[zaloguj się]
[pdf]

MAISTRAT (27) sb m

maistrat a. magistrat.

maistrat (45), maistratus (8), maistrat a. maistratus (4); maistrat CzechRozm (3), CzechEp (7), CzechEpPOrz, Calep (3), SarnStat; maistratus Diar, DiarDop (2), BielKron (4), SarnUzn. [Za postaci wątpliwe uznano przypadki zależne z tekstu, w którym w formie podstawowej zaświadczona jest tylko postać maistratus].

-gi- (24), -i- (3).

Pierwsze a jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie); -rå- (20), -ra- (1); -rå- : -ra- CzechRozm (2:1).

N i A sg (14); w pozostałych przypadkach: decl (12), indecl (1) SarnUzn.
Fleksja
sg pl
N maistratus, maistråt maistråtowie, maistråty
G maistråtu, maistråtus maistråt(o)w
D maistratowi maistråtóm
A maistråt maistråty
L maistråcie

sg N maistratus (7), maistråt (3). ◊ G maistråtu (4), maistråtus (1) SarnUzn. ◊ D maistratowi (1). ◊ A maistråt (4). ◊ L maistråcie (2). ◊ pl N maistråtowie (1), maistråty (1) BielKron (1:1). ◊ G maistråt(o)w (1). ◊ D maistråtóm (1). ◊ A maistråty (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Człowiek sprawujący wysoki urząd; przełożony, radny; praetor Calep [magistratus – jeden z rady, wojewoda, burmistrz Mącz 204b] (26): Każdy wżdy pan, każdy magistratus, każdy człowiek privatus sprawuje się każdemu, w czym kto słusznie winuje. DiarDop 99; Rzekł Brutus/ dopuśćcie nam iż káżdego roku będzyem mieć moc wybráć kilko Mágiſtratow/ ktorzyby náſzych praw y inych rzecży ſtrzegli BielKron 108v; Calep 843b.
Szeregi: »maistrat albo trybun(at)« [szyk 1:1] (2): Mágiſtraty álbo Trybuni. Sacer Magiſtratus. BielKron 108v marg; Ale Trybunaći álbo Mágiſtratowie máiąc práwá mocne po ſobie/ niechcieli ná to przyzwolić. BielKron 108v.

»maistrat albo wojski« (1): Rozdzyeleni tedy Plebei/ to ieſt poſpolity lud/ ná cżterzy cżęśći álbo dwory/ ktorzy ſobie Mágiſtraty álbo Woyſkie wybieráli káżdy rok po pięći BielKron 108v.

a. coll. Urzędnicy, radni, przedstawiciele zasiadający w radzie; urząd zwierzchni, władza, zwierzchność; rada [magistratus ‒ zwierschność, świecki urząd, rada Mącz 204b; ‒ maistrat, urząd Calep; urząd w rzeczypospolitej, w mieście zwierzchność pospolita; urząd, persony urzędowe ‒ magistratus Cn; rada pospolita (persony), senat, radni panowie – amplissimus magistratus Cn] (20): Diar 45; bo magistratus jedna część jest RP. DiarDop 116; [Miasta niemieckie] Stey przycżyny wielkie á okrutne walki ták z ſobą iáko z ſwymi przełożonemi záwżdy wiedli/ iáko byli Szwańcárowie/ ktorzy zmocniwſzy ſie nád ſwymi przełożonemi wybili ie/ á ſámi Rzeoż poſpolitą ſpráwuią/ zową Mágiſtratus. BielKron 281v, 99; Toby ſie iuż y Mágiſtrátowi nikogo zábijáć nie godźiło/ gdy to ták rzecż ieſt wielką kreẃ cżyię rozlewáć/ choćiaż z dozwolenia Bożego? (marg) Zwierzchnoſći ſámey to od BOgá dano áby złych karáła y krew wylewáłá. (‒) CzechRozm 254v, 101, 248v; iż my ná Mágiſtraćie od Bogá nam z inſzymi dánym rádźi [...] przeſtawamy CzechEp 405, 53, 164 marg [2 r.]; Calep 628a, 844b.
Wyrażenie: »urzędowy maistratus« (1): A gdzieby ſie im miecżá doſtáło vrzędowego Magiſtratus przez trzj dni wſzákby z nas nie żywili żadnego. SarnUzn H6v.
Szeregi: »maistrat i lud« (1): przedśię im nie każe złorzecżyć/ przezywáć/ przeſládowáć/ ná nie inſtygowáć/ ábo ſtołká do Máiſtratu y ludu przyſtáwiáć CzechEp 30.

»maistrat i pospolstwo« [szyk 1:1] (2): ktorzy vſtáwicżnie fołdruią y v Máiſtratu y v poſpolſtwá ná kreẃ wiernych chwalcy Bożych. CzechEp 42; CzechEpPOrz *2v.

»maistratus albo rada (a. rajce)« [szyk 1:1] (2): Potym Atteniánie krolá mieć niechcieli/ iedno áby rádá álbo Mágiſtratus Rzecżpoſpolitą rządzili BielKron 75, 141.

»maistrat abo zwierzohność« (1): godźili ſię ták śierdźić [...]: y ták Mágiſtrat ábo zwierzchność y przełożone pobudzáć CzechEp 164.

2. W dawnym uniwersytecie wykładowca tzw. nauk wyzwolonych (1):

W połączeniu szeregowym (1): Rektoróm Vniuerſitatis, Doktoróm/ Mágiſtratóm/ Bákáłarzóm/ Studentóm/ Piſárzóm/ Drukárzóm/ Bibliopolóm/ [...] wſzyſtkim/ którzy ſie iedno dla náuki do miáſtá przerzeczonégo Krákowſkiégo vdádzą [...]/ Artykuły ſpiſáné á ná tym Cyrographie wyrażoné niezgwałcenié chowáć obiecuiemy SarnStat 201.

Synonimy: 1.a. przełożeństwo, zwierzchność.

Cf MAISTER

ZZa