Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [MEST]

Następne hasło: MESYJASZOW »

MESYJASZ (467) sb m

mesyjasz (464), meszyjasz (3), [meszyjach]; meszyjasz MurzNT (2); mesyjasz : meszyjasz WujNT (26 : 1).

-ſ- (387), ſſ-, -ſs- (77).

e jasne, a pochylone (w tym w a 11 r. błędne znakowanie).

Fleksja

	sg	pl
N	mesyjåsz
G	mesyjåsza
D	mesyjåszowi	mesyjåsz(o)m
A	mesyjåsza	mesyjåsze
I	mesyjåszem
L	mesyjåszu
V	mesyjåszu

sg N mesyjåsz (128). ◊ G mesyjåsza (80). ◊ D mesyjåszowi (21). ◊ A mesyjåsza (100). ◊ I mesyjåszem (59); -em (3), -(e)m (56). ◊ L mesyjåszu (68). ◊ V mesyjåszu (9). ◊ pl D mesyjåsz(o)m (1). ◊ A mesyjåsze (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

Pomazaniec boży (z hebr. māszîah); w judaizmie i religiach starożytnego Wschodu oczekiwany wybawiciel narodu wybranego, idealny władca; w chrystianizmie odkupiciel świata, za którego uważa się Jezusa (467)

Pomazaniec boży (z hebr. māszîah); w judaizmie i religiach starożytnego Wschodu oczekiwany wybawiciel narodu wybranego, idealny władca; w chrystianizmie odkupiciel świata, za którego uważa się Jezusa (467): ktorzy [ludzie] na kázanijé ku Ianu ſwiętemu zawżdy przychodzilij/ aby ſie téż zekrzcilij/ bo wſſytcy go za Meſyáſſa mieli OpecŻyw 36, 33, 50; TarDuch E3; WróbŻołt Gv, Y2, ee5, ee6v, tt2v; I przetóſz śię wielé ich gorſząc ſtego/ mimo wſzyſtki cuda któré cżynił/ niegodnem go [Chrystusa] aby był Meſzjaſzem rozumieli MurzNT 48v, 48v; Kczemuż nam teraz pożyteczen ten zakon/ gdy yuż Meſyaſz przyſſedł? KromRozm II i4, d, i3v; LubPs Lv marg, aa4, aa6v marg; RejWiz 164v; Leop Ioann 1/41; BibRadz *7, I 398d marg, Ioann 4/25, II 64c marg, 133b marg; tákże Zydowie cżekáią Meſyaſzá ieſzcże ktory ma przydź á Kſięgi odpieczętowáć BielKron 463; przeto cżekáią [Żydzi] ſkáżenia Rzymſkiego z rádośćią gdy przyidźie ich Meſyaſz mſzcąc ſie zburzenia Ierozolimſkiego BielKron 464, 149 [2 r.], 464 [3 r.], 465v, 466v; RejAp 1v [3 r.], 13v, Eev; A dziwnie záwżdy Duch s. oświecał ſercá Prorockie/ iż ſie przypátrowáli dziwnemu Boſtwu y dziwnemu pocżęciu tego przyſzłego Meſyaſzá ſwego. RejPos 232v, 1v, 8v [2 r.], 9, 9v, 10 (29); BiałKat 18v, 81, 346 [3 r.]; RejZwierc 124v, 128v; BudNT Ioann 1/41; Ale iż to Moyżeſzowe o Proroku piſánie Meſyaſzowi właſnie należy/ tedy to y z Rábiná iednego żydowſkiego poznáć możeſz CzechRozm 106; Iáko gdy obiecuie Meſyaſzá dáć zá Páſterzá/ y wodzá ludowi ſwemu: tedy im Dawidá wzbudzić obiecuie CzechRozm 107v, A5 [2 r.], A5v, A6v, 22v, 30v (136); SkarJedn 75; SkarŻyw 2 [3 r.J, 113, 241 [3 r.], 243, 262 [2 r.] (32); CzechEp 8 [2 r.], 34 [2 r.], 76, 119, 124 [2 r.] (43); NiemObr 103 [3 r.], 117 [5 r.] 162, 163 [2 r.]; ReszPrz 78; ArtKanc A12; LatHar 257, 262, 355, 379; A Chriſtus [rozumie się] po Grecku/ Meſſiáſz po Zydowſku/ po Polſku Pomázániec. WujNT 3, 1 marg, 3, 4, 8, Matth 11 arg (22); PowodPr 26, 32, 83; SkarKaz 117b [2 r.], 349b, 422a, 514a, 516b (9); SkarKazSej 689b.

W połączeniu z imieniem Jezus albo Chrystus [mesyjasz + imię (28), imię + mesyjasz (22)] (50): oto moui iż Meſſiaſz Chriſtus miał przyſc na ſwiat WróbŻołt Q3, aa4v, tt2; Mamy wiedzieć że wtim koſciele albo zborze krzeſciańſkym ſą dwoiaczy ludzie dobrzy y zly. Dobrzy ktorzy wierzą w Meſſiaſza páná Chriſtuſſa SeklKat Qv; LubPs N5v; BibRadz I 358c marg, d marg; BielKron 36, 463; LeovPrzep Hv, H2; Y to o niey powiedział/ że tá mowá/ o obiecánym Meſiáſzu Iezuſie Chriſtuſie/ dawno byłá v Bogá CzechRozm 25, 25, 58, 67, 69v, 97 (13); Gdyż my nie inſzego ktorego Bogá mamy y wyznawamy/ y ſámym y prawdźiwym być Bogiem wierzymy/ iedno [...] ktory ieſt y Bogiem y oycem tegoż Meſyaſzá Páná Iezuſá Chriſtuſá CzechEp 34, 24, 104, 118, 120 [2 r.], 125 (16); WerGośc 208; Iezu Meſſyaſzu w zakonie ludzkiemu plemieniu obiecány/ zmiłuy ſię n. LatHar 340, 326, 528 [4 r.], 529; SkarKaz 83h, 310b.

W połączeniach szeregowych [w tym: o Jezusie (15)] (16): KromRozm II d2v; A1e iż wſſyſtko ono ſćyągáło ſye ku pánu Kryſtuſowi/ obyecánemu Meſyaſſowi/ miſtrzowi/ y zbáwićyelowi wſſyſtkyego śwyátá/ nyedáley yedno do przyſćya yego trwáć [...] myáło KromRozm III B4v, B5; A przeſto więcey ten Tytuł Papiezowi Pánu wáſzemu przyſtoi/ ktory ieſt Elimaſem/ Meſſyaſzem/ álbo Bogiem wáſzym/ y tzárnokxiężnikiem KrowObr 206v; RejPos 34, 275v; BiałKat a4; CzechRozm 175; SkarŻyw 383; CzechEp 142, 340; NiemObr 97; LatHar 395; WujNT przedm 31, s. 229 marg; SkarKaz 421b.

W porównaniu (1): Naprzod gdy ſie oto bes Meſyaſzá/ iáko błędne owce bes Páſterzá tuláć muſzą CzechRozm 136.

W charakterystycznych połączeniach: będący mesyjasz, dany (8), darowany (2), dziwny, jednorodzony, jedyny (jeden) (3); naleziony, nαrodzony (2), obcy, obiecany (64),okazany, omylny, opisany (3), pomazany, posłany (zesłany) (2), pożądany, prawdziwy (8), prawy (13), przyszły (11), święty (5), własny, zabity, zamordowany, zaślubiony (9); Bog mesyjasza, bostwo, danie, dobrodziejstwo, figura, łaska, moc, nadzieja (3), narodzenie, obietnica, ociec, poczęcie (2), przyjmowanie, przyście (13), rodzaj, zasługa, zesłanie (2), zjawienie (2); mesyjasz narodzi (urodzi) się (narodzić się, urodzić się ma) (10), nastanie, okaże się, przyjdzie (wyjdzie, ma przyść, wyniść) (51), zjawi się (ma się zjawić, objawić) (7); chwalić mesyjasza, czekać (doczekać się, czekający) (7), dać (4), mieć, (z)naleźć (10), obaczyć (oglądać, widzieć, ujrzeć) (5), obiec(ow)ać (6), odrzucić, okazać (pokazać, ukazać) (3), opis(ow)ać (6), oznajmić (oznajmować) (2), pomazać, porodzić (urodzić) (2), posłać (zesłać) (6), poświęcić, przyjąć, słyszeć, szukać (2), upatrować, wyznawać (2), zabić, zamordować, zjednać, (po)zna(wa)ć (5); modlić się o mesyjasza; wierzyć (wiara) w mesyjasza (4); mesyjasza mieć (2),przyjmować (przyjąć) (5), udawać się, (przy)zna(wa)ć (poznany) (4); czytać o mesyjaszu, mowić ((roz)mowa) (8), nauczać, nowina, obietnica (17), pisać (pismo, napisany) (4), powiedać (powiedzieć) (3), prorokować (proroctwo) (3), pytać (się) (pytanie) (4), świadczący, wiedzieć.

Szeregi: »Bog i (a) mesyjasz« [w tym: o Jezusie (6)] (7): wſzyſcy ći odeymuią moc miłoſierdziu Páńſkiemu/ á cżynią ſobie ine bogi/ á ine meſyaſze wedle woley ſwoiey. RejPos [236]v, [236]v, 283v; Gdyż przez nie Bogá iedynego y prawdźiwego/ y iedynego też od niego poſłáne^go Meſyaſzá poznawamy CzechEp 156, 104, 151 [2 r.]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»Chrystus (Jezus) a (a(l)bo, i, to jest) mesyjasz« [szyk 9 : 2] (11): KromRozm II v; RejPos 230v, 275v, 299; SkarŻyw 262 marg; CzechEp 210, 318, 340; NiemObr 162; Bo oni śćierpieć nie mogli áby narodu ich ludzie/ przyiąć mieli zá Chriſtuſá ábo Meſſyaſzá tego/ ktorego ſamiſz wzgárdzili y vkrzyżowáli WujNT 517, 3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»Emanuel a mesyjasz« (I): Gdyż go [Krystusa] Duch s. przez vſtá Prorockie Emánuelem wáſzym á Meſyaſzem wáſzym/ przezwáć racżył RejPos 230v.

»Jezus a mesyjasz« (1): Słyſząc też ony dziwy á ony znáki/ ktore o nim powiedano/ iż to był práwy Iezus á prawy Meſyaſz RejPos 68. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»krol a (i, abo) mesyjasz« [w tym: o Jezusie (7)] [szyk 5 : 3] (8): LubPs M2v marg; RejPos 10, 80; Gdyby ten wáſz Iezus był onym záſlubionym meſyaſzem/ [...] tedyby on nie był Bogu przećiwny/ áleby był wolą iego pełnił: zakonu Bożego raz przez Moyżeſzá podánego pilnował: á iego zakonnych kſiąg z ręku nigdy nie wypuſzcżał: poniewaſz to bog wſzem Meſyaſzom ſwym ábo Krolom pomázánym miánowićie y oſobliwie/ cżynić roſkazał. CzechRozm 69; SkarŻyw 262, 263, 268; SkarKaz 517b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»pan a (i) mesyjasz« [szyk 7 : 1] (8): RejPos 68v, 69, 273v, 275v, 304, 307, 324v; K temu opiſuią/ iáko tego Páná y Meſſyaſzá ná świát zeſłánego Zydzi z ſzczyrey ſwey złośći y ślepoty/ przyiąć niechćieli WujNT przedm 31. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.; przy innym szeregu 1 r.].

»mesyjasz abo pomazaniec« (1): W ktory [psalm] gdy kto weyźrzy iáko ieſt o Iezuśie Chriſtuśie/ [...] nápiſány: vyźrzy w nim Bogá/ bogátego goſpodarzá/ y Páná wſzytkiego známienićie opiſáne^go: á przy nim też dopiero meſyaſzá/ ábo pomázáńcá ie^go. CzechEp 287. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»prorok a (i) mesyjasz« (2): RejPos 80; Ználić dobrze Apoſtołowie Páná/ iáko wielkiego y mądrego Proroká y Meſſyaſzá SkarKaz 548b.

»S(z)ylo, (to jest) mesyjasz« (4): RejAp 51v; Iż nie miálá [!] niewola vſtáć od laſki Iudźiney/ [...] dokądby nie przyſzedł Szylo to ieſt Meſyaſz. CzechRozm 167, 166v [2 r.].

»(nie) mesyjasz a (i, ani) syn Boży (a. Synaczek)« (4): RejPos 307; Ale iż on [Jezus] [...] nowe roſkazánia y vſtáwy wam vcżniom ſwym zoſtáwił: [...] tedy oto tym ſámym pokazał to po ſobie/ iż on nie był Meſyaſzem/ áni ſynem Bożym CzechRozm 69, 68v [2 r.]; [gdźie piſmo Meſziachá lub ſyná Bożego Bogiem piſze BudArt A7.] [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»syn Dawidow a mesyjasz« (1): ábyś ſie nie pytał á nie wołał zá tym Synem Dawidowym/ á zá tym Meſyaſzem ſwoim. RejPos 69.

»mesyjasz a (i, albo, to jest) zbawiciel« [szyk 11 : 4] (15): KromRozm II e4, i3v; BibRadz I 353v; RejAp 51v; á niechciey ſie nic ſádzić ná tych obietnicach omylne^go ſwiátá. A1e co rychley [...] ſzukay tego Meſyáſzá á tego zbáwicielá ſwego. RejPos 163v, 20, 68v, 158, 179v, 231v, [290], 295 [2 r.]; RejZwierc 124v; LatHar 510. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].