[zaloguj się]
[pdf]

1. ŁANI (43) sb f

łani (22), łania (4), łani a. łania (17); łania Murm, GrabowSet (2); łani : łania BielKron (1 : 1).

a jasne; w łania drugie a pochylone.

Fleksja
sg pl
N łani, łaniå łanié
D łani(e)j
A łanią łanie

sg N łani (22), łaniå (4). ◊ D łani(e)j (2). ◊ A łanią (5). ◊ pl N łanié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ A łanie (4); -e (1), (-e) (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. zool. Cervus elaphus L. (Rost); samica jelenia; dama Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep; cerva Mącz, Cn, Vulg; dorcas Mącz (37): Murm 40; Mymer1 26v; BartBydg 39; LAni ieſt zwierzę więtſze, niż koza á mnieyſze niż ieleń, Rogi ma wyſokie ale nie gałęziſthe iako v ielenia FalZioł IV 9c, +8a, IV 9c; W gęſtwach ich będą mieſzkáły y boiáźliwe Lánie LubPs X5v; Leop Iob 39/1; Agámenon krol ná łowie zábił Lánią Dyany boginiey niewiedząc. BielKron 56v, 24, 24v, 56v marg, 322v; Dama. Genns caprae silvestris, Láni. Mącz 77b, 50a, 94d; SienLek 244, Xxxv2; PaprPan Ff4v [2 r.]; Ná głos páńſki z obłoków ognie wyſkákuią/ Puſtynie drżą Arábſkie/ łánie dźieći truią KochPs 40; Calep 286b; GórnTroas 40: [Abo więc po págorkach Mnie wiátronogie Strzelał z mierney ruſznice ZbylŻyw B3].

W porównaniach (7): Dyanie ku cżci Lánią palili/ ábowiem Dyaná leśna á podrożna bogini byłá iáko y Láni BielKron 24v; IAko ná puſzczy prędkimi pſy ſzczwána Strumięnia ſzuka łáni zmordowána [quaemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum]: Ták/ mocny Boże/ moiá duſzá licha Do ćiebie wzdycha. [Vulg Ps 41/2] KochPs 62 [Przekład tego samego tekstu: ArtKanc Q8, GrabowSet Q4v, CzahTr B2]; ArtKanc Q8; IAk prędka y lekliwa Lánia/ przed páznokćiámi srogimi (ſpoł z dźiatkámi/ Ktorych obronić chćiwa) Zbiega na dálą/ Lwá widząc/ ſtráſzliwa: Ták też/ przed drapieżliwym Smokiem/ ſtanu ludzkiemu Przećiwnym: zbieżeć iemu Prágnąc/ duſzá/ kwápliwym Pędem vchodźi GrabowSet P3, Q4; CzahTr B2; Biega iáko pádálec/ kąt od kątá Páni/ Abo iáko od łowcá poſtrzelona łáni. ZbylPrzyg A4.

Szereg: »łani, (albo, i) sarn(k)a (a, sarneczka)« = caprea vel cervus PolAnt [szyk 4 : 3] (7): MiechGlab 23; RejWiz 24v; BibRadz Cant 2/7; [Miesław stary] okrutny/ ſrogi y drapieżny był ná poddane ſwoie/ thák iż dla iedney Sárny albo Lániey zámordowáł dzieſięć głow ludzkich. BielKron 355v; BudBib Cant 2/5 [7]; Calep 482b; Po źiemi łánie y ſárnecżki zártkie/ Po drzewie ptaſtwo igra ſobie wártkie. KlonFlis C2.
2. O młodej, pięknej kobiecie; przen (6): [Kassandra mówi o Helenie] Owoż y łáni morzem głębokim płynie: Nieſzcżeſliwa to łáni/ złey wrożki łáni. [...] Nieſzcżęſliwa to ziemiá/ y brzeg nieſzcżęſny/ Gdzie tá łáni wypłynie: nieſzcżęſna knieiá/ Gdzie wnidzie KochOdpr Dv; [do Polaka] Niewierny Turczyn pſy zápuśćił ſwoie/ Którzy zágnáli piękne łánie twoie/ Z dźiećmi poſpołu KochPieś 37; Moſtowy oſtrow vyźrzyſz wnet przed ſobą/ Tám cheſzli [!] ſię też ſtáwić ſwą oſobą Naydźieſz dwonogie y nie płoche łánie Myśliwy Pánie. KlonFlis Gv.

Synonim: 1. jelenica.

LW