Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAKŁONION

Następne hasło: [NAKŁONNOŚĆ] »

NAKŁONIONY (29) part praet pass pf

a oraz pierwsze o jasne; -ony, -ón, -(o)no.

Fleksja

sg
m	N	nakłoniony, nakłonion	f	N	nakłonionå	n	N	nakłonion(e), nakłoniono
	D			D	nakłonion(e)j		D
	A	nakłoniony		A			A	nakłonion(e)
	I			I	nakłonioną		I

pl
N	m pers	nakłoni(e)ni
N	subst	nakłonion(e)
G		nakłonionych

sg m N nakłoniony (12), nakłonion (1); ~ (attrib) nakłoniony (3); ~ (praed) nakłoniony (2) FalZioł, ZawJeft, nakłonión (1) Mącz. ◊ A nakłoniony (1). ◊ f N nakłonionå (2). ◊ D nakłonion(e)j (1). ◊ I nakłonioną (1). ◊ n N nakłonion(e) (3), nakłoniono (1); ~ (attrib) nakłonion(e) (1); ~ (praed) nakłonion(e) (2) Mącz, ArtKanc, nakłoniono (1) FalZioł. ◊ A nakłonion(e) (1). ◊ pl N m pers nakłoni(e)ni. subst nakłonion(e) (2). ◊ G nakłonionych (1).

Sł stp s.v. nakłonić, Cn s.v. nachylony, Linde w objaśnieniu s.v. nachylony.

Znaczenia

1. Pochylony, przechylony w jakimś kierunku (15)
- W przen (6)
  - a) W opisie gwiazdozbioru noszącego nazwę człowieka (1)
- Przen: Znajdujący się gdzieś (1)
- a. O wzroku (1)
2. Skłoniony, podatny, gotowy do czegoś; przychylny czemuś (11)
3. Zachwiany, podważony (3)
- a. Zepsuty (1)

1. Pochylony, przechylony w jakimś kierunku; flexus Mącz; camur, deflexus Calep; acclinis, declivis, deflexus, demissus, devexus, inclinatus, incurvus, obliquus, obstipus, proclinatus, proclivis, pronus Cn (15): Mącz 129d; Reflexus – Nakłonioni, nachilioni. Calep 904a, 156a.

Wyrażenia: »nakłoniona głowa« (2): BierRaj 22; Devexum caput in dextrum humerum, Powieſzona álbo nákłoniona głowá ku práwemu rámieniu. Mącz 83c.

»na [jaką] stronę nakłoniony« (2): Flexuoſus, Krzywy y ná tę y ná owę ſtronę nákłoniony. Mącz 129d, 325c.

W przen (6):

W przeciwstawieniu: »podniesion ... nakłoniony« (1): By ſię był Stephan ták nie modlił/ kośćiołby był nigdy Páwłá nie miał. Lecz dla tego podnieśion ieſt Pàweł/ iż Stephan ku ziemi nákłoniony/ był wyſłuchan. WujNT 425.

Wyrażenia: »ku gniewowi pańskiemu nakłoniony« = narażony na gniew (1): ábyś y ſtan ſwoy poććiwy ták vważać y miárkowáć racżył/ y Rzecżypoſpolitey ták záwikłáney/ á ſnadź ku gniewowi Páńſkiemu nákłonioney/ ták zábiegáć racżył/ iákoby ſie s ciebye vkazał on mąż co o nim Dawid powiadał RejZwierc [28³]v.

»na [jaką] stronę nakłoniony« (1): Neutro inclinata spe. Nádźieyá áni ná tę/ áni ná owę ſtronę nákłoniona. Mącz 246b.

»uszy nakłonione [na co]« (2): Pánie głos moy wyſłuchay. Niech będą vſzy twoie nákłonione ná głos modlitwy moiey. LatHar 169, 615.

»ku ziemi nakłoniony« = pokorny, uniżony (1): WujNT 425 cf W przeciwstawieniu.

a) W opisie gwiazdozbioru noszącego nazwę człowieka (1): Cepheus [...] Ręce wynióſł wzſoko/ o dźiéwkę ſye boiąc. Ow po ſzyię iuż w morzu gáśnie nákłoniony KochPhaen 22.

Przen: Znajdujący się gdzieś [ku czemu] (1): Ci z kráiów Aquilonom podległych/ á owi Z pól nákłonionych ku południowi. KochPs 164.

a. O wzroku (1):

Wyrażenie: »ku ziemi wzrok nakłoniony« (1): Ulisses mowić ćwicżony, Powſtawſzy, ku ziemi wzrok trzymał nakłoniony KochMon 26.

2. Skłoniony, podatny, gotowy do czegoś; przychylny czemuś (11): FalZioł V 19d; Flexanimus, Vmysł nákłoniony. Mącz 129d.

nakłoniony do czego (1): Wſtyd mówić: że był/ z rozumem ſtworzony Człowiek/ do niemych kloców nákłoniony ZawJeft 18.

nakłoniony k(u) czemu (4): FalZioł V 19; LeovPrzep A3v; (Cialo) Iam ieſt ná świećie ſpániáłe/ mocne, ktrafne, młode, cżerſtwe/ y k márnośćiam nákłonione/ przethoż chcę w roſkoſzy żyć/ wſzyſtko ſobie odważyć. ArtKanc S3v; WujNT 649.

Wyrażenie: »nakłonion obietnicami« (1): Excitari praemiis et promissis, Być nákłonión obietnicámi. Mącz 53b.

Szeregi: »namowiony abo nakłoniony« (1): [Apostoł] w tym lepák liśćie ſtára ſię odwieść tych/ ktorzy przez fałeſzne Apoſtoły [...[ ábo iuż byli ná Zydowſkie ceremonie námowieni/ ábo przynamniey ku nim nákłonieni WujNT 649.

»ani nakłoniony, ani zmiękczony« (1): Pátrzayćie ludźie/ ieſli nie miłość wáſzá przećiw fobie/ á waśń przećiw bráćiey wáſzey/ záślepiłá was/ á ſercá wáſze zátwárdźiłá/ iż áni nákłonieni áni zmiękcżeni być możećie [ut nec flecti, nec emolliri possitis]. ModrzBaz 143v.

W przen [ku czemu] (2): Grandinosus, qualitas coeli grandinosa, Niebo yeſt nákłonione ku gradowi álbo ma ſię ku gradowi. Mącz 148c, 165d.

3. Zachwiany, podważony (3):

Wyrażenie: »do upadku, ku padnieniu nakłoniony« (1:1): Ruinosus, Pádnący/ Lecący/ To yeſt ku pádnieniu nákłoniony. Mącz 361d; MycPrz II A.

a. Zepsuty (1):

W połączeniu szeregowym (1): chociaby go nacż wiodło ono złe á ſkáżone á nákłonione przyrodzenie iego/ iuż ie ſnádnie zgwałći á przełomi/ wſpomniawſzy co ieſt Bog RejPos 208v.

Synonimy: 1. nachylony, pochylony, schylony; 2. namowiony.

Cf NAKŁONIĆ, NIENAKŁONIONY