 561a, 949a, 1147b; O zgwałceniu domu y w nim rániéniu: o męzobóyſtwie y o pomocnikach tákowégo gwałtowniká. SarnStat 505, 618, 621 [2 r.], 1304.

ranienie kogo (10), czyje (1): UstPraw D3v, F3, F3v; BielKron 103; [św. Piotr] ſzedł miedzy nieprzyiaćiele Páńſkie/ ktore iuſz był ná ſię ránienim Máłchuſzá pobudził: áby tylko pátrzył ná Páná ſwego SkarŻyw 598; A gdyby téż Szláchćic dał przyczynę zábićia álbo ránienia śiebie proſtégo ſtanu człowiekowi: niech będźie karan chłop wedle ſtárych Státutów SarnStat 619; A pomocnicy vbićia y ránienia ſzlácheckiégo/ [...] tedy dźieśięć grzywien winy pieniężnéy ſtronie obráżonéy ma káżdy płáćić. SarnStat 1173, 619, 649 [2 r.].

ranienie czego [= w co] (1): á zá káżdé ránienié przerzeczonych członków ránnému winá którą piętnądźieſtą zową/ niech będźie zápłáconá. SarnStat 617.

ranienie w co (1): A do tego im pomogło [...] zátárgnienie miedzy Węgrámi y Polakámi/ dla ránienia wtwarz Piotrá Száfráńcá/ ktoremu zá nagrodę dał zárázem Krol Zamek Pieſkową ſkáłę StryjKron 457.

ranienie czym (1): A ieſliby tákié zábićié ábo ránienié było vczynioné z ruſznice ſtrzelbą/ tedy śiedzenié y zapłátá czworáka zápłáconá bydź ma. SarnStat 1170.

W połączeniu szeregowym (1): tylko o té rzeczy [pozwany szlachcic] odpowiedáć y ſpráwowáć ſie będźie powinien/ któré dotykáią ſie gwałtu domowégo/ álbo naiázdu ná oſobę iáką/ álbo zábićia którégo ſzláchćicá/ álbo rániénia SarnStat 649.

Szeregi: »ranienie a(l)bo obrażenie« = laesio seu vulneris offensio JanStat [szyk 1:1] (2): (nagł) Przećiwko Piątemu [przykazaniu grzechy]. (–) MEżoboyſtwo [...]. Ránienie ábo obráżenie ná zdrowiu. LatHar 115; SarnStat 620.

»zabicie (a. ubicie), (a(l)bo, i) ranienie« = occisio a. percussio aut (vel) vulneratio JanStat [szyk 6:1] (7): Wſzelácy mieſzczánie w Koronie mięſzkáiący/ o zábićie y ránienie kożdego wieśniaká y ſláchty/ máią práwo Polſkie ſądzić. UstPraw F3v, D3, F3v; SarnStat 619, 649, 1170, 1173. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

2. Rana, krwawiące, (najczęściej) jątrzące się miejsce na powierzchni lub wewnątrz ciała [w tym: czego (3)] (4):

ranienie czym (1): [żywica sanguis draconis] Rany z wrzodow/ albo theż ranienie cżym kolwiek wnętrzne: ſpaia j ociekać nie dopuſzci FalZioł III 30c.

Zwrot: »ranienie goić« (3): [wódka sporzyszowa] Ranienie ocżu y powiek gich goij FalZioł II 11d, I 115a, 116b.
Wyrażenie: »ranienie wnętrzne« (1): FalZioł III 30c cf ranienie czym.
Szeregi: »ranienie albo owrzedzenie« [szyk 1:1] (2): bo ta wonia [tj. sosnowa] gdy przydzie do płucz/ ranienie gich albo owrzedzenie goij FalZioł I 116b, I 115a.

»rany albo ranienie« (1): FalZioł III 30c cf ranienie czym.

Cf RANIĆ

ZCh