[zaloguj się]
[pdf]

MALEM (72) av i pt

av (66), pt (6).

malem (69), małem (3); malem : małem Leop (3 : 1), Mącz (64 : 2).

-em (71), -ęm (1).

-a- (68), -å- (4); -a- : -å- Mącz. (62 : 4); e jasne.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

I. Przysłówek (66):
1. Określa znaczny stopień przybliżenia: prawie, niemal, mało brakuje; fere, paene Vulg, Mącz, Calag; ferme, modo non, plane, prope, prope modum, tantum non Mącz (64): Fere adverbium remissionis, Málem/ niektórzi mówią yákmiers. Mącz 121b, 121c, 227d, 289c, 325d [2 r.]; Calag 186b.

W połączeniu z przymiotnikiem i przysłówkiem (13): málem ſproſnieyſſeś złośći cżynilá we wſſyſtkich drogach twich [!]. Leop Ez 16/47; Mathesis, [...] Nauká pewne á malem oczywiſte dowody álbo okazánie máyąca Mącz 211c, 121b, 303a, 396a. Cf W kontekstach porównawczych, Wyrażenia.

W połączeniu z czasownikiem (7): Me pugnis miserum usque occidit, Málem mie pieśćiámi zábił. Mącz 509b, 199a, 289c, 309b, 344d, 453c. Cf Zwrot.

W połączeniu z zaimkiem upowszechniającym (7): Plerique omnes, Málem wſziſcy/ więtſza część. Mącz 305a, 121b, 303c, 325d, 485d, 503d; LeovPrzep B3v.

W połączeniu z wyrażeniem przyimkowym (5): Iam inde a cunabulis, Málem od pieluch álbo dziećińſtwá. Mącz 163c, 163b, 412a, 488b [2 r.].

W kontekstach porównawczych [w tym: porównawczość wyrażona przymiotnikiem (6)] (12): Dromedarius, Zwiérzę wielmi prętkiego biegu/ málem tákie yáko wielbłąd. Mącz 95b; ut, fere ut fit, Málem ták yáko poſpolicie bywa. Mącz 121b; Non multum ab illo abhorret, Nie bárzo dáleko od niego/ málem mu podobny. Mącz 158c; Prope alter Timarchides numerabitur, Málem zá drugiego Timárchuſá będzie mian Mącz 253c; Proximo, Prźibliżam ſie/ Málem równym álbo tákim bywam. Mącz 326a; Omnes mulieres eadem aeque student, Wſziſtki białe głowy málem ſie yednákiemi rzeczámi báwią/ álbo yednáką chuć máyą. Mącz 423b, 134b, 199a [2 r.], 325d, 434c, 440d.

W charakterystycznych połączeniach: malem jednaki (2), w niwecz, oczywisty, podobny (3), rowny (rownej formy) (3), sprosniejszy, tak(i) (3), tylkież, wszyscy (wszystek, wszystki) (7), zapewne, zawżdy, żaden; malem obrazić, przyść, zabić, zagrążać się, zesromocić; malem od dzieciństwa, na oczu (przed oczyma) (2), od pieluch, od początku, na uczynku.

Połączenia: »malem nie« (1): zeſzli ſie málem nie wſzythcy Plánetowie w iedno známię niebieſkie Lwá LeovPrzep B3v.

»już malem« (3): Lucebat iam fere, Iuſz málem dźień był. Mącz 201a, 325d, 425a.

»malem prawie« (1): Medio fere Graeciae gremio continent, Málem yeſt práwie w pośrzod Greciey. Mącz 149d.

Zwrot: »malem umierać; malem umarły« = intermortuus, prope exsanguis Mącz (1; 3): Moriebatur in studio dimetiendi coeli, Málem od wielkiey pilnośći vmierał/ chcąc ſie wywiedźieć cirklów [...] niebieskich. Mącz 232b; Prope exanguis, Nápoły vmárły/ álbo málem vmárły. Mącz 367c, 232d, 428d.
Wyrażenia: »malem darmo« (1): Minimo praedia addixit, Málem darmo dał. Mącz 87a.

»ani małem mniej« = to samo (1): Ale aniś chodziłá drogámi ich/ ániś według ſproſnych złośći ich vcżyniłá máłem mniey [fecisti pauxillum minus] Leop Ez 16/47.

a. W połączeniu z liczebnikiem lub innym określeniem miary: około, trochę mniej lub więcej (11): Y pádło tám z Pogánow málem trzy tyſiące mężow [fere tria milia virorum] Leop 1.Mach 5/22, 1.Mach 5/34; Pinus et picea praeveniunt germinatore XV. fere diebus, Sośnia vprzedza kwitnieniem ynſze drzewá málem piąciąnaście dni. Mącz 483b, 38c, 114d, 221c, 325d, 330b.

Połączenie: »malem około« (2): Hoc est quinque asses, Málem około dwu groſzu polśkich. Mącz 497c, 412a.

Szereg: »około albo malem« (1): Siclus [...] Mińcá v żidów cżtery dráchmy ważąca/ około czternaście groſzy polskich álbo málem puł złotego. Mącz 391c.
b. Z zatarciem właściwego znaczenia (1):
Wyrażenie: »malem więtsza część« = większa część (1): dźiś Báwárską źiemią zową iż pod Báwárskiemi Xiążętámi málem więtſza część yey leży Mącz 355b.
2. Ledwie, niewiele, z trudem; paene Mącz (2): Vix ad aures meas istius suspicionis fama pervenit Ledwey mi przyſzłá ku vſzu sławá podeyźrzenia tego/ to yeſt máłemem coś o tym násłychnął Mącz 483b, 494a.
II. Partykuła podkreślająca prawdziwość twierdzenia: właśnie, nie inaczej; aeque, facile, perinde Mącz (6): Facile Princeps et facile primus Málem pyrwſzy á Naznamienitſzy. Mącz 114b; Perinde, adverbium [...], Málem/ ták nie ynáczey. Mącz 291d; Tandundem significat aeque tantum, Málem ták wiele Mącz 441a, 439a, 441a [2 r.].

Synonimy: I.1. jakmiarz, prawie; b. ledwie.

Cf NIEMALEM

ZCh