[zaloguj się]
[pdf]

MARSZAŁEK (349) sb m

marszałek (345), marszołek Calep (4).

-ſz-, -sz-, -SZ- (331), -ſch-, -sch- (15), -sh- (1), -ſſ- (1), -ſ- (1); -ł- (312), -l- (35).

Pierwsze a jasne (w tym 8 r. blędne znakowanie); -szå- (158), -sza- (40); -sza- Murm, KromRozm III, KrowObr, OrzRozm, OrzQuin (6), HistRzym, CzechEp (2); -szå- : -sza- BibRadz (1:1), BielKron (5:17), Mącz (4:1), BudBib (2:1), SkarJedn (1:1), SkarŻyw (1:1), GórnRozm (1:1), SarnStat (84:4); e jasne; tekst nie oznacza ó.

Fleksja
sg pl
N marszåłek marszåłkowie
G marszåłka marszåłkow
D marszåłkowi
A marszåłka marszåłki
I marszåłkiem marszåłki
L marszåłku
V marszåłku

sg N marszåłek (168). ◊ G marszåłka (68). ◊ D marszåłkowi (27), marszåłku (3); -u LibLeg; -owi : -u MetrKor (3:2). ◊ A marszåłka (33). ◊ I marszåłkiem (18); -em (2), -(e)m (16). ◊ L marszåłku (6). ◊ V marszåłku (4). ◊ pl N marszåłkowie (4). ◊ G marszåłkow (11); -ów (7), -ow (2) SarnStat (7:2), -(o)w (2). ◊ A marszåłki (2). ◊ I marszåłki (4). ◊ sg a. pl L skrót (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia
1. Urzędnik zawiadujący dworem panującego, możnowładcy lub dostojnika kościelnego (historycznie wywodzący się z funkcji zarządzającego stajniami królewskimi w krajach frankońskich i anglosaskich); w Europie zachodniej od XII w. też jeden z najwyższych dowódców wojskowych; magister equitum Murm, Mymer1, BartBydg; ant(e)ambulo Mącz, Cn; marchio, marsalcus, senescalcus BartBydg; magister curiae Mącz; dioecetes Calep (310): Murm 175; Mymer1 11; Marchio, margrabya vel marszalek BartBydg 87, 85b, 142; Cy ktorży do Krola chadząyą/ Przes Marſzalka prziſtep maią. SeklKat A4; A iáko Ceſárſtwo y pánowánie náſze ieſt doſtoieńſtwem y Rycerſthwem ochędożono/ ták theż Kxięża Rzymſkiego kośćiołá máią być ochędożeni y przybráni/ Odzienim/ Vrzędniki/ Márſzáłki/ Komorniki y odwiernymi. etć. KrowObr 27; Woiewodſtwo Reńskie/ ieſt imię doſtoieńſtwá y vrzędu/ kthore Ceſárzowie niegdy fundowáli y nádáli/ iáko ſą imioná Lánthgráfow/ Márſzáłkow/ Burgrábiow/ Grábiow. BielKron 288; Mącz 7c, 204b; Dioecetes – Ochmiſtrz item marſzołek. Calep 326a.

marszałek czyj [w tym: G sb i pron (4), pron poss (1)] (5): ForCnR A4v; LibLeg 11/96; a then Ianek mowyl yſch v Marſchalka biſkupa kuyawſkyego ſluzacz they tho korthyny zloſka panyeiſkyego po ſzmyerczi Biſkupyey doſtall. LibMal 1551/160; ſzli ich [cesarza i króla czeskiego] Márſzáłkowie wedla ſiebie BielKron 330; HistRzym 8v.

W połączeniu z imieniem (i nazwiskiem) [imię + marszałek (5), marszałek + imię (2)] (7): ForCnR Cv, D2 [2 r.]; tám zábit Piotr Káſchyńſki Márſzáłek BielKron 309v, 173v [2 r.], 179v.

W połączeniu z nazwą kraju, krainy lub przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: G sb (2), ai (2); nazwa + marszałek (2), marszałek + nazwa (2)] (4): [Baldwinus] dwie ſieſtrze miał/ ktorą z nich Sybillę dał Gwilelmowi Márſzałkowi Montyferaty BielKron I79v; przed ſámym Ceſárem miecż goły nioſł Cżeſki Márſzáłek BielKron 329, 173v [2 r.].

W porównaniu (1): Tuć iuż trudno ie [świętych] málowáć w złotich płaſzcżoch ze złotemi ſceptry álbo koronámi/ iákoby iákie márſzałki/ iżby tu co rządźić mieli nád námi RejAp 62.

W przen (8):
a) O ludziach (4):

marszałek czyj (2): KromRozm III O7; Pierwſza część opiſuie dziećińſtwo ták Ianá Krzćićielá Márſzałká Chriſtuſowego/ iáko y ſámego Chriſtá Páná WujNT 187.

Szeregi: »namiestnik abo marszałek« (1): iż Antychriſt miał mieć zá przednieyſzego ſwego namieſtniká (praeſidentem) ábo márſzáłká: nie Bogáć [...]: ále dyabłá [tj. papieża] CzechEp 422.

»sprawca i marszałek« (1): y ſam [papież] ią [stolicą] iáko ſprawcá y márſzáłek/ z dopuſzcżenia Bożego/ rządźi. CzechEp 422.

b) O rzeczach i pojęciach (4): Tu ſie ieſzcże z wiecżorá pilnie rozmawiáią/ Przy grochu przy kápuſcie co poſtáwić máią. Skądże páni kápuſtá tákich praw nábyłá/ Aby przez pániey ſtárey nigdy nie chodziłá. Tákież groch bez márſzałká álbo bez cżeládzi RejWiz 15; RejZwierc 122.

marszałek czyj (2): A kto bogáctwá chce nábywáć/ muśi bárzo iey [fortuny] naprzednieyſzemu márſzałkowi łákomſtwu przyſługowáć RejZwierc 122, 126v.

a. W stosunkach polskich (i litewskich od czasu unii w Krewie): urzędnik królewski, którego znaczenie i kompetencje rosły w miarę rozwoju historycznego: początkowo zarządzający całością dworu (sprawy administracyjne, porządkowe, etykieta, zarząd służbą dworską), później zyskiwał coraz szersze uprawnienia stając się urzędnikiem państwowym (pierwszy w radzie, senacie, władzα policyjno-sądownicza)y by w końcu osiągnąć znaczenie pierwszego ministra; curio Calep; administrator publici consilii, irenarcha, magister pacis ae disciplinae Cn (255): áni ty o Woiewodo/ Káſztellanie/ Márſzáłku/ Cánclérzu/ Podſkárbi Polſki/ zowćie ſye áni ſye miánuyćie imiónmi temi: bo té Tytuły/ PALatinus, Caſtellanus) Marſſáłcus, Cancellarius, Theſaurarius, Capitaneus, od Antykryſtá Rzymſkiégo/ przez Królá Polſkiégo z Rzymu maćie. OrzQuin K; Ktoremu [Zygmuntowi Augustowi] iuſz po koronáciey. dan był zá Márſzałká/ zacny koronny ſláchćic. BiałKaz I4; StryjWjaz C3; PaprPan A4; StryjKron 517; KochMarsz 153 [2 r.], 155; GórnRozm A3v; Marſzałek opowiadał ze ſię ludzie dosłuzby Dworskiej nie cisną ActReg 10, 3v, 4, 10 [4 r.], 11 [4 r.], 12 (54); Curio – Nąwizſzy radni pąn, ſprąwca wſziſtkiey radi, cakowi [!] ieſt marſzołek vnąs. Calep 279a; ále tám de vniuerſo ſtatu imperij: o Márſzałku, o Káncelláriiéy, o Séymiéch nic nie tráktuie SarnStat *6v; A tego wſzytkiégo przeſtrzégáć y pilnowáć máią ſłudzy Ich M. pánów Márſzałkow SarnStat 17, *5, 17 [3 r.], 47, 143, 151 (25); SkarKazSej 692a.

marszałek czyj [w tym: pron poss (5), G sb (1)] (6): MetrKor 26/62v; BielKron 372; Krol Alexander poſłał do Cćiá ſwego [...] Márſzałká y Piſárzá Krolowey Heleny/ Namieſtniká Bráſłáwſkiego Páná Iwáná Sapihę StryjKron 687, 672; IEſliby kiedykolwiek nam/ y potomkóm náſzym Królóm Polſkim/ z poddánym ſwym [...] przyſzłá ſpráwá o crimen laesae Maieſtatis [...]/ tedy od Inſtigatorá náſzégo/ zá wiádomośćią Márſzałká náſzégo/ ma ná tákowégo pozew [...] bydź położony ná Séym SarnStat 151, 153.

W połączeniu z imieniem i (lub) nazwiskiem [imię i (lub) nazwisko + marszałek (48), marszałek + (imię i) nazwisko (4)] (52): MetrKor 26/62v, 40/810; Diar 19; OrzRozm I3v; BielKron 401 [2 r.], 405v, 409v, 413, 425v; GórnDworz 08v; StryjWjaz B3, B3v; SkarJedn kt; [panowie litewscy] wypráwili Rádziwiłá Márſzałká z wielkimi podarkámi do Sachmátá Carzá ZawoKkiego StryjKron 617, 517 marg, 572, 587, 592, 597 [2 r.], 667 [3 r.]; PaprUp F3; ActReg 51, 57; SarnStat 306, 380, 383, 444, 895 (25).

W charakterystycznych połączeniach: pan marszałek (85); marszałek cny, krolowej, sławny; pieczęć marszałka (2), przysięga, urząd (6), władza (2); odprawić (wyprawić) marszałka (2), posłać (przysłać) (5), wezwać (wzywać) (3); marszałkiem być, umrzeć, zwać.

Zestawienia: »marszałek koronny, Korony Polskiej« = mars(ch)alcus Regni JanStat; marescalcus magnus Cn [szyk 83:1] (81:1): Panu Piotrowi Kmicie [...] Marſzałkowi nawyſſzemu korony polskiey WróbŻołtGlab A2; OrzRozm I3v; BielKron 401, 409v; OrzQuin Rv; StryjKron 517 marg, 667; PaprUp E4; przywiodł ie [posłów sandomirskich] do tego Marszałek Koronny, ze do stołka przystąpiwszy tylko pocichu prostestowali [!] się przed Krolem anie publice ActReg 74, 4v, 13, 22, 26, 27 (52); Zá Królá Stephaná téz nieiáka róznicá w téy mierze poczęłá byłá náſtáwáć między Márſzałki Litewſkiémi, á między Márſzałki Koronnémi SarnStat 313, 38 [2 r.], 78, 306, 310 [2 r.], 311 [4 r.] (24).

»Krolestwa Polskiego (a. naszego) marszałek« = Regni (nostri) Poloniae mars(s)alcus JanStat, JanPrzyw [szyk 8:1] (9): Staniſlaw schodcza Kroleſtva polſkyego Marſchalek y lwowſki y lubaczowſki, y teſch zyem Ruſkich Poſpolithi staroſta [...] poſtanowili MetrKor 40/810; BielŻyw nlb 2; Przy czym byli [...] Piotr z Pieſkowéy ſkáły Woiewodá Krákowſki/ Ian Głowacz z Oleſznice Márſzáłek króleſtwá náſzégo SarnStat 899, 380, 383, 895, 900, 958, 992.

»marszałek litewski, (Wielkiego) Księstwa (Litewskiego), w Księstwie Litewskim« = Magni Ducatus marssalcus JanStat [szyk 16:3] (10:8:1): y niemoże żaden Litwin [...] ták ku Pánu ſwemu mówić: Miłośćiwé Kśiążę. Kijemby pewnie od Márſzáłká Litewſkiégo zá tho ſłowo wźiął OrzQuin Q; Iáko mnie niedawno powiedał potworne głupſtwo Tátárſkie/ Kmitá Márſzałek w Kſięſtwie Litewſkim. GórnDworz 08v; KwiatOpis C3; StryjWjaz B2v; SkarJedn kt; SkarŻyw kt, A2v; StryjKron 572, 667 [2 r.]; ActReg 41; SarnStat 38 [2 r.], 313 [3 r.], 997, 1204, 1309.

»mniejszy marszałek« = marszałek dworu (1): A gdy iego [marszałka koronnego] nie będźie ná Dworze/ w oſobie mnieyſzégo Márſzáłká [in persona minoris [marsalci] JanStat 294] niechay táſz będźie władza SarnStat 312.

»marszałek (na)dworny, dworu« = mar(e)salcus curiae JanStat, JanPrzyw, Cn [szyk 24:4] (27:1): BielKron 425v; Potym Rádziwił dworny Márſzałek nádobnie/ Iechał StryjWjaz B3, B3v; StryjKron 597; ActReg 57, 71, 94; A wſzákóż Król Alexánder poſtánawia, żeby Wielki Márſzałek, Márſzáłká Nadwornego do wſzyſtkioh rad y tráktátów wzywał: áby gdy on odiedźie, wiedźiał/ iákoby miał continuowáć biég y poſtępek rządu Nadwornégo. SarnStat 313; Dźiało ſie przy [...] Márſzáłku Dworu náſzego/ Iędrzeiu z Tęczyná SarnStat 939, 38 [2 r.], 310 [2 r.], 311 [3 r.], 312, 313 [4 r.] (21).

»marszałek na(j)wyższy« [w tym: przy innym zestawieniu (5)] [szyk 3:3] (6): BielŻyw nlb 2; WróbŻołtGlab A2; A tego Páńſtwá imienim Krolá Iego M. Iaſno wielmożny Pan á Pan Ian Chotkiewicz [..,] naywyſzſzy Márſzalek wielkiego Xięſtwá Litewſkiego/ [...] Adminiſtrátorem ieſt, KwiatOpis C3; Krol wybrány bywa vbran przez Márſzáłká Naywyſzſzego [...] w ornat álbo w kápę z złotogłowu StryjWjaz C4v; SkarŻyw kt; StryjKron 667.

»marszałek wielki (a. najwiętszy)« [w tym: przy innym zestawieniu (5)] = supremus marssalcus JanStat [szyk 9:3] (12): MetrKor 26/62v; Diar 19, 41; BielKron 405v, 413; Ian Chodkiewic Generał Zmodzki y Liflándſki/ Márſzałek wielki Kſięſtwá/ wiodł też ſwoy dwor páńſki StryjWjaz B2v; StryjKron 592, 667 marg; SarnStat 306 [2 r.], 313, 997.

»marszałek ziemski, [której] ziemie« [szyk 1:1] (1:1):gdy go [Aleksandra] ná kſięſtwo Litwá przekłádáłá/ Litháwer oney ziemie Márſzałek/ [...] mieoż goły iemu podawał BielKron 403v; ktorzy byli ná onym ziezdzie przednieyſzy/ Mikołay Rádziwił Márſzałek wielki ziemſki/ Kieizgał Pan Wilenſki/ y Stároſtá Zmodźki StryjKron 592.

W przen (3): CZłonkowie wſzyſcy ſercu/ gdy kroleſtwo dáli/ Brzuch dworem/ práwą rękę márſzałkiem obráli. Dupá chciáłá do rády/ márſzałek iey w gębę/ Rzekłá rozgniewawſzy ſie/ wnet ią wam zágędę. [...] Dáli iey mieyſce w rádzie/ á márſzałek káżdy/ By iey gębę vcierał áż do śmierći záwżdy. RejFig Dd8v.
α. Postać z komedii żakowskiej (2): Práwie wſzyſcy chodzimy iáko s komedią/ Kyedy żaki vbyorą á potym ie biyą. Nie pomoże ſobye więc nic cudzym łáńcuchem/ Dopirucżko krolem był á iuż wierći brzuchem. Szpetnie Krolá Márſzałek ná pniu koronuie RejWiz 104, 104.
b. Prywatny zarządca dóbr (3): LibMal 1544/92v; Kuchmiſtrz v drzwi kołáce á Márſzałek łáie RejWiz 12; Márſzałek rządny/ Piſarz/ Podſkárbi/ Ekonom/ Kuchmiſtrz/ Koniuſzy/ Podkomorzy/ cżynią nietylko dwor Páńſki/ ále też y Száfárze y Vrzędniki rządne/ życżliwe. GostGosp 2.
c. Przeniesienie przez autorów nazwy „marszałk” na kraje lub epoki, w których nie była ona używana (19):
α. Wysoki urzędnik na dworze władcy (w epoce biblinej, w Wielkim Księstwie Litewskim przed unią z Polską, w Mołdawii, w Wielkim Księstwie Moskiewskim, w Turcji, w Bizancjum) (15): BielKron 435; Caulár Stároſta iáko Márſzałek odbija Ludźi bułáwą ktorzy bliſko idą Ceſárzá BielSpr 53v; Idz/ wnidz do podſkárbiego tego/ do Sżewny/ ktory (ieſt) nád domem krolewſkim (marg) To ieſt/ Márſzálkiem. (‒) BudBib Is 22/15, Dan 1/7.

marszałek czyj [w tym: G sb i pron (2), pron poss (1), ai poss (1)] (4): BielKron 434v; Márſzałek Krolá Bábilońſkego odmieniał imioná młodzieńcow Izráelſkich CzechRozm 48; Michał cżwarty Ceſarz Cárogrockj [...] wſadził [na patryjarchostwo] Márſzáłká ſwego Laiká Phociuſa SkarJedn 213; StryjKron 385.

W połączeniu z imieniem (i nazwiskiem) [imię (i nazwisko) + marszalek (4), marszalek + imię (1)] (5): Thoma logophieth y pan pyetr Varthik Marſchalek napiſaly y ynſzy Comiſſarze Moldawſkye LibLeg 6/119, 6/115, 192; A (zatym) posłał El-iakimá márſzałká [...] do Ezáiáſza proroká BudBib 4.Reg 19/2; StryjKron 385.

W połączeniu z nazwą kraju (1): Manya stharoſtha Myemyeczski Thoma Logophyeth Pyotr Varthik Marſchalek Zyemye Moldawſkyey Czy panowye Comiſſarze przy czynyenyv spravyedlivoſczy Vyſzey napiſſaney, Thy szą articuli nyſzey napyſſaly LibLeg 6/115.

Wyrażenie: »marszałek nadworny« = prineeps laniorum PolAnt (2): Podał ie [dworzanów] tedy pod ſtraż do domu Márſzáłká nadwornego/ do wieże gdźie theż y Iozef był w więźieniu. BibRadz Gen 40/3, Gen 40/4.
Zestawienie: »marszałek nawyższy« (1): potym zá godnośćią y poſtępkiem lat był Márſzałkiem nawyżſzym/ áż go záś po ſmierći Troydenowey ſzczęſcie ná Wielkie Xięſtwo Litewſkie wynioſło. StryjKron 365.
β. Wódz, dowódca gwardii przybocznej w starożytnym Rzymie i Persji; praetor comitatus Augustalis, praefectus Augustali praetorio Cn (4):

marszałek czyj [w tymi G pron (1), pron poss (1), ai poss (1)] (3): BielŻyw 134; Liſt poſlany Dariuſowi od Marſzałká iego/ kiedy go Alexánder zwalcżył. HistAl E7; BielKron 157v.

W połączeniu z imieniem [zawsze: imię + marszałek] (2): Gdy było ná łowie/ Adráſtus márſzałek/ [...] vderzył ná wieprzá dzikiego rohátyną BielKron 112, 157v.

2. Przewodniczący posłów sejmowych utrzymujący porządek na obradach i pośredniczący między izbą poselską a senatorami (9): O to ſwego Márſzáłká prożno maćie winić/ Podobno ma nieborak z głowámi co czynić. Ziemię tłucze niewinną/ Kiy nie ieden w trzáſki/ Ogłuſzą go ná koniec ty zmieſzáne wrzaſki. Prot C2v; ActReg 50; Calep 146a; A w ich poſelſkim kole/ o Boże moy/ iákie tám wſtydu godne poſtępki. Kilá dni obieráiąc Márſzałká/ [...] czás tráćili SkarKazSej 694b.

W połączeniu z imieniem i nazwiskiem [zawsze: imię i nazwisko + marszałek] (3): Awo maćie Witánié/ którym witáli Poſłowie [...] Królá: [...] przez Páná Mikołáiá Sienickiégo/ Márſzáłká ſwégo OrzQuin I4v, D4 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: pan marszałek (2); marszałek na sejmie (2); marszałka obierać.

Wyrażenie: »marszałek poselski« (2): OrzQuin D4; ále oſobno w wielkiem zgromádzeniu/ gdźie źwierżchnośći żadney nie máſz/ (bo ná Pána Márſzałká poſełſkiego máłe ieſt baczenie) iáko tám która rżecz ſkutek dobry wźiąć może? GórnRozm M3v.
a. Przeniesienie nazwy w czasy starożytne (w scenie będącej aluzją do sejmu polskiego) (1): Márſzałkowie láſkámi w ziemię co raz biiąc/ Poſłuchayćie/ pánowie/ Vkálegon mowi. KochOdpr C2.
3. Przewodnicząey trybunału sądowego (2):
Zestawienie: »marszałek trybunału« (1): wolno będźie tym ktorzy ſye z tym rozumieią korrigowáć [statut]/ y onę korrekturę [...] zebráć/ [...] y ná Tribunał do Páná Márſzałká Tribunału ſwoie videre odesłáć SarnStat *8.
W przen (1): Nie boięmy ſię tedy/ tákiego ſzácunku X. K. y nie lękamy ſie decretu tego/ ktory ná nas imienim Páná Chriſtuſowym feruie: niewiem kto go márſzałkiem poſtánowił. NiemObr 114.
4. Na ziemiaeh litewsko-ruskich urzędnik o kompetencjach odpowiadających kompetencjom kasztelana w Koronie (przewodniczący sejmiku, prowadzący pospolite ruszenie) (10): Soly tak wlvczkv byerano gdi male tholpi wozono na krola 1200 tholp Marſzalkv 250 MetrKor 57/120v, 57/120v, 59/282v, 283.

W połączeniu z imieniem i nazwiskiem [imię i nazwisko + marszałek] (2): Olżár Kierdey Márſzałek/ [...]: Oznáymuiem SarnStat 1017, 949.

W połączeniu z nazwą krainy lub przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: ai (3), G sb (2); zawsze: marszałek + nazwa] (5): MetrKor 57/120, 59/281v; IASNIE OSWIECONEmv XIąZęCIV, Iego M. Panu Konſtantemu, KSIĄZĘCIV OSTROSKIEMV, WOIEWODZIE KIIOWSKIEMV, Márſzalkowi Wolynskiému, Stároſcie Wlodzimierskiému, etcę. etcę. SarnStat 879, 949, 1015.

5. Wysoki dowódca wojskowy w Zakonie Krzyżackim (13): KwiatOpis B4v; Tegoż roku Mieſiącá Wrzeſniá tenże Márſzałek ze wſziſtką mocą ſwoią/ przyciągnął do Krziwiczánſkiey zięmie StryjKron 315.

marszałek czyj (1): Przećiw ktoremu [Olgierdusowi] Henrik Márſzałek Pruſkiego Miſtrzá wyćiągnął BielKron 369.

W połączeniu z imieniem [zawsze: imię + marszałek] (9) : BielKron 369, 371v; Tegoż roku Wieſieni Brát Henrik Márſzałek Zamku Biſſeny dobywał StryjKron 315, 315 [2 r.], 325, 340, 390; SarnStat 1122.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej [marszałek + przymiotnik (1), przymiotnik + marszałek (1)] (2): BielKron 380; W tenże czás Márſzałek Liflandſki był wypuſzczony z więzienia StryjKron 577.

Wyrażenie: »marszałek zakonu« (1): Almerikus Márſzałek Zakonu ná Memlu z ſiedmnaſcią Brátow od Litwy zábit. StryjKron 325.
Zestawienia: »marszałek najwysszy« (1): Przy czym byli [...]: Vozćiwi y Vrodzeni Zakonu náſzégo brácia/ Lodwik z Lándſze Márſzałek naywysſzy [Marssalco supremo JanStat 907]/ Henryk Hold naiwysſzy Hoſpitálarz w Elbiągu SarnStat 1122.

»marszałek wielki« (1): Bo y Miſtrzá Helmeryká/ y Teodriká Márſzáłká wielkiego/ w bitwie przegráney [...] ſtráćili [Krzyżacy]. StryjKron 340.

6. Mistrz ceremonii w czasie wesela lub wystawnej uczty; architriclinus Mącz, Calep, Cn; auspex, paranymphus, princeps trium lectorum, prirtcipalis in aula discumbentium, pronubus Mącz; symposiarchus, thaliarchus Cn (4): Architriclinus, Latine principalis in aula discumbentium, [...] Márſzałek. Mącz 15a.

marszołek nad czym (1): Architriolinus ‒ Marſzołek nad rozrządzanim potrąw Calep 90a.

Wyrażenie: »marszałek swadziebny, na swadziebnym weselu« (1:1): Paranymphus, Zerzec, márſzałek ſwádziebny/ który rádźi ná weſelu. Latine auspex. Mącz 255d, 277a.
7. n-pers (1): Inicio wiznal ze Marſchalek iego thowarziſchem był przi kradziezi w Caliſchu LibMal 1548/140v.

Synonimy: 1.b. namiestnik, sprawca.

MM